Garabide elkartea lankidetzarako sortua da, Euskal Herriak elkarbanatzeko daukana eskaini nahi du: bere nortasunaren bizi-ahalegina. Hizkuntza gutxietsiak errekuperatzen ahalegintzen ari diren komunitateekin du harremana. Ildo horri segiz hiru liburu (Euskararen berreskuratzea, Hizkuntzaren estandarizazioa, Hedabideak) eta dokumentala (Euskararen berreskuratzea, Argiak ekoitzia) argitaratu ditu. Denak www.garabide.org-en eskuragarri daude. Materiala gaztelaniaz, frantsesez eta ingelesez dago, Garabide kanpora begira ari baita. Euskaraz ere badaude edukiak, “batzuetan galdera errazenak erantzuten zailenak direlako, barrura begiratu behar duzu eta galdera zure buruari eta ingurukoei egin”.

Hedabideen estrategikotasunaz jabetuta al gaude?

Batzuk bai, baina oso muinean gaudenok. Jendeari galdetzen badiozu zer den garrantzitsuena hizkuntza berreskuratzeko, komunikabideak ez dira aterako lehen lerroan inoiz. Beti esango dizu irakaskuntza, administrazioa, transmisioa… Hori guztia oso garrantzitsua da, eta seguru asko oinarria dira, baina komunikabideek ere garrantzi handia daukate, eta gaur egun are gehiago. Internet eta sare sozialak dauzkagu, benetako leihoa dira munduari begira.

Gurea zabaltzeko eta kanpokoa gurera ekartzeko balio digute hedabideek.

Munduarekin harremanetan jartzeko leihoa da. Beharbada duela 40 urte leiho hori ez zen horren handia, edo itxita ere funtzionatu genezakeen, batzuk hurbiltzen ziren noizean behin leiho horretara. Gaur egun leiho hori irekita dago beti eta argi asko sartzen da. Mundua etengabe sartzen zaigu toki guztietatik eta leihoaren kristalaren kolorea guk erabaki dezakegu. Esan dezaket leiho hori nire kolorekoa izatea nahi dudala eta euskaraz jaso nahi dudala munduaren berri. Eta nire munduaren berri nire koloreen bidez eman nahi dut. Zergatik da garrantzitsua kolorea ematea? Hizkuntzak gauzak matizatu egiten ditu askotan, ez da gauza bera notizia bera ingelesez edo euskaraz jasotzea. Gu kapazak gara gauzak geuk matizatzeko, besteek matizatu ez ditzaten.

Hedabideek hiztun komunitateak trinkotzeko ere balio dute.

Dokumentalean Bujandak [Mikel, Euskalerria Irratiko zuzendaria] galdetzen du ea zertarako nahi duten beraiek irratia, eta hala dio: “Iruñerriko euskaldunak elkartzeko”. Iruñerriko euskaldunak Iruñeko plazan elkartu gaitezke [Barandiaran Iruñean bizi da] edo irrati baten ondoan. Badakigu irratian elkartuko dela gu bezalako, edo behintzat gu bezala hitz egiten duen, jende asko. Elkar ezagutuko dugu, elkarbanatuko dugu, eta horrela komunitatea trinkotzen da. Gu-aren kontzientzia sortzen da.

Ekuadorrekin-eta izan dugu harremana azkenaldian eta esaten ziguten: baina beste bailaran diferente janzten dira eta beste hizkuntza bat hitz egiten dute. Leitzatik Andoainera egon daitekeen saltoa berdina da. Haientzat oso inportantea da, ez batzen dituena, baizik eta diferentzia. Distantziak komunikabideekin askoz txikiagoak dira.

Hizkuntzaren estandarizazioan, normalizazioan, nola eragin dezakete hedabideek?

