Klima aldaketaren biktimak borrokan Ande mendietan

  • Abenduaren lehen egunetan Mexikoko Cancunen klimaren aldaketaz goi bilera burutu da, oihartzun ahulagoa lortuz iaz Kopenhagen eginikoak baino. Aldiz, urtetik urtera nabarmenagoak dira eguraldiaren aldaketak eragindako kalteak. Cancunekoaren bezperan Peruko mendietan ur lapurketaren kontra oldartutako herritarra hil zuten.
Zarata mediatikoz beteriko garai nahasiotan, merkatu logiketatik urrun eta irakurleengandik gertu dagoen kazetaritza beharrezkoa dela uste baduzu, ARGIA bultzatzera animatu nahi zaitugu. Geroz eta gehiago gara, jarrai dezagun txikitik eragiten.
The Guardianek John Vidal ingurumeneko sailburua bidali du berriemaile berezi lanetara Mexikoko Cancunera, klima aldaketaz abendu hasieran burutu behar zuen bilera nagusira. Baina Yucatango hondartza epelen gozoan entzun beharreko hitzaldi eta agirietako erretolikan murgildu aitzin, Vidalek itzuli handi samarra egin du Perun barna. Hain justu, Cancunen hitz eta pitz jorratuko zen klimaren kanbiatze famatua zertan den bere begiz ikustera.

A climate journey: from the peaks of the Andes to the Amazon’s oilfields izenburupean idatzizko kronika mamitsua eta lau bideo eskaini ditu egunkariaren webgunean. 4.700 metroko altueran hasi du bidaia, Cayambe mendiaren elurretan, eta Amazonaseko oihanean bukatu, berrikitan bioaniztasunaren gordailu izendatu den Yasuní eskualdean.

“Tartean –idatzi du John Vidalek– ikusi ditut uragatiko gatazkak, desertuak zabaltzen, ibaiak idortzen, tenperatura extremoak eta gaixotasunak ugaritzen, mintzatu naiz beren begien aurrean elurrak desagertzen ikusita etorkizunaren beldur diren gizakiekin, eta ikusi ditut Gobernuak benetan kezkatuta laster ezingo dituztelako beren jendeak elikatu, ez eta urez eta argindarrez hornitu.

Klimaren aldaketa apenas dager komunikabideetan egunokaz, Cancuneko bilkurak minutu gutxi hartu ditu telebistetan, bai behintzat alderatzen badugu iaz garai beretsuan  Kopenhagekoak eduki zuen garrantziarekin. 2010a krisi ekonomikoaren urtea da, Europan apostuak egiten dira ea Irlandaren ondoren eta Portugalek eta Espainiak joko duten porrota. Baina 2010a estatistikek biltzen duten garaiko urterik beroena izan da. Errusian eta Asia erdikoan udako tenperaturak bataz bestekoa baino 7,8 gradu gorago ibili dira. Pakistango uholdeek 20 milioi jende kanporatu dute etxeetatik.

Eguraldiak ehunka hondamendi eragin ditu ludi osoan aurten. Hala ere, leku askotan aspalditik ari dira nabaritzen aldaketak. Vidalek bisitatu ditu horietako batzuk Ande mendien bi aldeetan.

Cayambe mendiaren magalean 4.700 metrotan azaltzen da kazetaria lehen bideoan. Ekuatorean egonagatik parajeok beti egon dira izoztuta, 5.900 metro dauzkan gailurraren altzoan. Vidali jakinarazi diote elurrek atzera egin dutela etenik gabe azken 30 urteotan, 600 metro gorago amaitzen dira gaur egun.

Bolivar Caceres glaziarretan adituak esan dio Ekuadorrek dagoenekoz galdu duela zeukan izotz guztiaren herena. “1980ko hamarkadan hasi nintzen honetan eta geroztik aldaketa azkartzen ikusi dut. Hormaguneek kilometroka egin dute atzeraka. Cayambek zeukan izotzaren %40 galdu du, agian %10 azken hamarkadan”.

4.100 metrora jaitsita, Peruko Cusco inguruan Pampa Corralera heldu da Vidal. Julio Hanneco baserritarrak hor 215 patata klase erein eta biltzen ditu. Bi glaziarrek ematen omen zioten soroetarako ura eta gauerako argia. Orain joanak dira. Eguraldia aldatu egin da eta ez daki zer ari den jazotzen. “Lehen urtaroak ziurrak ziren eta bagenekien zer noiz erein. Gaur noraezean nabil. Beldur naiz laster ez dugula urik izango eta hori munduaren akabera izanen da guretzat”.

Ura, jana, argindarra

La Paz Boliviako hiriburua 4.058 metrotan dago. Hemengo eta Peruko gobernuek badituzte adituen aurrikuspenak elikadura eta ur eskasia datozkiela diotenak. Tenperatura 2-3 graduz berotuko balitz, Titicaca aintzirak daukan uraren %85 galduko luke. Bi milioi jenderen bizimodua arras aldatuko litzateke. Gainerakoan, Boliviari beroketa globalak Barne Produktu Gordinaren %7ko galera ekar liezaioke 2025erako, gaur irakaskuntzan eta osasunean inbertitzen duena adina.

