Hiru herrialdeetan batera iragarri dute aste honetan Galeuscaren lehen historia topaketa, Bartzelonako Museú d’Històrian egingo da abenduaren 10 eta 11n. Ekimena XX. mendetik Espainian nagusitu den Historia kanon zentralistari aurre egiteko sustatu dute unibertsitate munduko bultzatzaileek, baina aspalditik ernatzen ari den mugimendua da honakoa.

Duela bi urte, 2008ko uztailaren 18an, unibertsitateko 35 irakasle eta katedradunek manifestua plazaratu zuten Bartzelonan. Espainiako Estatuaren “uniformizazio saiakeraren” aurrean, 1923ko Aliantza Hirukoitza deiturikoaren espiritua aldarrikatu zuten, ondoren Galeuzca-ren sorrera ekarri zuena. Manifestuan, Galizia, Euskal Herria eta Kataluniaren elkar ezagutzan laguntzeko konpromisoa agertzen dute sinatzaileek, besteak beste. Hamarnaka historialarik eman diote jadanik babesa manifestuari, gehienak Kataluniakoak, baina badaude Galizia eta Euskal Herrikoak ere: Xoxe Estevez, Josu Chueca, Jose Luis Orella, Francisco Letamendia, edota Jose Manuel Castells, beste hainbaten artean.

Kongresua, urrats handia

Bartzelonako manifestuaren sustatzaileek iragarri zuten Historialarien Galeusca sendotzeko kongresua antolatuko zutela. “Manuskritoek, ez badute jarraipenik izaten, horretan geratzen dira” dio Enric Pujol Bartzelonako Unibertsitate Autonomoko historialariak. Pujol burubelarri ari da datorren asteko historialarien topaketa antolatzen: “Beti ari gara historia konparatuaz hitz egiten, baina inoiz ez dugu konparatzen” dio. Bartzelonako jardunaldiak prestatzeko denbora tarte luzea behar izan dute, baina historialari katalanaren esanetan “lehenengoa da zailena, hau ekitaldi fundazional bat izango da”. Hemendik aurrera, dena ongi bidean, bi urtean behin mota horretako jardunaldi bat egiteko asmoa dago. Pujol ez da ausartzen ekitaldiari “kongresu” deitzera: “Zerbait malguagoa nahi genuen, erraztasunak eman parte hartzeko, horregatik antolatu ditugu jardunaldiok; eta erantzuna bikaina izan da, jadanik hogei komunikazio jaso ditugu-eta”.

Jardunaldiek babes zabala izan dute orain arte, ez da historialari gutxi batzuen bilkura izango, horren erakusle da atzean dagoen erakundeen zerrenda zabala: Centre d’Història Contemporània de Catalunya, Asociacion Galega de Historiadores, Grup d’Estudis d’Història de la cultura i dels Intel·lectuals, EHUko Historia Garaikidearensaila, Eusko Ikaskuntza... Jardunaldien antolaketaren zama handiena, berriz, Coordinadora de Centres d’Estudis de Parla Catalana-k hartu du. Kataluniako herrietan hamarnaka historia ikertalde daude eta horiek guztiak batzeko sortu zen koordinadora 1990eko hamarkadan. Bere lana ezinbesteko bihurtu da Historialarien Galeuscaren lehen bilkura hau aurrera ateratzeko.

Euskal historialariak bertan

Euskal Herritik hainbat historialari joango dira Bartzelonara hitzaldiak ematera, horien artean da Joseba Agirreazkuenaga EHUko katedraduna. Agirreazkuenagak badu esperientziarik honelako ekimenetan, besteak beste, Catalunya-Euskadi historia mintegiaren (2005-2008) sustatzaile izan delako Jaume Sobrequés historialari eta politikariarekin batera. Hain zuzen, bera ari da oraingo jardunaldi hauen inguruan Euskal Herritik egin beharreko lanez arduratzen.

Agirreazkuenagak aldizkari honi azaldu dio ekimenari tonu akademikoa eman nahi izan diotela, horregatik parte hartzaile gehienak unibertsitateari edo pisuzko erakundeei loturik daude, eta hitzaldiak maila handikoak izango dira: “Edo gai gara kongresu bat egiteko edo ez goaz inora” dio katedradunak. Dena den, Agirreazkuenagaren esanetan ez dira ezer berria asmatzen ari, Galizia, Euskal Herria eta Kataluniako berezitasuna jada XIX. mendean azpimarratu baitzuen Arturo Campionek berak, eta ideia hori azaldu zuten idazle nafarrak eta beste batzuek La España Regional aldizkari katalanistan.

Galeusca osatzen duten herrialdeen bilakaera historikoaren azterketak “ikuspuntuak komunean jartzeko balio lezake, baina baita erritmo ezberdinak ezagutzeko ere” dio jardunaldien aurkezpen oharrak, eta ildo horretan, bistakoa da katalanen pisua askoz handiago dela topaketan. Joseba Agirreazkuenagaren ustez hori ez da harritzekoa, Katalunian erakundetze akademikoa, zientifikoa eta unibertsitarioa askoz handiagoa baita, eta Euskal Herrian urruti gaude oraindik egoera horretatik; egon, ez baitago historia elkarte eta erakunde guztiak batuko lituzkeen koordinakunderik ere. Hain zuzen, Historialarien Galeuscak bi urtean behin egingo dituen topaketok, edukietan sakontzeaz gain, akuilu lana ere egin dezake eta euskal historialarien egituratzean lagundu.