Baditut lagun idazleak eta baditut lagun poetak. Eta baditut idazle eta poeta direla aitortzen duten lagunak ere. Eta oro har, gauza batek bultzatzen ditu idaztera: plazera dutelako hartzen, zerbait dutelako esateko, komunikatu beharra sentitzen dutelako, beren ibilbidean edo bizipenetan urrats bat gehiago eman dutela ulertzen dutelako, eta forma zehatz baten bila dabiltzalako. Labur laburrean, hauexek lirateke, kafe baten estakurupean edo mikrofonoaren aurrean entzun izan dizkiedan arrazoiak. Baina, sakon sakonean, bizipena dago. Esperientzia. Eta errealitatea; bat izanik ere, egitate edo ez egitate horretaz bakoitzak jaso eta interpretatu duena. Nork berea. Bizipen hori transmititzeko modua, era eta forma dira, ondotik, idazleak zein poetak egiten duen aukera –abilezia handiagoz edo txikiagoz–.

Poetak, oro har, Beñatek dioen bezala, formari edo edertasunari areago diola begiratzen esan liteke. Ia-ia gezurra esateraino edo, bederen, egia mozorrotu aldera. Baina ez dut uste helburu gorena denik. Esan nahi dut, aldaketa nabarmentzen hasia dela literaturan eta poetek ere, poesiak ere, edertasuna biluztera iritsi aurretik, beren buruak eta bihotzak biluzteko joera hartu dutela. Irakurleak, bestalde, ikaragarri eskertzen duelarik.

Beste era batera esanda, hezur eta mamizkoago agertzen dituztela euren buruak poetek; eta, ondorioz, hurbilagoak egiten direla.

Aldea dagoen arren, idazleen eta poeten arteko tartea nabarragoa dela, nahiz eta poetek esaten dutenaren arabera, generoa aukeratzerakoan, aldea, “hor dagoen”.
Durangoko Azokaren hondar egunotan, urtean zehar aurkeztutako liburu hainbaten idazle eta poetaren hitzetan “mina izan dut gidari”, “sufrimenduari egin diot kantu” edo “sufrimendua gainditzeko” idatzitako liburuak –eta poesia liburuak– aurkitu ditugu. Eta sufrimendu hori agertzearekin obra ederragotu edota “estiloa sendotu” egin dutela dioten kritikak baita. Sufrimendua, izan ere, beti izan baita literaturarentzat iturri asegaitza eta idazle eta poetentzat sormen habia.

Hala ere, bereizi beharrekoak dira edertasuna eta mezua, forma eta edukia. Badirudi edertasuna helburu duenak mezua mozorrotzeko joera behar duela. Edota edertasuna lehenesten duenak mezuari trufa egiten diola. Eta garai batean hala izan baldin bada ere, arrazoi nagusien artean, zuzenean aritzeko modurik edo askatasun gutxienekorik ez zegoelako, gaur egun, gero eta idazle eta baita poeta gehiago ditugu, zorionez, edertasunari muzin egin gabe, noski, eta aurkikuntza hori helburu izanik ere, mezuari era zuzenagoan ekiten diotenak. Eta euskal literaturan ere badugu horren adibiderik.

Kontua da, orain, era zuzenagoan jorratu beharreko gaiek erraz harrapatzekoak edo ahalegin intelektual handiagoa eskatuko dutenak izan behar duten. Nik uste, maitasuna (bat aipatzeagatik) sekula ez dela adimen intelektual berezia eskatzen duen gaia izan eta formaz, beharbada, gehien mozorrotutakoa izan dela. Hau da, gezurrik ederrenak eta egiarik txikienak, segur aski, gai horren inguruan idatzi direla.
Mina ederra da eta beharrezkoa “egia bihurtzea”, bai literaturarentzat, bai poetarentzat. Irakurlea, ahaztu gabe doa.