3.900 metrotan dago Paramo eskualdea, Ekuadorren. Lehen baino askoz euri gutxiago egiten du hemen orain. Herritarrek More herrian ahaleginak egiten dituzte ura ondo probesteko: aziendak debetaku dituzte, ubide zaharrak konpondu. Hormaguneen gibeltzeak hemen ere eragiten du. Argindarrean ere bai: zentral hidroelektrikoentzako aski ez delako, laster Boliviako La Paz hiriburuaren elektrizitatezko hornidura arriskuan egon liteke.

Peruko Yauri herrian, Espinar probintzian, itsasoaren mailatik 3.816 metrotara, liskarrak aurkitu ditu John Vidalen ekipoak herritarren eta poliziaren artean. Espinarreko grebalarien buruzagi dabilen Nestor Cutirekin mintzatu dira. Hemen agintariek ura egunean ordu erdiz ematen dute.

Hori gutxi balitz, Gobernuak tratua egin du hemendik 200 kilometrora erregadiotarako behar duten konpainia handiekin, ibaian kilometro batzuk gorago presa eraiki eta handik ubidez eraman dezaten. Barazkien esportazioan Peru txapeldun bilakatu nahi du Gobernuak: esparragoak ipar amerikarrentzako, gosea bertakoentzat. “Kondenatu gaituzte poliki-poliki hiltzera. Klimaren aldaketaren ostikada da. Uraren gerra hasi da hemen”. Horrela mintzatu da Cuti. Machu Picchu inguruetan greban egon dira asteotan, herritar bat hil dute poliziek tiroka. Ez da berririk zabaldu Europan.

3.700 metrotan dago Huayhuasi, Perun. Llama eta alpakak hazi dituzte beti abeltzainek. Euriak urritu dira hemen ere. Aldiz, neguan hotza         –17ºC-raino jaitsi zen. Elias Paco laborariak diotso kazetariari hemen lehen familia batek ehunka azienda zeuzkala, orain 10-30 baino gehiagorentzako alhapiderik ez. Idorteari eta gelateei aurre egiteko obrak egin dituzte etxe eta ukuiluetan, Oxfam erakundeak lagunduta. Klima aldaketara egokitzea kario da.

Beheiti darrai The Guardianeko jurnalistak. 3.395 metrotan dago Cusco Perun. Ingurumen ministerioko funtzionario Victor Bustinzarekin mintzatu dira. Probintziatik atera gabe klimak eragindako 1.000 liskarretik gora eduki dituzte, ziento erdi bat oso latzak. Euriak urritu dira. 23.359 hektarea osatzen zituzten hormaguneek orain ez dituzte 9.631 baino, %60ko jaitsiera.

“Glaziarren urtzeak –dio Bustinzak– ordaintzen du orain artean euri falta. Baina izotzak betirako suntsitutakoan ikaragarria izango da. Dagoenekoz argindarrarekin arazoak ditugu. Datozen 30 urteetan askoz ur gutxiago edukiko dugu. Elikadura segurtasunean eragingo du, klimaren aldaketak bete-betean joko du. Ez ditugu jendeak ikaratu nahi, baina prest egon beharra daukagu”.

Etorkizun ilunari nekez ikusten zaio konponbiderik. John Vidalek txangoa Ekuadorren Brasilekiko mugan bukatu du, Yasuni parke nazionalean, Kichwa Anongo jendearen artean. Hauek pozik daude Gobernuak lortu duelako petrolioa ustiatzen duten konpainiei eskuak gelditzea. Noiz arte? Petrolioa dago klimaren aldaketen oinarrian eta azken tanta erre arteko onik ez dute izango potentzia handiek. n

ASTEKARIA
2010ko abenduaren 19a
Irakurrienak
Matomo erabiliz
#1
Arkaitz Zarraga Azumendi
#2
Ane Ablanedo Larrion
#4
Ainhoa Mariezkurrena Etxabe
#5
Leire Mihura Habans
Azoka
Kanal honetatik interesatuko zaizu: Larrialdi klimatikoa
2025-03-03 | Leire Artola Arin
ANALISIA
Karbonoa ez da neutroa

Agintari gutxik aitortzen dute publikoki, disimulurik eta konplexurik gabe, multinazional kutsatzaileen alde daudela. Nahiago izaten dute enpresa horien aurpegi berdea babestu, “planetaren alde” lan egiten ari direla harro azpimarratu, eta kutsadura eta marroiz... [+]


Fernando Valladares:
“Oparotasuna zer den birdefinituta, ulertuko dugu zer dugun irabazteko”

Biologian doktorea, CESIC Zientzia Ikerketen Kontseilu Nagusiko ikerlaria eta Madrilgo Rey Juan Carlos unibertsitateko irakaslea, Fernando Valladares (Mar del Plata, 1965) klima aldaketa eta ingurumen gaietan Espainiako Estatuko ahots kritiko ezagunenetako bat da. Urteak... [+]


Eredu inspiratzaileak martxan jartzera animatu ditu Antzuolako ikasleak Fenando Valladares biologoak

