17:30ean argiak ilundu eta txapelketako argazki muntaia ikusi genuen oholtzako pantaila handian (eskualdetako txapelketak, kanporaketak, finalerdiak…). Jendeak, euren eskualdetako bertsolariak, euren faboritoak… ikustean txalo jotzen zuen. Modu aproposa izan zen giroa berotzeko, ezen hunkigarria izan baitzen finalera heldu aurreko bidea gogora ekartzea. Izan ere, uda aurretik eskualdeetako txapelketak bukatuta, udagoiena hasi berri ekin baitzioten Bizkaiko bertsolariek txapelketari.

Estiballes besteak baino koska bat gorago

Akatsik gabeko saioa egin zuen Arkaitz Estiballesek, eta lan denak txukun eginagatik, koskarik handiena kartzelakoan atera zuen, “hotza etorritakoan jantzitako txaketan telefono zenbaki bat topatu duzu” gaiari erantzunda: “Lau urtez egon naiz kartzelan ta gaixotu egin naiz aurten. / Horrexegatik epaile batek kartzelaldia dit eten.  /Konfinatuta nago Parisen, / gogoan kontra hemen bizitzen. / Ta eskuak dauzkat hozten. / Txamarran sartu ditu eskuak, ta begira zer dan irten. / CNIko bi poliziak aspaldi eman zidaten. / ‘Arazoren bat bada, gizona, / zuk lasai deitu ezazu hona’. / Horixe esan ziguten. / Ta atxilotu ninduten” bota zuen. Honela ekarri zuen bigarrena: “Aspaldi hontan kalean nago baina enabil oso baikor: / nire atzetik ustekabean beti kotxeren bat dator. / Gaurkoan ere ze katxondeo: / C4 bat ta bi Ford Mondeo, / neure atzetik egoskor. / Telefonoa hartu dut eta zenbakira deitu bizkor. /  Beste aldetik ahots goxo bat: ‘Ministerio del interior’. / Ta esan diot: ‘naiz Iurrebaso, / zuk ezagutzen nauzu akaso’. / ‘Ahora se pone, sí señor’. / Baina ez da jarri inor”. Eta hirugarrena: “Atzetik gizon batek esan dit: ‘Telefono hori laga’. / Ez da euskalduna baina, ordea, ondo egiten du euskara. / ‘Telefono hori erreta dago, / eta ez deitu horra gehiago. / Ez zaitez bihurtu traba. / Baina prozesu berri hau ere, trabatuta dago hara, / ta gure ustez hor bertan ere zu garrantzitsua zara. / Bi aste barru berriz Genevan, / orain lau urte egin zen eran, / joan helbide honetara, / ta han elkartuko gara’”.

Gainerakoek ere ondo bete zuten euren beharra, batzuetan hobexeago, besteetan beherago. Hori bai, nork bere estiloan, zein baino zein: Etxahun Lekue puntuak biltzen-biltzen, ariketa guztietan, teknika zuzen-zuzen eta bizkaiera freskoan; Miren Amuriza, bertsomolde gozoz, publikoaren bihotzetara helduta; Onintza Enbeita, ofizioko saioetan bere rolean ederto sartuta; Beñat Ugartetxea, bertsolari zirtolarien paperean, plazako kantari legez; Jone Uria, zirikatzaile ofiziotan; Peio Ormaetxea, natural-natural; eta berdin Eneko Abasolo, barru-barrutik eta urteetan egindako lana erakutsi guran.

Ale onenak

Hasierako agurrak kantatu eta ostean, saio puntuagarria etorri zen. Ondo hasi zuten zortziko handiko ariketa Estiballesek eta Lekuek, euskara ikaslegai etorkinen paperean, gehiegi arriskatu gabe, txukun. Hasierako asmoa bete egin zuten biek ere; akatsik egin gabe saioa konfiantzaz hasi gura zuten, nolabait, eta elkarren kontra egin barik, biak bietara kantuan ibilita, konfiantzaz hastea lortu zuten, bai eta gainerako bertsolariei konfiantzarako bidea ematea ere.

Zortziko txikiko ariketan Lekuek eta Uriak egindako saioa da aipagarria. Banatu zirela eta, despedida egin omen zieten lagunek, eta ordu txikitan diskoteka berean topo eginda, Jone Uria zirikatzaile etorri zen: “Garai zaharretan legez, banator galdezka:  / Aupa soltera nago, zu ere bai, ezta?”. Etxahun Lekuek ondoren: “Neuk be gurago zaitut, maitale bezala”. Ateraldi polita izan zuen Uriak beste behin ere hirugarren bertsoan: “Bigarren parte on bat, nola ez espero, / lehenengoa hain txarra irten eta gero”. Ormaetxea eta Estiballes sonotonea behar zuten zaharren paperean ari zirela, ahotsa ederki baliatu zuen Estiballesek, gora egiten zuelarik lagunak entzutea gura zuen hitzak aipatzean, eta behera, berriz, lagunari gustatuko ez zitzaizkion berbak esatean. Ateraldi polita izan zuen Ormaetxeak, berak entzun gura zuena zer zen erantzunda. Lehen ere esan dugu Enbeita bere paperean sartuta ibili zela ofizioetan, eta azken puntu ederra utzi zuen, kasurako, urteetan kartzelatik ihes egiteko zuloa egiten ibilitakoaren ahotik: “Nahiz ta kondena amaitu zuloa baino lehen, / eguzkiagaz amets egin nahi dot hemen”.

