Arznei-Telegramm euskaraz Medikuntzako Kronika litzateke, medikuntzako albisteak biltzen dituelako. Baina osasun etxeetan ikusten dugun medikuntzako prentsa ia guztia ez bezala, Arznei-Telegramm osorik independentea da. Erreferentzia da alemaneraz mintzo diren medikuen, erizainen eta gainerako herritarrentzako, gaixotasunei eta botikei buruzko informazio guztia farmaziako multinazionalek kontrolatzen duten eremuan.

40 urtez kaleratu den Arznei-Telegrammek 2000.etik egoitza leku zoragarrian dauka: Berlingo Steglitz auzoan 1919an eraikitako ur biltegi batean. 40 metroko altuera du Stegiltz Wasserturn dorre adreiluzko modernista dotoreak. Udan Berlinera hurbilduko ez garenok fotoetan ikusita konformatuko gara.

Zuzendari Peter Sawicki mediku diabetologoa duen aldizkari doixtarraren eduki nabarmenetako batzuk frantsesera itzultzen ditu Pharmacritique guneak. Horrela ezagutu ahal izan dugu 2010eko abuztuan Arznei-Telegrammek argitaratutako Gute pillen, schlechte pillen (Botika onak, botika txarrak), sarreratxo hau daramana: “800 milioi dolar kostatzen den botikaren mitoa. Benetan zenbat kostatzen da erremedio bat garatzea?”.

Farmaziako konpainiek eten gabe zabaltzen dituzte botika berriak asmatzen xahutu behar izan dituzten diruez. Alegia, garatu eta frogatu dituzten 5.000 edo 10.000 molekula berritatik bakarra iristen dela homologaturik merkatuetara, eta hori sekulako dirutzak inbertitu ostean. Hain arrisku handitan murgildu baldin badira, normala botikek hori gero prezioan agertzea.

Inbertsio horiei Alemaniako konpainia handienak biltzen dituen elkarteak 2000.ean kopuru zehatza ezarri zien: farmaziaraino iristen den botika berri bakoitza egitea bataz beste 802 milioi dolar kostatu da. Zehaztasun horrekin esanda, iduri luke kontabilitate lan zorrotz baten fruitu dela. AEBetako PhARMA patrolanalak, berriz, 1.200 milioi dolarretan utzi zituen kalkuluak.

Arznei-Telegrammek larrugorritan ipini ditu kopuruok. Hasteko, ikerlana burutu zuten erakundeak ez dira beraiek dioten bezain “independenteak”: hein handi batean industriak finantziatzen ditu. Bestalde, zifra horietara iristeko erabili dituzten iturri eta datuak sekretuan gorde dituzte, ezin dira inolaz kontrastatu.

Bitxi egiten da, hala ere, jakitea botika berri baten kostea 802 edo 1.200 milioi dolarretan finkatzean aitormen hau egin dutela botikagileek: industriak benetan 403 milioi inbertitu omen ditu eta hortik gorako zifra da diru horrek emango zien etekina baldin eta inbertsio emankorragoetan ipini izan balute. Pernando Amezketarraren arrautzen ixtorioa gogorarazten dute; Amezketako mutil batek ostatuan zortzi arrautza jan, haiek pagatu gabe utzi eta hamar urteren buruan ordaintzera joanda tabernariak zortzi arrautzetatik hamar urtean ugarituko ziren 16.000 txitak kobratu nahi izan baitzizkion.

Dirua marketinak darama

Ageri da farmaziako konpainiak nagusiki inbertsio funtsen eskuetan egonik, hauek heiei estiloa erantsi dietela. Inbertitutako diruarekin irabazi ahal izan zutena (balizko etekina) urteko %11an kalkulatu baitute. Ondo egia da izakiak sendatzea bihurtu dela munduko negoziorik emankorrena.

