EAJk Madrilen lortutako garaipen handi gisa aurkeztua izan da: Ekonomia Jasangarriaren Legearen alde bozkatzearen truke, lege horretan bertan xedapen bat sartzea adostu zuten jeltzaleek PSOErekin. Horri esker, Petronorrek beste 30 urtez segitu ahal izango du Muskizen. Garaipena izango da batzuentzat, baina Meatzaldean askoren haserrea eragin du. Gure berbakide biena, besteak beste.

Berriro dugu hizpide Muskiz-Petronor binomioa, findegiari eremu itsas-lehortarrean egoteko kontzesioa luzatuko diotela eta. Horretarako erabili den prozedura salatu duzue.

Kontzesioa 2012ko urrian iraungiko da, eta bazirudien ez zegoela inolako modurik luzatzeko, Espainiako Kostalde Legea oso zorrotza baita horretan: ezin da kontzesioa luzatu 30 urtez baino gehiago. Harrigarria zen, beraz, Petronor findegia handitzen aritzea, teorian dena eraisten hasita egon behar zutenean. Ustez, 2012ko urrian findegiaren heren bik garbi egon behar zuten, milioi erdi metro koadro. Orduan iritsi da emendakin hau, Ekonomia Jasangarriaren Legeari ezarri dizkioten 1.000 inguru emendakinetako bat. 899.a, hain zuzen. Bageneukan susmoa, zerbait pentsatuta izan behar zutela honi luzapena emateko nahiz eta legalki ezinezkoa izan, saiatu behar ziren irtenbidea bilatzen. Baina ezuste handia izan da nola egin duten.

Emendakin hori Petronorrentzat propio egin dela ere salatu duzue.

Eurek ere hala esan dute publikoki. Emendakina aurkezteko EAJk emandako argudioetan Petronorrez hitz egiten da zuzenean, findegia orain dagoen lekuan mantentzeko beharraz. Bestalde, Espainiako Estatuan ez dago beste findegirik itsasertzeko eremu publikoan.

Lege kontuak ez dira, ordea, zuen kezka nagusia. Hamaika aldiz salatu duzue Petronorrek kutsadura handia sortzen duela.
Jakin badakigu petrolio findegi guztiak osasunerako kaltegarriak direla. Izan ere, arrisku handiko industria modura daude sailkatuta. Eta hau etxe ondoan daukagu. Izan ere, Euskadin enpresa kutsatzaile asko dago ia etxe barruetaraino sartuta. Begira Lutxanako kasua, Zorrotzakoa.. Ia leihoan daukate fabrika. Horrela garatu da hemen industria. Guk dioguna da ez dugula gura hori gehiago haz dadin, hala ulertu behar da kokearen aurka egin genuen borroka. Gauza bat da instalazio bat aurretik bertan egotea, eta beste gauza bat instalazio hori hedatzea. Eta zabalkunde hori baimentzea, eta kontzesioa agortzen zaionean berritzea... Garai batean egiten ziren gauza horiek, baina gaur egun ez dago zertan horrela jokatu, badakigu-eta industria arriskutsuak direla. Ez bakarrik istripuengatik, leherketengatik... Baita kutsadurarengatik ere. Hasteko, Petronorren kasuan ez dakigu zehatz-mehatz zer jaurtitzen duten airera. Edozelan, findegi baten emisioak kutsatzaileak dira ezinbestean, ez dago hori eragotziko duen teknologiarik.

Zer kutsadura motaz ari gara?

Azken aldian ohartu gara kutsadurarik arriskutsuena partikula xehek eragindakoa dela. Zenbat eta partikula txikiagoa, orduan eta kaltegarriagoa, gure gorputzean barrurago iristen baita. Eta Eusko Jaurlaritzak dauzkan neurgailuek ez dituzte partikula txikiak atzematen.

Hitz egin duzue horretaz Eusko Jaurlaritzarekin?