Gurean oso inportanteak dira, beste toki batzuetan beharbada ez da horren begi-bistakoa. Hemen Egunkariak [Euskaldunon Egunkaria] hizkuntza idatziaren estandarizazioan edukitako garrantzia funtsezkoa izan da. Egunkariak, Argiak edo herri komunikabideek doitu egin dute hizkuntza. Gogoratzen naiz zer garrantzi zuten eta zer lan egin zuten zuzentzaileek eta hizkuntza arduradunek [Euskaldunon Egunkarian]. Egunero iristen ziren hitz berriak eta horiek nola esan erabaki behar zen. Euskaltzaindia ez zegoen egunero hor, idazleak ere ez.
Gaur egun ikaragarria da zer garrantzi daukaten irrati esatarien lokuzioek eta formek. Kutsatu egiten dira, onerako eta txarrerako. Nahikoa da esamolde bat gaizki esaten hastea zabaltzeko. Telebistan zer esanik ez. Kristoren garrantzia daukate komunikabideek hizkuntza trinkotzeko. Oso begi-bistakoa da gurean.

Beste toki batzuetan ez hainbeste.

Ekuadorra joaten bazara eta esaten badiezu komunikabide idatziak bultzatu behar dituztela, esango dizute jende gehienak ez dakiela irakurtzen, ez daukatela dirurik egunero egunkaria erosteko, ezta errotatiba erosteko ere. Beharbada haientzako askoz garrantzitsuagoa da irratia egitea edo herri komunikabidea.

Liburuan ez genuen esan nahi zer egin behar den beste tokietan, baizik eta guk zer egin dugun, nola egin dugun. Balio badizu zerbaitetarako hartu, ez dizuegu esango egunkaria sortu behar duzuela.

Hedabideak sortzerakoan zein ereduri begira aritu gara?

Mendebaldean bizi gara eta tradizioa hortik datorkigu, Frantziatik eta Espainiatik. Orain mundu anglosaxoitik ere bai. Guk zeri eman diogu garrantzia? Bada, besteek dutena guk edukitzeari: duela 40 urte papera zen komunikabide indartsua, bada guk hori egin nahi izan genuen; gero telebista etorri zen; Internet zabaldu da eta guk hori egin nahi izan dugu. Esan nahi dudana da mimetismo bat egon dela, baina normala da. Ondoko hizkuntza handiek zutena guk ere nahi genuen, halako berdintze nahi bat genuen. Behin hori izanda, kritikatu dezakegu, baina nik uste balio izan digula.

Sareak hartu du garrantzi handia.

Momentu honetan horri ari gara garrantzi handia ematen, baina mundu osoan bezala, norantz jo igarri ezinean gabiltza. Argi dago giltzarri bat: komunikabide denak daude horri begira, saiakerak egiten, baina ez dut uste guk asmatuko dugunik gauza asko, burbuila handia dago. Inpresioa daukat hemendik urte batzuetara gehiena hortik etorriko dela, prentsa, telebista eta irratia adibidez. Hemengo hedabideak adi daude, ez daude bertan goxo.

Internet euskaldunontzat izan daiteke hedabide eraginkorra, baina agian ketxuentzat ez.

Liburuan esaten da inbertsio handirik gabeko komunikabidea dela, baina sareak behar ditu, eta egia da lubaki digitala ere ari dela sortzen. Ekuadorren ez dago sare egokirik, herrietara ez da iristen. Horregatik, Internet bai, baina ez. Beste komunitateek bestelako erritmoak behar dituzte. Guretzako garbi dago baietz. Hor gaude, eta bat-batean ezin dugu joan ez dakit nora. Gure abiapuntua inguruko hizkuntzak dira eta haien antzeko izan nahi dugu, ez gutxiago. Normalizazioaz ari garenean normalak izateaz ari gara. Liburu onak, irrati onak, kanpotik iristen den informazioa euskaraz nahi dugu, eta Internet ezinbestekoa da. Tokia bilatu behar dugu. Aukera hau nola baliatu dakienak altxa dezala eskua.

Euskarazko hedabideak sektore gisa egituratzen hasiak dira.

Oso interesgarria da egiten ari diren lana. Ez gara hainbeste, eta ez gara hain indartsuak. Txikitasunak ematen digu malgutasuna eta bizitasun oso garrantzitsua. Haizeak asko jotzen duenean babestuta egoteko aterpea polita eta interesgarria da, nahiz eta bakoitza bere aterkiarekin ibili. Bazen garaia, nik oso positibotzat hartzen dut. Beharbada krisiak bultzatu du horretara, baina nik uste gauza politak egin ahal izango direla.