Elkarrizketa San Sebastian egunean egin genion Azpeitian (Gipuzkoa). Konbertsazioa emate aldera galdetu genion ea umeen danborrada ikusi zuen: “Seme-alabak dauzkat eta...”, ez genion ondo entzun esaldia eta: “Seme-alabak danborradan atera dira?”, “Ez, bost seme-alabak Hondurasen daude”.

32 urte dauzka, eta egunak beharko lituzke Hondurasetik alde egin zuenetik (duela bi urte) bizi izan duena kontatzeko. 17 urteko bikiak ditu eta ezkondu ondoren hiru seme-alaba izan zituen, orain 12, 11 eta 9 urtekoak. Senarra Nikaraguara joan zen lanera eta beste emakume batekin geratu zen. Bermúdez lana aurkitu ezinik zebilen, bost seme-alaben ardura osoa zuen eta senarrak zorrak utzi zizkion. Bankuak kontu korrontea eta etxea eraikitzeko zeukan lur zatia kendu zizkion. “Nik ez nuen inoiz pentsatu bidaiatzea, besteak beste bost seme-alaba ditudalako, baina egoera oso larrian nengoen”.

Honduras, Paris, Zumaia. Nolakoa izan zen Euskal Herrira iristea?

Ia urtebetez egon nintzen hemen lanik egin gabe. Ateak jotzen nituen, baina batere ez zen irekitzen. Zarautzen dokumentazioa lapurtu zidaten. Ate guztiak jo nituen, zer ez nuen jo! Moja batzuengana ere joan nintzen eta ateko leihatila itxi zidaten, ezer esan gabe. Ez nintzen berriz itzuli. Ez nekien norengana jo. Hemen gaizki nengoen, Hondurasetik bankua atzetik neukan eta haurrengandik banatu izanaren mina neukan.

Urtebetez bakarrik ibili al zinen?

Neskekin [emakume etorkinekin] ibili nintzen, baina urtebete pasa eta lanik ez nuela aurkitzen ikusita albo batera utzi ninduten. Mutil batek esan zidan galdutako paperak errekuperatzeko nola egin behar nuen. Baina nik beldur handia nuen, ez neukan ez lanik eta ezta paperik ere. Jaioterrira bidaliko nindutela uste nuen, eta kalera ateratzeko ere beldur nintzen. Ertzaintzara joateko esan zidaten salaketa jartzera eta joan egin nintzen. Ordutik ateak irekitzen hasi zitzaizkidala sentitu nuen, oso harrera ona egin zidaten. Gero Silvia [Carrizo] hasi zitzaidan laguntzen... Nire historia oso luzea da...

Lehenengo lan egonkorra Zumaian aurkitu zenuen.

Ordura arte garbiketa lan asko egin nuen, baina nik lan egonkorra nahi nuen. Eduki dudan lanik okerrena izan zen. Oso gaizki tratatu ninduen etxeko aitak. Igandean lau-bost ordu izaten nituen libre aste osoan. Janaria ukatzen zidan eta jo egin nahi izan ninduen. Esan nien ez nintzela itzuliko. Hiru hilabete eta erdi egin nituen han. Hura utzi eta Silviak hartu ninduen etxean.

Ezin eta min asko ditu Bermúdezek, baina antzeman diogu ez duela horiez hitz egin nahi. Eta hala esan digu: “Etorri nintzen urte hartan dena gaizki atera zitzaidan eta gaur gauza onak kontatu nahiko nituzke”. Nola esan ezetz?

Dokumentazioaren lapurreta salatuta, Silvia ezagututa... ateak irekitzen hasi zirela sentitu zenuela esan duzu.

Silviaren elkartean [Malen Etxea], egoera antzekoan geunden emakumeok elkarri kontatzen genizkion gertatutakoak. Haiek esaten zidaten ez etsitzeko, lan bila, ate joka segitzeko. Orduz geroztik jende askok eskaini zidan bizilekua aldi baterako, Zumaiako gizarte zerbitzuetara jo nuen eta oso ondo tratatu ninduten. Diru-laguntza jasotzeko aukera neukan, baina garbi esan nien ez nuela laguntzarik nahi, lana baizik.

Aurkitu al zenuen lan egonkorrik?

Zazpi hilabete egin nituen Azpeitiko familia batean zaharra zaintzen, bertan bizi nintzela. Oso ondo egon nintzen, lan baldintza egokietan, tratu ona... Zaintzen nuen emakumea hil zenean hilabete hura ordaindu egin zidaten eta esan zidaten hurrengo lana aurkitu bitartean etxean egon nintekeela.

Eta gero?

Atari berean aurkitu nuen lana, beste zahar bat zaintzen. Hor ere oso ondo nago. Astea etxe horretan pasatzen dut eta asteburuetan Zumaian zaintzaile lanak eta garbiketak egiten ditut. Ez dut ezer utziko badakidalako zer gurutze daukadan han.

Zer moduz zabiltza ekonomikoki?

Zorrak kitatzen ari naiz, baina hiru seme-alaba beraien aitarekin daude. Ni dibortziatzen ari naiz eta era berean hiru haurren zaintza eskuratu nahian nabil. Umeak utzi egin ditudala egotzi dit senar ohiak, baina nik hemendik bost seme-alabak mantentzen jarraitzen dut. Nire ametsa hori da, egoitza baimena lortzea, nire haurrak ikustera joateko. Orain joanez gero ezingo nintzateke itzuli.

Zer moduz moldatu zara hemengo jendearekin?

Zuen kultura hobeto ezagutzen ari naiz eta diferenteak zarete, baina bakoitzak berea dauka. Hori da zuetaz esango dudana: bizitzan denetarik dagoela. Daukazuen izaera daukazue, gogorrak zarete, baina jende oso ona ere badago. Bada zerbait zuengandik gustatzen zaidana, etxean gizonarekiko daukazuen nagusitasuna. Diferenteak zarete gizonak eta emakumeak, baina eskubide berak dituzue.

Krisia tarteko, bertakoak ez al dira itzuli zuek egiten dituzuen lanetara?

Bai, garbiketara, zaintzara...

Eta krisia hor dela, integrazioa zer moduzkoa da?

Hor ez dago integraziorik, aldapa gora jarri da kontua.