Frantziak 1968ko maiatzetik hona ikusi duen greba eta mobilizazio uholde handienaz zer esan dezake kazetari euskaldun-espainiarrak? 2020ko albistegietan “Orain dela 10 urte...” tituluekin oroituko direla jakinagatik, zail egiten zaio ongi ulertzea zer dela eta mobilizatu diren hainbesteraino Hexagonoan are atzerakada minberagoak nozitu behar dituzten Ingalaterran edo Espainian baino.

Hego Euskal Herrian eta oro har Espainian iritzi emaile nagusiak, izan ezkerreko edo batik bat eskuineko, ortodoxia neoliberalari jarraitzen zaizkio analisietan.

Antton Perez Calleja bat honela trufatu da Frantziako langileen mobilizazioez: “Asko ari naiz dibertitzen Frantzian jubilazioak direla eta gertatzen ari denarekin. Oraingoa ez da txintxoen eta gaiztoen arteko borroka, non herria oldartzen baita gaizkia absolutuaren kontra, kapitalismo zurgatzailearen aurka. Honetan ez da berdin. Sistemaren administratzailea, Estatua, ari da abisatzen ikaratuta kontuak ez direla ateratzen. Aktiboei eskatzen die lan gehiago egiteko, pasiboei gutxiago kobratzeko. Ekuazioa orekatu behar dela”.

Ezkerreko irakurketak askoz ugariagoak izan dira Frantzian. Kaleetako matxinada justifikatu edo esplikatu duten iritzi emaileen artean bat aukeratzekotan, Le Monde Diplomatiqueren blogen atalean La pompe à phynance (Finantzazko punpa esan genezake euskaraz) animatzen duen Frédéric Lordon-ek “Erretreten urtze puntua” izeneko artikulua plazaratu du. Luzea, konplikatua, baina argudio sendoz argitzen duena langile askok aspalditik susmatua: urte luzetako iruzurretan azkena eta agian garrantzitsuena dela jubilazioekin agintariek antolatu dutena.

Araugabetze politika ikaragarri baten barruan, dio Lordonek, Gobernua bi komunitate oso ezberdini mintzo zaio. Batetik dago nazioa osatzen duten herritarren komunitatea eta bestetik dago mundu mailako finantzek osatzen dutena. Eta bere arbitro lanetan, Estatuak “bigarren indar hauei ematen die arrazoi lehenengoaren kontra”.

Horra finantzen globalizazioak ekarri duen egoera berria: “Uste genuen herri burujabea zela Estatuaren komunitate erreferentzia bakarra (...) baina ikusi dugu agintariek ez dutela manatzen zilegitasuna eman dieten herritarren alde, beste batzuen alde baizik”. Hots, mundu mailako “merkatuek” ez diezaioten Estatuaren zorrari AAA kategoria kendu (“la retraite contre la triple A” laburbiltzen du Lordonek) herritarren jubilazioak aldatu behar omen dira, gainera berehala.

Frantziako legebiltzarrak erreforma bat onartu du publikoki, baina itxurazko aldaketaren azpian mudantza askoz sakonago bat ari da gertatzen. Alegia, frantsesez retraite par capitalisation eta gaztelaniaz capitalización individual de pensiones deitzen dena. Azken hamarkadotan denetan zabaldu den sistema da, neurri txikiagoan edo handiagoan diru publikotik kobratu behar den jubilazioa osatzekotan.

Oraindik gure artean ezkerreko jende askok ere aitzinamendutzat dauzkaten pentsio sistemok, Lordonen iritzian, langileak preso uzten dituzte aurrezkiok kudeatzen dituztenen besoetan. Aurretik, pentsio sistema publikoa hondatzen utzi dute, lehenago trenbideak, posta, osasun edo laguntza zerbitzuak, eta abar luze bat hondatzen utzi eta pribatizatu ostean.

Zahartzaroko gure sosak

Zerbitzu sozialen helburua zenez herrialde bateko aberastasuna, eta ondorioz ongizatea, hein batean banatzea, pribatizazioak hankaz gora bota du urteotan lorpen hori, klaseen arteko leizea sakonagotuz.

Ongizate estatua eraisteko lanean jendeen psikologiarekin jokatu dute “erreformatzaileek”. Indibidualismoarekin, alegia. “Denak nor berea zaintzen, bakoitza bere kalkuluetan murgildurik, ez daukalarik sistemari amore ematea beste aukerarik, bakoitzak onartzen du eskueran jartzen diona”. Pentsio plan pribatuekin horixe gertatu zaio edonori, Lordonentzako: miseriazko jubilazioa iragarri zaionez, sarritan bere printzipioak irentsi eta txanpon batzuk sartu ditu edozein pentsio planetan.

Aldiz, orain hemen ezarri nahi den sistema pribatuaren emaitza negargarriak ikusita daude Estatu Batuetan. Lordonek aipatzen ditu National Bureau of Economic Research erakunde publikoarentzako Robert Novy-Marxek eta Joshua Rauhk egin ikerketaren emaitzak. Haiek erakutsi bide dute AEBetako pentsio funts gehienek, publikoek barne, dirua galdu dutela urteotan.

Pentsio funtsek nondik edo handik etekina atera nahian apostu arriskutsuak egin dituztenez, burbuila guztien eztandak jasan dituzte, hasi Internetekoarenetik eta subprimeen hondoratzeak zapartatu zueneraino. Baina finantzen munduko espekulazio zirimolan harrapatuta, funts horiek ordaindutako lobbyek presio egin dute Washingtonen, eta azkenean Obama presidenteak berak indarrik gabe utzi du George Bushen agintean, 2006an, pentsioen ahalmena bermatzeko erabakitako legea.
Ondorioz, dio Lordonek, “iragarrita dago AEBetako langile askok ez duela beste aukerarik izango Matusalenen urteak bete arte (ahal badu, noski) lanean jarraitzea baino”.

Urteotan erretretez zabaldu diren zurrumurruek zenbat ez dute lagundu pentsio pribatuak orokortzeko xedea? Ororen buru, propaganda pagatzen duten mutualitate eta abarrek –finantza sistemaren zati direnek– beti kobratuko dituzte beren komisioak, pentsio funtsak irabazi ala galdu.

Horrelako aurrezki planetan harrapatuta langileak zail dauka finantza sistemari hortzak erakusten. Bestalde, mundu osoan ugaritu diren berregituratze operazioetako askotan horrelako funtsak dabiltza inbertsioak egiten... eta milaka langile kale gorrian uzten. Ustez langileak jabe dituzten funtsak auzo herrian beste beharginak mixeriara jaurtikitzen.

Sistema berriak preso hartutako beharginen erreakzioak aurrikusteko beste termometro bat berrikitan BP petrolio konpainiak Mexikoko golkoan eragin kutsaduraren ondorengoa izan da. Garbiketa lanak eta indemnizazioak oso garesti aterako direnez, BPren akzioek sekulako beherakada nozitu zuten Londresko burtsan, non Footsie indizearen oinarrietako bat den. Britainia Handiko milioika pentsiodun eta jubilatugai larri bezain haserre ibili dira hilabeteotan, aurrezkiak nola galtzen zituzten ikusirik.

Ororen buru, plangintza honekin Frantziako eta hein batean Europa aberatseko nortasun agirietako bat jarri da auzitan: erretretekin belaunaldien arteko solidaritatea eta sortutako irabazien zati bat zahartzaroan berriz banatzea baimentzen zuena. Bankariek izugarri gogortu dituzte langileen bizi baldintzak. Berdina lortzear dira zaharrekin.