Botikak garestitu nahi horretan, ikerketa urteen zenbaketa ere behartu dute konpainiek. Molekula bakoitza sortu eta merkaturatu arte 11,8 urte pasatzen direla dio industriak; aldiz, New Englandd Journal of Medicinek eta beste zenbaitek demostratu du 1992tik 2001era arte epe hori jaitsi zela 8 urtetatik 5 urtetara.

Sinesgarriak ote dira botikagileek aitortzen dituzten 403 milioi horiek, balizko irabaziak alde batera utzirik zuzeneko inbertsioetan gastatzen omen dituztenak? Arznei-Telegrammek salatu du kopuru hori izatekotan dagokiela botika berrien arteko garestienei. Hau da, berrikuntzen %20a osatzen dutenei, tartean immunitate sistemarekin lotutako eritasunentzako (artritisak, hesteetakoak, azalekoak, esklerosiak, kantzerrak eta beste) hain famatuak egin diren Anti-TFN edo biologiko deituentzako.

Botikak hain karu saltzea defenditzen dutenek bestelako datu esanguratsuak ahazten dituzte inbertitu dituzten diruen jatorriaz. “Ez dituzte kontutan hartu hobari fiskalak, nahiz eta hauek iritsi bataz beste kosteen %39ra”, dio Arznei-Telegrammek. Horregatik mugitzen dira konpainiok herrialde batetik bestera. Horregatik, “pentsatu behar dugu botiken ikerketarako gastuen erdia inguru azkenean herritarron zergetatik pagatzen dela. Baina ez da hor bukatzen herritarron sakrifizioa.

Gaixotasunei buruzko eta hauei aurre egiteko bide posibleez oinarrizko ikerketa unibertsitateetan egiten da, diru publikoz hornituta. HIESaren kontrakok botika nagusia den AZTren molekula, Zidovudina, da horren adibidea.

Zidovudinaren oinarrizko ikerketa diru publikoz egin zen, hasiera batean kantzerraren kontra balioko zuelakoan. Gero HIESAren kontra dauzkan eraginak AEBetako National Cancer Institutek demostratu zituen. Baina beranduago Burroughs Wellcome (GlaxoSmithKline erraldoiak irentsia) enpresak aldarrikatu zuen erremedioa osorik berak garatu zuela. Erakunde publikoetako ikerlariek zorrotz erantzun behar izan zuten gauzak garbi uzteko.

Farmaziako industriak egiten dituen kalkuluen aurrean, Estatu Batuetan Donald W. Light medikuak eta Rebecca Warburton ekonomialariak BioSocieties aldizkarian eskaini dituzte berenak Demythologizing the high costs of pharmaceutical research ikerlanean. Hauen kontuetan, botika garestienen artean dauden Rotarix eta Rotateq (rotavisuen kontrako txertoak) lehena garatzea 128-192 milioi dolar kostatu da eta bigarrena 137-206 milioi artean. Eta hala ere, komertzializatu eta urte beterako amortizatuta edukiko dituzte.

Gainerako erremedioek, txertoen aldean delako III. faseko froga kliniko zabaletan hainbeste gastatu behar ez dutenek, bataz beste 43,4 milioi dolarreko kostea dute. Konpainiek emandako zifren %7 baino gutxiago!

Baina zifra hori bera ere xahuketa dirudi, kontutan edukitzen badugu merkaturatzen diren botika gehienak sasi-berrikuntzak direla. Arznei-Telegrammek dionez, “azken urteotan homologatutako botiken %85ek ez dakarte aurretik zeuden erremedioekiko hobekuntza nabarmenik”.

Botika berrien kosteen esajerazioarekin, konpainiek errealitate gordin hau ezkutatu nahi dute, Arznei-Telegrammen hitzetan: “Farmaziako korporazioek ikerketan gastatzen dutena halako bi xahutzen dute marketin komertzialean. Horregatik diogu ikerketa eta garapeneko gastuek ez luketela aitzakia izan behar botiken prezioak garestitzeko”.