Amazigh, tamazga, tamazight… hitzok arrotzak gertatzen zaizkigu gurean oraindik.

Amazighek “gizon askea” esan nahi du gure hizkuntzan, imazighen pluralean. Afrika iparreko jatorriko biztanleak gara. Atlantikotik Egiptorainoko lur esparruan zabaltzen gara, nahiz eta, askotan, “orban txikiak” baino ez izan Afrikako mapan. Kostaldea eta Saharako basamortua hartzen duen esparru horri Tamazga deitzen diogu, eta tamazight gure hizkuntzari (amazigharen femeninoa da). Hizkuntza propioa ez ezik gure alfabetoa ere badugu, tifinag izenekoa. Egun, egokitutako bertsio bat erabiltzen dugu baina tuaregek antzinakoa mantentzen dute oraindik.

Tuaregak ere amazighak dira?

Bai, hiztegi kontu urri batzuk aparte utzita, arazorik gabe ulertzen dugu elkar. Bestalde, gure alfabeto zaharra euren artean baino ez da kontserbatu egundaino. Izan ere, ezagunak dira tuaregek alfabeto zaharraz idatzitako amodiozko gutunak. Haiek tamaxek deitzen diote euren hizkuntzari, tamazight glotonimo beraren bariantea baino ez da.

Amazighok batera altxa zineten Gaddafiren kontra iragan otsailean Libian. Ez al zegoen Gaddafizalerik zuenean?

Nekez. Batetik, ez zen inoiz amazigh bakar bat ere egon Gaddafiren exekutiboan. Bestetik, ezin ahaztu Gaddafik gure herria zapaldu besterik ez zuela egin boterean eman zituen lau hamarkadetan. Ezin genuen gure hizkuntzan hitz egin edo gure seme-alabei amazigh izenik eman; ezin liburuak argitaratu, gure erlijioa praktikatu…

Erlijioa?

Bai, Libiako amazighok ibadiak gara jatorriz. Gaddafik, gure identitatearen beste ikur bat zela atzematean, gure iman guztiak atxilotu, exekutatu edo ihesarazi zituen. Ibadi gurasoen seme-alabek eskola sunietan ikasi behar zuten nahitaez. Joera irekia eta moderatua izateaz gain, naturarekiko lotura handia adierazten du oraindik ibadismoak: azken epaiketaren aurrean bi munduen barkamena beharko duzu; Jainkoarena batetik eta izaki guztiena bestetik. Jainkoak barkamena eman dezake salbaziorako baina, esaterako, animalia bakar batek ez ematekotan, paradisuaren ateak itxiko zaizkizu. Antzinako erlijio animisten eragina oso agerikoa da oraindik gurean.

Iraultzara bueltatuz, pozik zarete lortutako garaipenarekin?

Inondik ere ez. Tamalez, Libiako erregimen berriak lehenagoko diskurtso eta joerei eusten die, arabiar-islamismoari alegia. Gaddafik ere hala egiten zuen. Abuztuaren 6an sinatutako Konstituzioaren zirriborro berrian ez da inon ere aipatzen gure presentzia Libian, ez eta gure hizkuntzaren aitorpena ere. Itxaroteko esaten digute, ez dela “momentu egokia”. Libiak bere independentzia lortu zuenean, 1951n, gauza bera entzun behar izan genuen. Bestalde, batzuek diote gure hizkuntza ezin dela ofiziala izan “gutxiengo bat” garelako. Horretarako borrokatu dugu gerra honetan? Horretarako hil? Dagoeneko, iraultzak traizionatu gaituelakoan gaude asko.

Gordina bezain esanguratsua azken esaldi hori.

Arazoa aspalditik dator. Arabiar hizkuntza nahiz ideologia islamarekin batera zabaldu dira mendez mende eta egun daukagun egoera horren ondorio zuzena da. Hala, “arabiartzat” hartzen dute euren burua arabieraz hitz egiten duten guztiek. Jakina arabiarrak izan badirela Libian, bai eta turkiarrak, txadiarrak… baina gutxiengo bat baino ez dira. Ipar Afrikan gaude, eta ez Ekialde Hurbilean. Libia ez da herrialde arabiarra. Guk Libiako arabiarrez ez, arabiar hiztunez hitz egiten dugu. Azken horiek gehiengoa izan arren, euren hizkuntza galdu duten amazighak baino ez dira.

Libiar guztiak amazighak dira, beraz?

Baita marokoarrak, aljeriarrak, tunisiarrak… Esan bezala, arabieraz mintzo diren amazighak dira gehienak Ipar Afrikan.

Hamaika amazigh talde agertu da azken hilabeteotan Libian, gehienak zuen hizkuntza eta kultura babesteko helburuz. Alderdi politikorik osatzeko asmorik ba al duzue?

Parte hartuko dugu politikan, beti ere erlijioa edota nazionalismoa alde batera utzita. Ez dugu amazighon alderdia eratu nahi, baizik eta libiar guztiontzat irekita izango den koalizioa. Ezin dugu arabiar nazionalismoa kritikatu eta, aldi berean, haren akats berak errepikatu.

Ez duzue lurrik aldarrikatzen Libia barruan?

Lurralde osoak gurea beharko luke, zergatik egin uko horri?