Oroimen galera guztiak ez dira berdinak
Despiste txikiekin hasten dira. Datak eta telefono zenbakiak ahazten zaizkie, erosketak egitera joan eta produktu batzuk hartu gabe itzuliko dira etxera. Etxean ohikoak diren tresnak leku desegokian jarri edo gordeko dituzte; plantxa labean, esaterako. Eta pixkanaka ekimena galduz doaz, ez dute diruaren esanahia ulertzen, edo ez dira esandakoaz gogoratzen. Suminkorrago daude. Galduta baleude bezala. Beldurra handitu egiten da beren gogo-bihotzetan. Hitz egiteari uzten diote. Ez dituzte senideak ezagutzen, ezta gertuenekoak ere.
Alzheimerrak jotako pertsona baten deskripzioa, krudel bezain lazgarria, izan daiteke aurrekoa. 65 urtetik gorako herritarren %10ek garatzen duen gaitza denez, oso kontuan hartzekoa da. Oraingoan, baina, Alzheimerra eta beste dementzia batzuk albo batera utzi eta adinak aurrera egin ahala gaitasun mentaletan, oroimenean batez ere, gertatzen diren galerak eta murrizketak aipatu nahi nituzke.
Zahartzen garen heinean oroimena galduz joatea prozesu erabat normala da, Alzheimerra edo zahartzaroko dementziak bezalako trastorno neurologikoetan gertatu ohi den beste galera mota horietatik bereizi beharrekoa. Nola bereizi, ordea, oroimenaren galera normala galera patologikoetatik?
Ahanztura motak
Gauzak non utzi ditugun edo zein astegunetan bizi garen ez akordatzea, zenbakiekin akatsak egitea... edonork egin ditzakeen hutsak dira, adinean aurrera goazela batez ere. Baina ordura arte ohikoak eta egunerokoak diren jarduerak –sukaldean betidanik prestatu duen errezeta adibidez– egiteko ezintasuna, edo sarritan joan izan den lekuren batera joateko gai ez izatea, horiek bai, horiek kezkatzeko moduko hutsegiteak dira.
Bestalde, memoriaren galera normala apenas aldatzen da denborarekin. Dementziaren edo Alzheimerraren kasuan, ordea, eboluzioa progresiboa eta oso bizkorra izan ohi da, denbora laburrean. Gainera, dementziak jota dauden pertsonengan oso arrunta da non dauden ere ez jakitea, kalean “galtzea”, eta abar. Gaitzaren eraginez, sarritan agertzen dira umore aldaketa bat-batekoak edota neurririk gabeko erreakzioak –haserrealdiak nahiz tristura handiak–, eta maiz harreman sozialei uko egitea.
Ohitura onekin, memoria hobea
Mens sana in corpore sano esaera zaharrak dioen moduan, burua argi edukitzeko gorputza ere sano edukitzea komeni da. Beraz, urteekin batera agertzen diren ahanztura “normal” horiei aurre egiteko ezinbestekoa da, hasteko, bizi-ohitura onak edukitzea: ariketa fisikoa egitea; dieta osasuntsua, antioxidatzaile ugarirekin, frutak eta berdurak batez ere; bizitza lasaitasunez hartzea, estresa uxatuz; gustuko zaletasunei eustea, sudokuak egitea edo kartetan aritzea besterik ez bada ere...
Oroimena indartzen eta trebatzen jarraitzea ere komeni da. Horretarako aski da egunero-egunero zerbait berri memorizatzea, egunkariko titularrak besterik ez badira ere. Memoria indartzen lagunduko dizute, halaber, malba zuria, milorria edo ezkaia bezalakoak infusioan hartzeak.
