Mendi ibilaldiak norbere ahalmenera egokitzeko aukera eskaintzen du, beste natur gune batzuek ez bezala, Iratik. Kilometro askoko ibilaldi luzeak egiteko irrika duenak erraz ase dezake Iratin bere gosea. Familia giroko txango laburrak nahiago dituzten horiek ere, ordea, Iratiko oihanaren taupadez gozatzeko aukera izango dute, modu errazean. Modu egokian markaturik dauden hamasei ibilaldi laburreko zirkuitua dauka Iratiko natur guneak bisitariarentzat eskuragarri. Horietako bost ezagutaraziko dira ondorengo lerrootan, baina aukera zinez da anitzagoa. Bisitariak bestelako argibiderik nahiko balu, Otsagabia, Orreaga eta Garraldako informazio bulegoetan eska dezake, eta baita Arrazolan –Irabiako urtegira bidean dagoen herria, Aezkoa haranean– eta Elurretako Ama Birjinaren ermitatik gertu dauden harrera guneetan.

Abodiko gainak

Abodiko mendilerroa: soilguneak eta basoak, ia malkarrik gabeko gailurreria belartsu amaigabea. 1.500 metrotik gora zutitzen den gailur nagusiaz gain, hainbat tontor apalago gordetzen ditu bere baitan mendilerro ezagunak. Iratiko oihanaren hegoaldeko muga naturala da, nafar Pirinio osoaren behatoki paregabea.

Otsagabiatik Elurretako Ama Birjinaren harrera gunera doan errepideari jarraituz, Taplako lepoa igaroko dugu harrera gunera bertara iritsi baino lehen. Igarobide natural hau oso altu dago, eta bertatik abiatuz gero erraz egingo dugu aurrera, sei kilometroko ibilbidea eginez Abodiko gailur nagusiraino, 200 metroko garaiera gaindituz. Bidean, mendetan hain garrantzitsua izan den Alportxen pasabidea zeharkatuko dugu, zamaketarien gainean garai batean jarri ohi ziren alportxen itxura duen pasabide naturaletik. Harrizabalako trikuharria bisitatu eta erraz egingo dugu gorantz, paisaiaz eta ikuspegiaz gozatuz, Abodiko gailurrera heldu arte (1.533 m).

Ibilbide hau errazegia dela uste dutenek badute, bestalde, Abodiko mazeletara igotzeko modu zailxeagorik: Irabiako urtegitik abiatzen den bidea egitea da aukeretako bat, eta Aezkoa-Hiriberritik bertatik abiatzea, bestea. Lehenengo aukera osatzeko, Irabiako urtegiari bira eginez hasiko dugu txangoa, eta ahal izan bezain laster, urtegiaren itzulia baztertu eta gorantz abiatuko gara, malda piko xamarra gaindituz –une batean errepidea zeharkatu beharko dugu– Mendebaldeko Abodiko tontorrera heltzeko. Behin gailur horretan, Taplako igarobidetik datorren bidearekin bat egingo dugu, eta erraz osatuko ditugu azkeneko bizpahiru kilometroak.

Irabiako urtegiari itzulia

Iratiko oihanera joaten diren bisitari askok egin ohi dute Irabiako urtegia inguratzen duen ibilbidea. Hamar kilometro luze da, baina ia erabat laua: orotara, 80 metroko gorabehera baino ez. Aezkoa haraneko sarbidea erabili daiteke abiapuntu, baina baita Zaraitzuko haraneko sarbidea ere. Lehenengo kasuan, Irabiako urtegiaren euste hormatik gertu dagoen aparkaleku txikian abiatuko dugu gure ibilia eta bigarren kasuan, berriz, Elurretako Ama Birjinaren ermitatik gertu dagoen harrera lekuan. Bigarren hau hautatzekotan, ordea, hiruzpalau kilometro ibili beharko dugu lehenik, Iratiko basozainen etxera heldu eta urtegia inguratzen duen ibilbidearekin bat egin eta ibilbidea bera osatzeari ekiteko.

Ibilbidea ederra da, zinez. Hamar kilometro luze den arren, apenas eskatuko digu ahaleginik. Urtegiko euste hormatik gertu dagoen aparkalekutik abiatuz, euste horma bera zeharkatu eta basoan barneratuko da xenda, lehenik basozainen etxera iristeko. Behin horra iritsita, itzuliaren bigarren zatiari ekingo diogu, hartxintxar bide zabal bati jarraiki. Aipagarria da Egurgi zubitik gertu aurkituko dugun bidegurutzea: Irabiako urtegiaren itzuliarekin jarraitzea da aukera bat, baina ez bakarra.

Okabe mendi sakratuaren oinean gaude, eta bertara igotzeko abiapuntuetako bat da Egurgi zubia –Urkuluko gandorra zeharkatu eta ibilbide zoragarria osatuz iritsiko ginateke Okabera–. Bestetik, bidegurutze honetan zabaltzen den arroari jarraituz, Artxilondoko parajea ere eskura dugu. Tentagarriak, aukera denak ere. Guk ordea, Irabiako urtegiaren itzuliarekin jarraitu eta aparkalekura helduko gara ostera, tarteka zuhaixken arteko zirrikituetatik urtegiari so egiten diogun bitartean. Zirrikitu batzuk handixeagoak dira, eta bidean hondartza moduko soilgune koxkorren bat edo beste ere aurkituko dugu, urtegiaren gaineko ikuspegi zoragarriaz gozatzeko beta emango digutenak.

