Egia esan, ez da batere erraza Nafarroako erdialdean D ereduan ikasi ahal izateko irtenbiderik aurkitzea, bederen, nafar gobernuaren politika aldatzen ez den bitartean. Zorionez, azken hiru urte hauetan Mendigorriako, Artaxoako eta Larragako hainbat gurasok, ekinaren ekinez, aurkitu dute bidea euren seme-alabek euskaraz ikas dezaten.  

Izarbe inguruan jazotzen ari denak Nafarroako hizkuntza eta hezkuntza politika ezbidezkoa uzten du agerian. Euskaraz ez ikasteko labirintoko lehenengo horma hizkuntza-zonaldea da. Eskualdean zonalde mistoan dagoen herri bakarra Gares denez, bertako eskola publikoan –pribatuetan ez, jakina– D ereduan ikasten ahal da. Ordea, inguruko herri guztiak eremu ez euskaldunean daude –Añorbe, Obanos, Mendigorria eta Artaxoa– eta euren eskoletan, euskara ikasgai duen A eredua hautatuena izan arren, D eredurik ez dago eskaintzan.

Hezkuntza-zonaldea labirintoko bigarren horma da. Hari esker egoera ulertezinekin topatzen ahal gara. Adibidez 10 kilometrora dauden añorbetarrek D eredura joateko garraioa ordainduta dute eta Mendigorriakoek, berriz, Garestik 5 kilometrora daudelarik, garraioa poltsikotik ordaindu behar dute, eskola-zonalde berean ez baitaude. Kasu honetan hezkuntza-zonaldeak hizkuntz ereduaren askatasunezko hautaketa mugatzen du.

Labirintoko hirugarren horma D eredua eskaintzen duen eskolarainoko distantzia da. Guraso batek baino gehiagok bitan pentsatu behar izaten du zer eredutara bidali haurra. Batez ere, herrian bertan eskola dagoenean eta gurasoek nahiko luketen eredu hori 5 edo 10 kilometrora dagoen kasuetan. Izan ere, haurrak 3 urte dituenean ez da erraza kanpora bidaltzea. Aitzitik, herri batean eskaera D ereduaren erabat aldeko denean, orduan herriko eskolak ez du errentagarritasunik. Azken bi urte hauetan Mañeruko eta Ziraukiko herri eskolak itxi behar izan dituzte, guraso gehien-gehienek D eredua hautatu dutelako. Kasu honetan zigor bikoitza pairatu behar izan dute herritarrek; herri eskolak ematen duen aberastasuna galtzeaz gain, beharrezkoa ez den distantziaren deserosotasuna irabazi dute, euskara ikasteko Gareseraino joan behar baitute.

Erabat baztertzailea den egoera honetara ohitu dira nafar anitz, hamaika aitzakia jarriz, beste nafar batzuek baino eskubide gutxiago dituztela ez onartzeko. Hala ere, inposaketaren ukazioa egitea aski ulergarria da berezko kulturarekiko autoestima eskasa duen herri batean, gurea bezalakoan. Azken finean, jarrera hori defentsa psikologikoa baino ez da.

Zoritxarrez, eskubideak ukaturik dituzten herritarren eskutik labirintoko beste horma batzuk eraikitzen dira. Herriko eskola galtzeari beldurra, D eredua zertarako jarri lau katuk baino ez baitute eskatzen, geroan erdaldunak baztertuak geratuko diren mitoa eta arlo guztietan hagitz naturala eta saihestezina den errealitatea aldatzeari beldurra. Baina ez naiz zoritxarreko kontu hauetan gehiago luzatuko.

Duela hiru urte Mendigorriako, Artaxoako eta orain Larragako hainbat gurasok Biderra elkartea sortu zuten. Helburua argia zen: euren umeei eskola euskalduna eta publikoa ematea. Zergatik mugatu umeek jasoko duten hezkuntza inolako arrakastarik ez duen A eredura? Edo, pribatuari inolako kritikarik egin gabe, zergatik ez publikoa? Akaso beste batzuek dituzten eskubideak guk ez ditugu merezi? Indibidualismoaren gizartea gaindituz auzolanari ekin zioten eta hasitako bidean Sortzen-Ikasbatuaz elkartea bidelagun izan zuten.
Arazoa konpondu nahian eskaera malgu batekin Nafarroako Parlamentura jo zuten. Bertan eginiko proposamenak honako hauek izan ziren: garraioa ordaintzeko dirulaguntza izatea – orduan Pérez Nievasek bultzatua, Noainen gertatzen ari zen bezala–; eskola-zonaldea Tafallatik Garesera aldatzea edo biak partekatzea –Mendigorriakoeta Artaxoako udalen oniritzia bazegoen ere Hezkuntza kontseilariaren baiezkoa ezinbestekoa zen–; D eredua jartzea herrietako batean– Mendigorrian, Artaxoan edo Larragan– eta ingurukoekin partekatzea; zonalde mistoan sartu eta D eredua ezartzea –Deierriko kasuak argi uzten du zonalde mistoan egotearekin ez dela nahikoa D ereduaren eskaintza izateko–. Eskaera erabateko malgutasunez egin arren, Parlamentuko indar politiko gehiengoaren erantzunak –UPN eta PSN– aukera guztiak errefusatu zituen jarrera tematia eta inmobilista erakutsiz.

Ezetzak ezetz, Biderrak Nafarroako Parlamentura laster itzultzeko asmoa duela jakin dut, berriro ere malgutasunezko eskaera batekin, eskubideen zapalketa burugabeko hau eteteko. Bitartean, D ereduaren aldeko jaia antolatzen jarraituko dute, euren seme-alaben eskolarako garraio-gastuei aurre egin ahal izateko eta euskararekiko sentsibilizaziorako ondalana eskualdean barrena egiten jarraitzeko. Datorren urten, apirilaren 22an, Larragan eginen dute jaia eta inoiz baino jendetsuagoa espero dute. Orain denoi dagokigu hari muturrari indarrez eta modu bateratuan eustea, ea behingoz argi izpiak ikusten ditugun labirinto honetako iluntasunean. Ariadneren nafar haria.