Nola azaldu 10-12 urteko ikasleei bioaniztasunaren galerak eta klima aldaketaren ondorioek duten larritasuna, “ez dago ezer egiterik” ideia alboratu eta planetaren alde elkarrekin zer egin dezakegun gogoetatzeko? Fernando Valladares biologoak hainbat gako eman dizkie... [+]


Eskoziako Lur Garaietan otsoa sartzea klima-larrialdirako onuragarria izango dela iradoki dute

Eskoziako Lur Garaietara otsoak itzularazteak basoak bere onera ekartzen lagunduko lukeela adierazi dute Leeds unibertsitateko ikertzaileek.. Horrek, era berean, klima-larrialdiari aurre egiteko balioko lukeela baieztatu dute, basoek atmosferako karbono-dioxidoa xurgatuko... [+]


Monte Perdidokoa galzorian dauden glaziarren artean sartu dute

Desagertzeko arriskuan dauden izotz-masak dokumentatzen dituen nazioarteko erregistro batek Pirinioetako Monte Perdido sartu du zerrendan.  


2025eko urtarrila, mundu mailan inoiz erregistratu den urtarrilik beroena

Aurtengo urtarrila 1850. urteaz geroztik beroena izan dugu. Gainera, aurreko hilabeteen joera mantentzen du, azken hemeretzi hilabeteen artean, hemezortzigarrena da bero erregistroak apurtzen. 


Muturreko beroak 2,3 milioi hildako eragingo lituzke Europan mende bukaerarako

Nature Medicine aldizkarian publikatutako artikuluaren arabera, berotegi efektuaren ondorioz handiagoa izango da beroak eragindako heriotzen igoera hotzak eragiten duen heriotza jaitsiera baino. Gainera, beroarekiko egokitze onenak ere ez luke arazoa guztiz konponduko.


Greenpeace-k Guggenheim museoan Urdaibaiko proiektuaren kontrako ekintza burutu du

Igande arratsaldean Greenpeace-ko 30 kide inguruk Urdaibaiko proiektuaren kontrako ekintza burutu dute Bilboko Guggenheim museoan. Hamar landare eta animalia-espezie errepresentatu dituzte.


2025-02-03 | Nicolas Goñi
Jendez hustutako landa eremuetara basabizitza ez da uste bezala itzultzen

Munduko landa eremu periferikoetan 4 milioi kilometro koadro laborantza lur abandonatu dira azken 75 urteotan. Orain arte arrazoi ekonomikoengatik uzten baldin baziren nagusiki, gerora, klima aldaketak ere horretara bideratuko ditu geroz eta gehiago. Bioaniztasuna babesteko xede... [+]


Karbono biltegi izateari utzi dio Artikoko tundrak

AEBetako Ozeanoko eta Atmosferako Administrazio Nazionalaren (NOAA) ikerketaren emaitza zabaldu du Nature Climate Change aldizkariak: bereganatzen zuen karbono dioxido eta metano kopurua baino gehiago isurtzen du orain tundrak.


2025-01-22 | Leire Ibar
Brasilgo suteek 2024an suntsitutako eremua Italiaren azalera baino handiagoa izan da

Brasilen suteek 30,86 milioi hektarea baso eta eremu natural suntsitu zituzten iaz, Italia osoaren azalera baino gehiago. Suteek %79ko igoera izan zuten 2023arekin alderatuta, Fire Monitorren ikerketa batek agerian utzi duenez.


ANALISIA
Justizia klimatikoa

Inor ez ala denok. Klima larrialdia inork ez pairatzeko aldaketak bideratu ezean, behintzat guztiek pairatu dezagula. Zuk –irakurle–, nik –Jenofa–, haiek –pobreak– eta haiek –aberatsak–. Satisfaziorik ez zidaten eragin Los... [+]


Hodeiak murrizten ari dira, klima-aldaketaren kalterako

Hodeiak murrizten ari dira eta horrek eragin nabarmena du klima-aldaketan, NASAko ikertzaile-talde batek ondorioztatu duenez. Terra satelitearen datuak aztertuta, ikusi dute azken 20 urteetan, pixkanaka, baina etengabe, murriztu dela hodeien estaldura. Amerikako Batasun... [+]


2025-01-08 | Nicolas Goñi
Nola bihurtu lurzoruak klimaren laguntzaile?

Muturreko lehorte eta euriteak normaltasun berria bilakatu zaizkigu. Areagotzen dituzten kalte ekonomiko eta ekosistemikoen artean, laborantzak pairaturikoak ez dira txikienak. Bereziki, lehorte garaietan zaluegi idortzen diren edota eurite handietan ur guzia xurgatu ezin duten... [+]


Eski estazioetako festibaletan kutsadurak goia jotzen du

Elur faltak eski estazio ugari kinka txarrean jarri ditu, klima larrialdiaren ondorioz. Baina paisaiari eta naturari ahalik eta etekin ekonomiko handiena ateratzeko batzuen logikak hor jarraitzen du, eta goi mendietan musika festibal erraldoi eta garestiak antolatzea da azken... [+]


Eguneraketa berriak daude