Rosebud
Citizen Kane. Zuzendaria: Orson Welles. Gidoilariak: Orson Welles, Herman J. Mankiewicz. Aktoreak: Orson Welles, Joseph Cotten. 1941, AEB. 119 min.
“Tira, hitz bakar batek ezin du bizitza oso bat azaldu”, dio kazetariak, Charles Foster Kanek hil aurretik jaurtiriko berbaren (“Rosebud”) esanahia ezin asmatu. Bizitza osoa baino, izan ez duen, izan zezakeen, erauzi zioten bizitza laburbiltzen du protagonistaren azken hitzak, baina ez dugu misterioa gehiegi argituko, akaso baten batek ez baitu oraindik ikusi Orson Wellesen Citizen Kane filma. Aurten 70 urte bete ditu pelikulak eta aitzakia egokia izan daiteke urte mordoxka pasatuagatik indarrik galdu ez duen lan honetaz (bir)gozatzeko.
Erantzunen peskizan, Kane gertutik ezagutzen zuen jendea elkarrizketatuko du kazetariak, hildakoa errukiz, gorrotoz, miresmenez gogoratzen duen jendea. Eta erretratu osatua lortu arren, sakonean ez dugu jakingo benetan zer bilatzen zuen Kane eszentrikoak, mundua aldatu nahi ote zuen, boteretsu izan, herritarren maitasuna eskuratu… Hori guztia desiratzen zuen beharbada, jauregitzar batean bakarrik amaitu zuen 37 egunkariren jabeak. Ikuslearen jakin-mina handituz joango da, protagonistaren nortasun konplexua estalgabetu ahala, ankerra bezain erakargarria: harroa, despota, handinahia eta egozentrikoa, nahierara erabiltzeko tresna pertsonaltzat zituen egunkariak, berriak asmatuz, iritzi publikoa manipulatuz, ingurukoak mehatxatuz; neurrigabe xahutzen zuen dirua; eta populismo merkearekin irabazi nahi zituen hauteskundeak, berak zekielako zer den herriarentzat onena. “Mundu guztiak pentsatuko du pentsatzeko nik agintzen diodana”. Wellesek zuzenean gaztigatzen ditu –gaur egun oraindik dirauten– sistema politikoa, ekonomia kapitalista, kazetaritza eredua. Eta errealitateak maiz fikzioa gainditzen duenez, William Randolph Hearst kazetari estatubatuarra dago erretratu gupidagabe horren atzean –pelikula boikotatu zuen Hearstek–: hedabide inperio baten buru, sentsazionalismoaren sortzailea izan zen, tresna politiko gisa erabili zituen bere komunikabideak eta eskandaluetan eta manipulazio mediatikoan oinarritu zuen jarduna. 1897an, Kuban zuen marrazkilariak esan zionean dena lasai zegoela eta ez zela gerrarik izango, ondorengoa erantzun zion Hearstek: “Zuk irudiak jarri eta nik jarriko dut gerra”.
Teknikoki goraipatua izan da Citizen Kane, garairako berritzailea. Izaerak, egoerak eta botere-harremanak fin irudikatzen ditu kamerak, angeluen, enkoadraketen, perspektiben, sakoneraren bidez, eta dotorea da argi-ilunen jokoa, itzalean uzten duenaren garrantzia eta sinbolismoa. Gezurra badirudi ere, publikoa harrapatzeko gaitasuna duten irudi ahaltsuok 25 urterekin errodatu zituen Orson Wellesek. Bere lehen filma izan zen eta askatasun osoz egiteko baimena eman zioten, irratian arrakastatsu aritu ostean. Munduen gerra-ren dramatizazioa egin berria zuen irratian, estatubatuar andana beldurrak airean jarriz, estralurtarren inbasioa benetan bizi zutelakoan. Horrelakoengatik, historiara pasa da The land of the Basques dokumentalaren autorea.
Festa egiteko musika eta kontzertu eskaintza ez ezik, erakusketak, hitzaldiak, zine eta antzerki ikuskizunak eta zientoka ekintza kultural antolatu dituzte eragile ugarik Martxoaren 8aren bueltarako. Artikulu honetan, bilduma moduan, zokorrak gisa miatuko ditugu Euskal Herriko... [+]
Bilbo Hari Gorria dinamikarekin ekarriko ditu gurera azken 150 urteetako Bilboko efemerideak Etxebarrieta Memoria Elkarteak. Iker Egiraun kideak xehetasunak eskaini dizkigu.
