Euskal Herrian eskaintzen diren goi-mailako osasungintzako ikasketak hauek dira: Medikuntza, Odontologia, Erizaintza eta Farmazia. Euskal Herriko Unibertsitateak gradu guztiak eskaintzen ditu, baina Erizaintza da euskara hutsean egin daitekeen bakarra. Adrian Aginagalde EHUko Medikuntzako ikasleen kontseiluko kideak ikasketa horietan euskarak daukan egoeraren berri eman digu.

Sarbide estuagoa euskaldunentzat

Eskari handiko ikasketa da Medikuntza, nota altua behar da han sartzeko. Denentzat lekurik ez, eta gero eta gehiago dira Espainiatik EHUra etortzen diren ikasleak. Hego Euskal Herriko eta Espainiako unibertsitateek barruti bakarra osatzen dutenez, edozein ikaslek du aukera EHUko Medikuntzan matrikulatzeko. Horrek guztiak kalte egiten dio euskaraz matrikulatu nahi duen bertakoari, lehia handiagoa baitago. Euskaraz ikasteko prest dauden ikasle asko kanpoan gelditzen dira urtero, eta kanpotarrek betetzen dituzte lekuak, gaztelaniaz ikasiz. Euskarazko matrikulazioaren beherakadan eragiten du horrek guztiak. “Euskal Herriko egungo egoera politikoak kanpoko ikasle gehiago erakarri ditu. Espainiatik datozen ikasleak dira gaztelaniazko matrikulazioa handitzen dutenak, eta ez gaztelaniaz matrikulatzen diren euskaldunak. Karrerako plazak hizkuntzaren bidez mugatzea proposatu izan dugu, baina ezinezkoa da legearen aurrean. Katalunian ere saiatu dira antzeko proposamenak egiten” aipatu digu Aginagaldek.

Euskarazko matrikulazioak behera egin du nabarmen

Unibertsitateko zenbait irakaslek goi-mailako osasungintzako hizkuntza aztertu dute (ikus datuak alboko orrialdean), hizkuntzaren araberako matrikulazio joera, hain zuzen. Medikuntzari dagokionez, 1994-1995 ikasturtetik 2011-2012 ikasturtera bitarteko matrikulazioaren datuak erakutsi dizkigu EHUko irakasle Angel Bidaurrazagak. Urtez urte, eta pixkanaka, euskarazko eta gaztelaniazko matrikulazioen portzentajeak parera iritsi ziren. Esaterako, 2005-2006 ikasturtean, euskaraz %46 (100 ikasle) eta gaztelaniaz %54 (119 ikasle) matrikulatu ziren. Hortik aurrera, ordea, euskarazko matrikulazioak behera egin du nabarmen; soziologikoki normala den tendentzia gelditu egiten da. Hauek dira aurtengo datuak: euskarazko matrikulazioa %33 eta gaztelaniazkoa %67. Aurten euskarazko matrikulazioa igo egin da apur bat, nahiz eta ehunekoak bere hartan mantendu diren. Iazko ikasturtean gaztelaniazko bi talde eta euskarazko bakarra atera ziren aurrera. Aurten, berriz, gaztelaniazko hiru eta euskarazko bi.

Bestalde, azterketaren arabera, 1999-2009 urte bitartean, haur hezkuntzako ikasketak eta selektibitatea euskaraz egindakoen kopurua handitu egin da nabarmen. Baina matrikulazioaren joera hori ez da mantentzen osasungintzako beste ikasketetan ere; Odontologian eta Farmazian. Oso igoera gutxi edota jaitsiera izan dute, Erizaintzak izan ezik. Aldiz, zientzia esperimental guztietan asko igo dira euskarazko matrikulazioak; Biologian eta Ingeniaritza kimikoan, adibidez.

Gaztelaniaz ari diren euskaldunak

Medikuntzako ikasketetan sei ikasturte daude, bi ziklotan banaturik. Lehen zikloaren barruan hiru ikasturte daude, eta eskolak Leioan ematen dira. Egun euskaraz eskaintzen dira ziklo horretako ikasgai guztiak. Bigarren zikloko ikasketak, berriz, lau erietxetan egiten dituzte: Donostian, Basurton, Gurutzetan eta Txagorritxun. Ziklo horretan daude euskaraz ikasten jarraitzeko arazoak. Hauek dira aipatutako lekuetan euskaraz lor daitezkeen kreditu kopuruak: Donostian %55, Basurton %40, Gurutzetan %20 eta Txagorritxun ezer ere ez. Aginagaldek aipatu digu lau zentroak euskalduntzea oso zaila dela, eta irakasle euskaldunen falta handia dagoela horren atzean. “Oso zaila da zenbait espezialitatetan profesional euskaldunak topatzea. Hori da arazo nagusia. Esaterako, Gipuzkoan badago auzi mediku euskalduna, Pako Etxeberria. Baina Bizkaian, ez, ordea”. Gaztelaniaz matrikulatzen diren euskaldunak ere badaude. Izan ere, laugarren mailatik aurrera gaztelaniaz ikasi behar dutela ikusirik, uste dute errazagoa izango dela hasieratik gaztelaniaz aritzea.

Irakasle euskaldunen beharra

Medikuntzako ikasle kontseiluan hainbat ekimen antolatzen dituzte egoera aldatzeko, unibertsitate barrutik egiten dute lana. Ikasgaiak euskaratzeko eskaerak egitea da ohikoena eta pixkanaka ari dira gauzak lortzen. Irakasgai bakoitzak irakasle euskalduna izan dezan, ahalegin guztiak egiten ari dira. Aginagaldek esan digunez, ospitaletan lanean ari diren profesional euskaldunak hezkuntzara erakartzeko plan baten beharra ikusten dute. Oso garrantzitsua iruditzen zaie irakasle berriak unibertsitatera ekartzea. “Ospitalean gaueko zaintza egin ostean, zuzenean eskolak ematera etortzen diren irakasleak izaten ditugu. Horrelako egoerak saihestu egin beharko lirateke”. Hainbat eskaera egin izan dituzte: MIR azterketa euskaratzea, unibertsitateko sarbidea hizkuntzaren bidez mugatzea, irakasleentzako euskarazko plazak mantentzea eta abar.

Ikasle berriak euskaraz matrikula daitezen hainbat kanpaina egin izan dute, ikasle euskaldunak euskaraz matrikulatzea da helburua. Ate Irekiak jardunaldietan euskaraz matrikulatzeak dakartzan onurak azaltzen dizkiete interesatuei eta baikortasunez euskararen egoera zein den azaltzen diete.

Arduratzeko diagnostikoa

Osasun sistemaren euskalduntzea kolokan dagoela argi dute zenbait ikaslek eta irakaslek. Hiru ondorio garbi ikusten dituzte: osasungintzako profesionalak ez dira euskaldunak izango, osasungintzako bezero euskaldunak ezin izango dira euskaraz aritu profesionalekin eta osasungintzako euskara, teknikoa zein arrunta, ezin izango da normaltasunez garatu.