Marcos Cucó, Muskizko Ingurumen zinegotzia ari da horretan. Kontua da Jaurlaritzak, une honetan, ez daukala bere detekzio-sarea horretarako egokituta. Cucók EHUri eskatu dio azterketa egin dezan, metalek eta partikula xeheek eragindako kutsadura neurtzeko. Baina hori luxu handia da hemen dauden detekzio-sistemekin alderatuta. Iaz eman zioten findegiari behin-betiko Ingurumen Baimena, baldintza batekin: hiru hilabeteko epean frogatu egin behar zuten beren neurgailuak Jaurlaritzaren sarera konektatuta zituela. Geroztik galdetu egin zaie eta inork ez daki ezer, ez dakigu Petronorren emisio-fokuak kutsadura neurgailuei lotuta dauden ala ez. Baina badakigu, gure abokatuak hala adierazi digulako, Petronor ez dagoela behin-betiko Ingurumen Baimena daukaten Europar Batasuneko (EB) enpresen zerrendan. Egoera irregularrean dauden 500 enpresetako bat da. Egia esanda, azaro aldean EBk zigorra ezarri dio Espainiari, Ingurumen Baimen Bateratu guztiak epez kanpo emateagatik. Hori guztia ikusita, partikula xeheen kontrola eskatzea asko eskatzea da. Oinarrizkoena ere ez da-eta betetzen!

Zelan neurtu kutsadurak herritarrengan daukan eragin zehatza? Oso ikerketa gutxi egin da horri buruz.

Eusko Jaurlaritzako Osasun Sailak eginda dauka EAEko hilkortasun mapa, eta hori ikus daiteke gure eskualdean, alegia, Enkarterrietan eta Meatzaldean, batez bestekoa baino hilkortasun handiagoa dagoela, portzentaje esanguratsu batean. Hilkortasun tasa orokorra %14 handiagoa da hemen EAEn baino, eta gaitz konkretu batzuen ondoriozkoa %25eraino heltzen da.

Zein gaitz?

Emakumezkoen kasuan, esaterako, arnasbideetako gaixotasunak. Eta bularretako minbiziagatiko hilkortasuna ere dezente handiagoa da batez bestekoa baino. Gizonengan, garuneko hodietako gaitzak eta biriketako minbizia. Iazko otsailean Muskiz, Abanto eta Urtuellako udal ordezkariak bildu ziren Jaurlaritzako Osasun eta Ingurumen Sailekin. Ikerketa deskriptiboa da, ez dauka arrazoiak esplikatzeko helbururik, baina hala ere Jaurlaritzakoak saiatu ziren hemendik joandakoei datuak esplikatzen. Eta esan zuten hilkortasun altuaren arrazoia gure ohiturak direla: gehiago erretzen dugula, gure maila sozioekonomikoa baxua dela... eta gizonen kasuan, iraganean Petronorren lan egin izana. Aldi berean, Petronorren kutsadura eta Espainiako Estatuko beste findegi batzuena konparatzen zituen txosten bat aurkeztu zuten, nahiko txosten baldarra. Gainera, lehen esan dugunez, ez dakigu zenbat kutsatzen duen Petronorrek. Nondik atera zituzten datu haiek?

Ez dago, noski, eskualde honetako hilkortasun-tasa handia eta Petronorren jarduna modu zuzenean lotzen dituen ikerketarik.

Munduan egin dira findegien eta osasun arazoen arteko lotura frogatzen duten azterketak. Dena den, kontrakoa esateak ez du ez hanka ez bururik. 240 hektarea, zazpi aldiz Bilboko Alde Zaharra betetzen duen findegi bat dago hemen, eta gutako batzuk 50 edo 100 metrora bizi gara hortik. Badakigu bentzenoa jaurtitzen dutela, eta toluenoa, eta bestelako partikula batzuk. Sufrea ere erruz dago pilatuta. Horrek inguruko biztanleen osasunari eragingo ez diela pentsatzea ikaragarria da. Asko erretzen dugula? Tabakismoari buruzko ikerketek ez dute frogatu hemen gehiago erretzen denik. Ikerketak behar ditugu, baina serioak. Hilkortasun-datuak ditugu, baina ez dira aztertu, berbarako, gaixotze-tasak. Abantoko eta Muskizko Udalek eskatu dute egiteko, baina ez dute ezer lortu oraingoz.

Baduzue itxaropenik kontzesioaren luzapena bertan behera gelditzeko?

Printzipioz, bat ere ez. Dena den, ez dakigu ondo zein den honek guztiak egingo duen bidea zuzenbidearen ikuspuntutik. Hori abokatuen lana da. Guk, momentuz, orain arte bezala jarraituko dugu, eta Petronorrek egiten duen guztia kontrolatzen saiatuko gara. Oso txukun egin behar izango dituzte gauzak, etengabe haiei begira egongo gara eta.