EZKER ABERTZALEAK bere posizioa finkatu du balizko bake prozesu baten aurrean izan beharreko printzipioei buruz, bereziki elkarbizitza, biktimak, gertatutakoaren kontakizuna eta konponbide demokratikoan jorratu behar direnak azpimarratuz. Eta beste pauso bat eman du ETAren biktimekiko mina, errespetua eta bere aldekoak ez ziren biktimekiko sentsibilizazio falta aitortuz.

Bere jarrera politikoen ondorioz, biktima batzuei mina eragin badie edo irainduta –gaztelaniazko bertsioan gogorragoa den “humilladas” erabiltzen du– sentitu badira, bere atsekabe zintzoa adierazi die. Honelako gauzak ez dira orain arte entzun ezker abertzalearen adierazpen publiko batean eta, alde horretatik, beste urrats bat moduan hartu behar da.

Azken finean, ezker abertzalearen esparru soziologikoan ere gauza hauek ez dira homogeneoak, eta askotan muturrekoak ere izan litezke: batzuk egoki ikusten dute borroka armatuaz egin den erabilera; beste batzuk garai batera arte bai, baina gero ez; biktima batzuk gerra baten ondorio ziren eta kito; batzuentzat biktima mota bat onargarria zen –adibidez guardia zibil bat– eta besteak ez –zinegotziak… –. Askotarikoak dira gai horiekiko ezker abertzalearen baitan dauden iritziak eta bake eszenatoki batera egokitu behar direnak. Alde horretatik, ezker abertzaleak posizioak ofizialdu behar ditu apurka, bidearen zati bat Gernikako Adierazpenarekin egin du eta, aldi berean, bere bidea ere egiten ari da.

Jakina, hau sinesgarritasun kontua ere bada: zergatik sinetsi behar zaio orain? Orain bai, komeni zaiolako? Orain bai, bestela presoak barruan geratzen zaizkielako? Orain bai, hainbeste sufriarazi dutenean? Horiek eta beste galdera asko ere egingo ditu makina batek. Diario Vasco-ko zuzendariorde Lourdes Perezentzat, esaterako, honekin ezker abertzaleak bere “erantzukizuna lausotu” nahi du eta agiriari berrikuntzak onartzen dizkion arren, azpimarratzen du biktimek nekez ikusi dezaketela beren sufrimendua islatua halako idazki batean, besteak beste ETAri desagertzea eskatzen ez diolako eta gatazka armatuaren erretolikan babesten delako.

SINETSI ahal izateko, hala ere, norbaitek zerbait adierazi behar du lehenbizi eta sinesgarritasunarena ondorengo kontua da. Ezker abertzaleak egin du berea eta orain denbora behar du, besteek sinets dezaten. Urrats gehiago ere beharko ditu, baina horiek egiazko bake prozesu baten testuinguruan ematea da logikoena. Hori da premiazkoena egun: bake prozesua.

Baina ez da hortaz hitz egiten, eta ozen aldarrikatu behar da: gatazka bat bizi izan da euskal gizartean eta berau bideratzeko logikoena eta zibilizatuena bake prozesua da. Eta zergatik ez da hortaz hitz egiten modu argian? Sukaldean isilean prestatzen ari delako prozesu hori –PPk ere denbora behar du–, edo errotik baztertzen delako hori gerretako edo benetako gatazken kontua delakoan? Komeniko litzateke alderdiek eta eragile sozialek posizioa argia hartzea gaiarekiko.

Badira arrazoiak ezker abertzaleak dioena sinesteko eta garrantzitsuena da lortu duela ETAk borroka armatuari behin-betiko amaiera ematea. Hori zen helburu nagusia eta hori lortu du. Baina ez, orain lortu behar du ETA desegitea, desagertzea; hau lortuko balu ETAren biktimekiko barkamena, kalte-ordainak, damua edo kontakizunarekiko nahi den baldintza jar liteke.

Eta honek irteera txarra edo, onenean, erdibidekoa izango du baldin eta Madrilgo Kongresuko akordio berria onartu dutenek gatazka ukatu, kontakizun bakarra eratu eta garaile eta garaituen logika inposatu nahi badute. Irteerarik ez litzateke testuinguru hori baliatu eta ezker abertzalearen iraganeko akatsak irtenbide umiliagarriekin ordainarazi nahi balira. Errakuntza galanta pentsatzea ETA desagertu delako bakea egina dagoela.

LOGIKOENA da pentsatzea, eta hori pentsatzeko zantzuak ere badira, Mariano Rajoy eta PP beste logika baten ari direla. Isiltasuna da Rajoyren kudeaketa moldearen ezaugarri nagusia, eta dagokigun gaiaz isil samar dabilenez, batzuk ondorioztatzen dute ez dela bere lehen mailakoen artekoa. Baina dioten bezain azkarra bada –Zapateroz ere hori esaten zen bere agintaldiaren hasieran– argi dago eskuratu nahi izango duela ETAren desagerpena eta gatazkaren konponketa ekarri zituen agintariaren titulua.

Bitartean, egungo Euskal Herrian, biolentzia arrazoi politikoengatik erabiltzen dutenak Estatuaren ustezko zerbitzariak dira: joan den astean atxilotutako Iñaki Igerategi eta Iñaxio Otañok Guardia Zibilaren eskuetan izandako tratu txarrak salatu dituzte. Irakurgai dira haien testigantzak eta erabat sinesgarriak. Eta kezkagarria da, areago konponbide garai hauetan, tortura salatzen duten ohiko pertsona eta eragileez gain zein gutxi aipatzen eta zabaltzen diren tratu txarren salaketa hauek. Zein gutxi aipatu eta salatu.