Koixtako urtegira txangoa

Koixtako urtegirainoko joan-etorriko ibilbidea Iratin egin daitekeen txango zirkular ederrenetakoa dugu, zalantza izpirik gabe. Joanekoan zein itzulerakoan xenda berbera urratu beharrean, bide batetik joan eta beste batetik itzultzea proposatzen da, Iratiko oihaneko txoko gehiago ezagutzeko helburuarekin.

Horrela, joanekoan Koixtako bide zaharra deritzon tokiko xendari jarraitzea izan daiteke aukera bat, Iratiko Etxeetako bide zaharra deritzon xendari jarraituz itzulerakoan. Guztira, hamaika kilometro inguru luze den zirkulua osatuko dugu, eta 500 metro inguruko gorabehera gainditu. Joaneko bidexka basati xamarra da, eta beraz mendian ibiltzeko ohitura izatea komenigarria da. Itzulerako zatiak, berriz –Iratiko etxeetako bide zaharra–, ez du aparteko zailtasunik, zenbait malda piko xamar igotzea eskatzen badu ere.
Taplako pasabidean barrena Elurretako Ama Birjinaren harrera lekura heldu baino bihurgune pare bat lehenago topatuko dugu Koixtako bide zaharraren abiapuntua. Xenda malkartsuari jarraiki, pago eta izei baso bikainak ikuskatzeko aukera izango dugu, hartxintxarrezko pista batera heldu baino lehen, Koixtako urtegitik kilometro batera edo. Iratiko Etxeetako bide zaharrari ekin aurretik, merezi du, Urtxuria errekaren arroa gorantz jarraituz, Koixtako urtegiko euste hormaraino inguratzea, ikusgai izango dugun paisaiak ez baikaitu aiherga utziko.

Koixtako urtegi txikian atseden hartu ostean, atzera Elurretako Ama Birjinaren harrera lekura zuzenduko dugu gure ibilia, baina oraingoan Iratiko Etxeetako bide zaharretik. Ibilitako bideko lehen metroak desegin eta berehala aurkituko dugu arroa utzi eta eskuinera jotzen duen bidea, poliki-poliki garaiera irabaziz joango dena.

Izerdi pixka bat isuri eta laster iritsiko gara Akerharriako soilguneetara. Basoan barrena paraje zoragarri honetara ekarri gaituen xenda magikoa iruditu bazaigu, zer esan Akerharriako soilgunea zeharkatzen duen bidexkaz: sorginkeria zantzuak hautemango dizkiogu, gure gogoari hegal egiten uzteko gai bagara. Bide nagusia une batez utzita, amildegi baten gainean kokaturiko Akerharriako begiratokira desbideratzea ere izango dugu, alferrik galtzea komeni ez den aukera. Basoan barneratuko gara ostera, eta pendiz malkartsua kontu handiz jaitsi ostean, Zentzumenen ibilbidearekin bat egingo dugu, eta Elurretako Ama Birjinaren ermitatxoko atera bertara ailegatuko. Pasa den mendeko 50eko hamarkadaren erdi aldean eraiki zuten Elurretako Ama Birjinaren ermita, eta gaur egun Iratiko paisaian erabat barneratua dagoela esan daiteke, sinesmenak sinesmen. Ibilbidearen amaiera, harrera-lekua, ermita baino metro batzuk beherago dago.

Zentzumenen ibilbidea

Ibilbide laburra da, baina ederretan ederra. Haren izenak dioena ez da esate bat. Pausorik pauso aurrera egin ahala, zentzumenak piztuko dizkigu Iratiko oihanak. Kolore eta soinu eztanda erabatekoa izango da bi kilometro pasatxo luze baino ez den ibilbidean barrena. Ibilbideak apenas duen gorabeherarik, ehun metro eskas baino ez. Elurretako Ama Birjinaren ermita igaro ostean, basoan barneratuko gara. Urtxuria erreka zeharkatzea ere eskatuko digu ibilbideak: normalean, erreka honen emaria ez da gure ibilia oztopatzeko bezainbestekoa izango, baina zenbait sasoitan ezin saihestu hankak bustitzea. Aipagarria da ibilbidean barrena zuhaitz eta adaxkez mintzo zaigun kartel sorta, oraintsu jarritakoa.

Zabaletako oihaneko bide zaharra

Elurretako Ama Birjinaren ermitatik gertu dagoen harrera lekutik abiatu eta Irabiako basozainen etxeraino iritsi ostean, berriro Elurretako Ama Birjinaren ermitako harrera lekura itzuliko gara. Hori bai: bide ezberdinak jarraituko ditugu joanekoan zein itzuleran. Joanekoan, hartxintxarrezko baso bidea hartu baina berehala utziko dugu, eskuinerantz bira egin eta mendian gora sigi-saga abiatzen den bidexka urratzeko. Malda pikoa da, baina laburra. Jarraian, basoan barrena aurrera egingo dugu, jaitsiera piko batek ostera hartxintxarrezko baso bidera eramango gaituen arte. Baso bide zabal horri jarraitu eta basozainen etxera ailegatuko gara. Atzera Elurretako Ama Birjinaren ermitako harrera lekura itzultzeko, baso bidea aurkako noranzkoan jarraitu baino ez dugu egin beharko, bidezidor malkartsuak alboan lagaz. Guztira, zortzi kilometroko pasatxoko ibilbide ederra, eta 250 metroko gorabehera. Gozatzeko moduko txangoa.