Hamarreko txikiko ariketan, Uriak eta Estiballesek egindako ofizioan banatu ziren puntu gehien. Keinu egin zioten, oholtzatik, biek ere kantukide duten Fredi Paiari eta haren lagunei. Lekuek ere Gabon gaua lanean pasatu behar zuen medikuaren paperean ariketa txukuna egin zuen, goitik beherakoa. Banandutako aita zen Enbeita ariketa horretan, Ormaetxea semeari bisitan joandakoa, eta diskurtso sinesgarria ondu zuen Enbeitak: “Kustodia konturik gaur hemen ez aipa, / hori umeentzako konplikaua baita. / Gauzak holan eztira, semea, neuk nahita. / Haserrea gaindituz behar nozu maita, / zuri gustau edo ez neu naz zure aita”.

Puntuari erantzutean ihesaldi bat edo beste kenduta, ale politak ere entzun ziren. Goraipatzeko, bere-bere estiloan Beñat Ugartetxeak utzitakoa. “Zenbat urtegaz hasi zinen zu bertsotan?” bota zuen gaijartzaileak eta: “bigaz amesten edo nengoela lotan, / bostekin aitarekin behiak jezten kortan, / ta atzeko hauekin txosnetan askotan”.

Estiballes eta Lekue nabarmendu ziren bakarkako lanetan, biak ere “Izarren hautsa” doinuan kantari. Lehena, desguazean topatutako lehenengo kotxeari kantari aritu zen. Honela ondu zuen saioko bertsorik puntuatuena: “Retrobisore bat behar dut ta, desguazeraino goazen, / hara helduta puntu batera, joan dira begiak zuzen: / aiba hor dago Opel Corsita, / garai batean bezain polita, / eta hasi naiz hunkitzen. / Gogoratuaz festarik festa, nola ginen gu ibiltzen. / Baina larregi sakatu nion, ta noski, motorra hil zen. / Oraindik dauka Bilboko plaka, / ta ‘Nuklearrik? ez’-en pegata. / Eta hasi naiz oroitzen, / zeinen zoriontsua nintzen”. Nabarmentzekoa da bertsolariak deskribapenetarako duen gaitasuna, eta erreferentziak bertsoetara ekartzekoa, askotan, errima bihurtuz, gainera.

Etxahun Lekue, berriz, armairuaren aurrean, umetxo baten ahotik aritu zen, paperean ederto sartuta. “Pijama jantzi eta eskuan hiru-lau pelutxe lodi, / loak hartzeko kontaten deustez amak hiru-lau istori. / Ta telebistan zenbat marrazki, / burruka, odol-putzu ta guzti, /  bada nahiko kategori. / Oin armairuan entzunak dodaz soinu arraro bat edo bi, / ta urruma bat, ta horregaitik nau beldurrez gori-gori. / Baina mamurik ez dagoala, / ta loak hartu gagiazala, / dinoskue ume askori. / Ta orduan, zer da hori?” eta “Ama hor zer dau? egiten deutset nik egunero galdera. / Zabaldu eta: ez dago ezer, berak erantzun ostera. /  Baina zeozer ziur badago, / ta horregaitik ikaraz nago. / Hortik urtengo ete da? / Amets gaiztoak dodaz gauero, gauero nabil artega. / Gurago neuke beste norabait ikustea irteera. / Urten orduko hortik barrutik, /  korrika joan behar dot hemetik. / Noan betiko antzera, aita ta aman ohera”. Miren Amurizak eta Jone Uriak ere ariketa polita egin zuten, gaiei originaltasunez erantzunda.

Buruz burukoan, bertsokide eta lagun, Lekuek eta Estiballesek keinu ederra egin zieten bertsozaleek ondo ezagutzen dituzten Kristina Mardarasi eta Justori, txapelketako saioetara koadernoa eskutan doazen zaleen ahotik kantari. Publikoa bezain hurbil aritu ziren kantari bi bertsolariak.

Sari-banaketa ere hunkigarria izan zen: eskuak oinarri hartuta lanean aritutakoei eskerrak emateko bideoa, txapela janztea, “Aita Luis”en bertsoa, eskaintzak, malkoak, irriak, besarkadak…