Jan-edanean zeuden denak, itxuraz alai, baina baten bat urduri zebilen aperitibo eta aperitifa artean. Bigarrenez jasoko zuen saria, baina eskuetan edukiko zuen lehenbizikoa izango zen. Eta urduri zegoen, oroigarriak bulegora heldu beharra zeukalako, joder. ARGIA Sariak ez dira,... [+]
Gauzak bizi eta azkar aldatzen badira ere, zenbait kontu ez dira aldatzen: Argia Sarien ekitaldia da horietako bat. Horixe esan dio kronikagile honi beharrera etorri den kanpoko kazetari batek, ARGIA asko aldatu dela esatearekin batera, sari-banaketa hasi aurretik. Onerako ari... [+]
EITB Kultura telebista saioak jaso du Argia Saria euskal kulturgileen lana bistaratzeagatik, Euskal Herriko txoko guztietako proiektuak telebista publikora ekartzeagatik, eta egiten duten kalitatezko ikus-entzunezkoagatik. Saria Leire Ikaranek eta Kerman Diazek jaso dute, Berde... [+]
Prentsako Argia Saria Irutxuloko Hitza-rentzat izan da, eskuin muturraren igoerari egindako jarraipenagatik eta talde erreakzionarioen benetako aurpegia erakusteko kalean hor egoteagatik. Aurten 20 urte beteko ditu Donostiako hedabideak. Aizpea Aizpurua, Andrea Bosch,... [+]
Entzunezko Argia Saria BaDA!bil podcastak jaso du, Hiru Damatxo ekoiztetxeak ekoitzitakoa, eta Gerediaga elkarteak eta EITBk finantzatutakoa. Podcastak kulturgintzan dabiltzan lau mahaikidez osaturiko bost mahai inguru jaso ditu Durangoko Azokaren bueltan. Saria jaso dute Amets... [+]
Hamabost urteotan gazteenen artean euskara sustatzeko egindako lanagatik eta lortutako arrakastagatik, Merezimenduzko Argia Saria Ene Kantak proiektuarentzat izan da. Saria Nerea Urbizu, Fermin Sarasa eta Jesus Irujok jaso dute.
Seme-alabek lehen mugikorra izateko adina atzeratzeko eskolaz eskola egindako lanagatik eta lortutako emaitzengatik, ikastetxeak mugikorrik gabeko arnasgune izateko borrokagatik, kanpaina onenaren Argia Saria guraso elkarteek osaturiko Altxa Burua ekimenarentzat izan da... [+]
Galtzaileen herri ondarea sarean jartzeko erakunde publiko batetik egindako ahaleginagatik, ahots gabeen ahotsa entzuteko aukera emateagatik, eta batez ere, Nafarroak aitzindari izaten segi dezan oroimen historikoa berreskuratzeko bidean, Interneteko Argia Saria Nafarroako... [+]
Onintza Irureta Azkunek egin du hitzartzea ARGIAko lantaldearen izenean:
"ARGIAko komunitatea osatzen duten milaka lagunetako batek berriki adierazi digu batzuetan ARGIA iluna dela, barruak mugiarazten dizkion albiste gogorrak daudela. Lan ona egiten dugula, baina... [+]
Sei sari banatu ditugu aurten: ikus-entzunezko saria EITB Kultura telebista saioari eman zaio, prentsako saria Irutxuloko Hitza Donostiako hedabideari, entzunezko saria BaDa!bil podcastari, interneteko saria Oroibidea bilatzaileari eta komunikazio kanpaina onenaren saria Altxa... [+]
Ekimenak erreferendum eskaera egin du eta Shirley Weber estatu idazkariak onartu. Orain, prozesuari jarraipena emateko, 546.000 sinadura lortu behar dituzte datorren uztailerako. Marcus Evansek egin du eskaera.
Estatuaren biolentziaren biktima gisa onartzeko 125 eskaera egin zaizkio Nafarroako Gobernuari 2023an eta 2024an. Horietatik 41 onartu dira. Egiari Zor eta Torturatuen Elkarteak ongi baloratu dute egiten ari den bidea.
Arizona
Aktoreak: Aitziber Garmendia eta Jon Plazaola..
NOIZ: urtarrilaren 26an.
NON: Berrizko Kultur Etxean. plazan.
-------------------------------------------
Arizona eta Mexiko banatzen dituen muga zaintzera abiatu da Idahotik Margaret (Aitziber Garmendia) eta George (Jon... [+]