Txirriak
Dantza-lagunak dira orbela eta haizea. Ekinozio sasoi hau da hostoa galtzen dutenen azken dantzak ikusteko aukera. Zimelduagatik zuhaitzetik erori gabe negu osoa iraun duten hosto martzeszenteak orain jausiko dira. Gurean pagoa, ametza, xarma eta erkametza dira joera hori nabarmenen erakusten dutenak.
Izerdi berriaren kemenak erantziko du hosto zimelezko berokia eta kimuz, lorez eta hosto gaztez jantziko. Oraingoxeko izerdialdian dagoenerako ikusi dugunagatik, aurten loraldi bikainak izango ditugulakoan nago. Mimosak (Acacia dealbata), sahatsak (Salix sp.), kameliak (Camellia sp.), magnoliak (Magnolia x soulangeana, Magnolia stellata...), irasagarrondo japoniarrak (Chaenomeles sp.), lertxunak (Populus tremula) eta abar sekulako indarrean loratu dira; eguraldia ere halakoa izan dute.
Zuhaitzak eta zuhaixkak bezala, belarrak eta landare ttikiak ere garatuko dira, garak eta loreak emango dituzte. Belar minak, Artemisia vulgaris, adibidez. Asiako ekialdeko landareen jakintza gureganatu zuen Kaempferrek bertako osasungintzan deigarri egin zitzaizkion bi teknikaren berri ere ekarri zuen: akupuntura eta moxibustioa.
Moxibustioa moxa, belar minaren sustrai ehoa, erretzea da. Zuzenean azalaren gainean, akupuntura orratzei itsatsia edo berarekin egindako txirri edo zigarro tankerakoak jarrita erretzea. Azaleko gune jakinak berotu egiten dira eta landarearen esentziak erantsi. Teknika oso landuak dituzte eta ikaragarrizko fedea diote oraindik ere.
Hemen ere oso hedatua da belar mina. Arioa, erle-belarra, artemisa min eta izen gehiago ere badu. Erabilbide ugari eman diogu: tabako gisa errea, hostoberri eta kimuak jaki eta ezker-aihenaren aurretik (Humulus lupulus) garagardoa mikazteko gai, sendabelar ezaguna... Emakumearen sendagai izan da, batik bat. Proventzan hala diote: “Emakumeak balu belar minaren indarraren berri, mantarrean eramango luke beti”.
Emaitza oso kezkagarriak jasotzen ditu Ekologistak Martxanek aurkezturiko txostenak. Espainiako Estatuan komertzializatutako 2.711 elikagai aztertu dituzte eta %34ak plagiziden arrastoak ditu, tartean debekatutako substantziak. Frutak eta barazkiak bakarrik hartzen baditugu... [+]
Euskal Herrian bertakotzat dugun baratzegintza eredua produktu historiko modernoa da guztiz. Oraintxe landatuak izango dituzten Ezpeletako, Ibarrako eta Gernikako piperrak; Tolosako babarrunak; Arabako patata; edo Duzunaritzeko arto gorria; guztiak dira 1492tik Amerikako... [+]
Datorren uztailean izango al dugu lanik? Izango al dugu labore uzta biltzeko lanik? Gure aldean, etorkizuna planifikatzeko eta antolatzeko gaitasun handia dute landareek; ia landare guztiek. Bere zikloa biziko den tokian gertatuko diren gorabeheretara egokitua izango da... [+]
Omiasainduz fruitu guztiak sartuak” dio esaerak. Mandio bete sagar, kuia eta kiwi da geurean (Malus domestica, Cucurbita maxima eta Actinidia chinensis). Beste asko bete arto (Zea mays) izango dira; edo bete babarrun (Phaseolus vulgaris); patata (Solanum tuberosum), tipula... [+]
Baratzerik ba al duzu? Umetan etxean ezagutu ditudan bi baratzeek murria zuten, horma, alegia. Batek buelta osoan, alde bakarrean besteak. Murriak ondo erabilita, baratzeak mesede galanta izango du. Babesgunea sortuko du: komeni den tokian itzala egiteko jarriko da, edo haize... [+]
Getxoko Itzulbaltzetan abuztuaren 12an udaltzainek baserritar bati barazkiak errekisatu izana salatzeko egin dute protesta Uribeko Kostako Agroasanbladak deituta.
Arratsalde honek ematen didan oihartzuna baliatu nahi dut esan eta irakurlea jakinaren gainean jartzeko: urteko egun luzeenak joan dira eta gaua luzatzen eta egun argia laburtzen hasi da. Honek ondorio latzak izango ditu landareengan, eta sahieska guregan.
Hasi berria dugun eta... [+]
Landagailuarekin zuloa egin eta landarea sartu. Aurtengo udara berotuko duen minaren piperminak (Capsicum annuum) landatuta daude. Pentsatze hutsarekin hortzak izerditan jarri zaizkit.
Gure herrian Oria ibaia errio bihurtzen da, eta bere alde batera zein besterako... [+]
Gorritik ekiten dio sasoi berriari laharrak, Rubus fruticosus eta Rubus ulmifolius. Zurtoin gorrian kimu eta hosto berriak gorri-gorriak dira, laster berdetuko badira ere. Udazkenean, hotzak azala erretzen dionean ere, hostoak gorritu egingo dira. Gurienean gorri, eta zahar... [+]
Uzta gehienak burutu dira. Landareen zikloaren amaiera hazia da, beste landare berri baten zikloari hasiera emango diona, alegia. Uzta ganbararatzen dugunean fruituak edo haziak jaso ohi ditugu, eta bietatik jango dugu negua berotzeko. Landareak ikaragarrizko indarrak bideratu... [+]
Baratxuria, Allium sativum, sekula ez da falta gure sukaldean. Lehortutako buru-sorta zintzilik urte osoan, eta berria lehen sei hilabeteetan. Etxetik baratzerako bidea hartzen ari dira orain baratxuri buruak eta aleak, ereintza sasoia. Gero ere, ereintza garaitik kanpora,... [+]
Baratxuriaren sasoia hemen da. Baratxuria ereiteko sasoia. Bere uztarena geroago izango da, eta hura buruan ekin behar lanari. Burua buruan, baratxuriarena zeurean. Baina denok ez dugu baratxuriaren burua helburu. Gero eta maizago ikusten da baratzeetan berdetarako ereindako... [+]
Beldurkundea ez, baina begirune eta lotsa arteko zerbaiten punttu batekin erantzuten dut, gero eta maizago, landareetan ia edozer galdetzen didanari. Eta punttu hori gero eta handiagoa da.
Berdantza-bart galdetu zidan batek ea tomatea (Solanum lycopersicum) noiz erein behar... [+]