Laudion, Aiaran eta Okondon izango du eragina energia azpiegiturak eta plataformaren aburuz, proiektuak eta ingurumen-inpaktuaren azterketak gabezia garrantzitsuak dituzte.
"Entseatzen gira arnas gune bat sortzen Donibane Lohizunen, hain turistikoa den herri honetan". 250 kiderekin Donibane Lohizuneko Begiraleak kultur elkarteak 90 urte bete ditu aurten. Lau emaztek sortu zuten talde hauetan eramaile izan zen Madeleine de Jauregiberri... [+]
Karmela espazio autogestionastuan egingo ditu, eta Euskal Herriko zein nazioarteko gonbidatuak egongo dira bertan. "Koiuntura analisi orokorretik abiatu eta Euskal Herriko borroka internazionalistaren gakoetarainoko bidea" egingo dutela adierazi du Askapenak... [+]
33/2013 Foru Legeari Xedapen gehigarri bat gehitu zaio datozen aldaketak gauzatu ahal izateko, eta horren bidez ahalbidetzen da “erregimen frankistaren garaipenaren gorespenezkoak gertatzen diren zati sinbolikoak erretiratzea eta kupularen barnealdeko margolanak... [+]
2025 amaitu baino lehen Gernikako Estatutuan jasotzen diren eskumen guztiak izatea espero du Jaurlaritzak. Oraindik 25 eskumen falta dira. Transferentzia Batzordea aurreko astean biltzekoa zen baina "agenda arazoak" zirela eta atzeratu zuten.
Elgarrekin izena du Duplak egin duen aurtengo abestiak eta Senpereko lakuan grabatu zuten bideoklipa. Dantzari, guraso zein umeen artean azaldu ziren Pantxoa eta Peio ere. Bideoklipa laugarrengo saiakeran egin zen.
“Kasu, ez gitxu lo!”. Gure denbora eta manerekin baina heldu gira.
Azaroaren 25ean Baionako elgarretaratzera joan ez joan eta autoak nola partekatu pentsatzetik (joan-jina bi oren), bat-batean Lartzabalen elgarretaratze bat antolatu genuen, eta 47 emazte bildu!... [+]
Alemaniako Poliziak asteleheneko gertakariaren arrazoiak "politikoak" zirela baztertu duen arren, 35 urteko Alexander Scheuermann Ring Bund talde neonaziko kide zen. Bi hildako eta hamar zauritu utzi dituen atentatuaren egileak sare sozialetan "gorroto mezuak"... [+]
“Bi pertsona mota daude munduan: euskaldunak, batetik, eta euskaldunak izan nahiko luketenak, bestetik”. Gaztea zela, Mary Kim Laragan-Urangak maiz entzuten omen zuen horrelako zerbait, Idahon (AEBak), hain zuzen. Ameriketan jaio, hazi, hezi eta bizi izandakoak 70... [+]
Martxoaren 8a, Emakumeen Nazioarteko Eguna, munduan zehar milioika emakumeontzat berdintasuna, eskubideak eta justizia eskatzeko borroka eguna da. Hala ere, gerrek, gatazkek eta politika militaristen hazkundeak markatutako testuinguru global batean, inoiz baino premiazkoagoa da... [+]
Geroa Baiko lehendakari eta Nafarroako lehendakariorde izandakoa enpresa bati 2,6 milioi euroko diru-laguntzak ustez modu irregularrean emateagatik zegoen auzipetuta, Davalor auzia deiturikoan. Nafarroako Probintzia Auzitegiak erabaki du auzia behin betiko artxibatzea, legalki... [+]
Nahiz eta Nazio Batuen Erakundeak (NBE) 1977an nazioarteko egun bat bezala deklaratu zuen eta haren jatorriaren hipotesi ezberdinak diren, Martxoaren 8aren iturria berez emazte langileen mugimenduari lotua da.
Euskal Herriko Bilgune Feministak deituta elkarretaratzea egin dute Hernanin Iratxe Sorzabali elkartasuna adierazi eta "babes osoa" emateko. Inkomunikatuta egon zen uneak berriz ere epailearen aurrean kontatu behar izatea, "bizi izandakoak utzitako ondorioen... [+]