Erdi Aroko egun sinpatikoak
Ezin dut jasan, eguzkiarekin harreman hotza izan dut beti, nik ez dakit zer egin han-hemenka eskaintzen zaizkigun bidaia-propaganda horiekin, ez dakidalako nora joan, urteko beste edozein hilabetean bezala eztabaida sutsuak izaten ditugu eguraldiaren edertasunaz edo zatartasunaz, agudo askatu bagintuzte bezala jendea txotxolotu egiten gara zuhurtzia-arau guztiak ahaztuz, gainera garai hauetan ez dut inoiz ulertzen zein diren zinetan ospatzekoak eta zein diren arbuiatzekoak, zeren munduko gobernuentzat, Euskadi eta Espainiaren arteko zerumuga klasikoarentzat, lotura handiko familientzat edota gure osasun koipetsuarentzat alde guztietatik beldurgarri izan eta arrisku handia zuenak guztiz kontrako sinpatikoa aurkitzen du abuztua hasi eta egun batzuetara: gezur eta egia sinpatikoak, errepideetan sinpatiko zauritutakoak, herri bateko igerilekuan ito zen zazpi urteko mutil sinpatiko bat, belarra, animaliak eta gizakiak, denak super sinpatikoak, telebistak telebistan erakutsitako moduan. Eta Erdi Aroko Azokak! Txoko guztiak terrazaz eta Erdi Aroko azokaz bete dira. Erdi Aroko koloreak, usainak, zaporeak, gatazkak, Feudalismoa eta basailutza, Erdi Aroko kanpamendu batean bizi baldintzak, kultura eta pentsamendua Elizari lotuta, gurutzadak, Erdi Aroko arku jaurtiketa, ezpata borroka, soinuak, kondairak eta sentsazioak, Izurri Beltzak, krisialdi ekonomikoak, Ehun Urteko Gerrak, eta, azkenik, guzti horren inguruan giroa pizteko ez dira falta Erdi Aroko musikariak, malabaristak eta erakustaldiak.
Hori da hori Erdi Arora itzultzeko mania sartu zaiguna! Ez dakit zerk pizten digun Erdi Aroa gaur egungo kaleetan ikusteko halako gogoa: baziren arabiar, judu eta kristau aberatsak eta baita pobre-pobreak ere. Aberatsek hobeki jaten zuten, urte osoan, eta ez zuten pobreena bezalako bizimodua egiten, ez neguan, ezta udaran ere. Ez al da berdin gertatzen orain? Hainbeste aldatu dira egoera politikoak, ekonomikoak eta sozialak? Ana, kanpotarrek kontatu beharko lukete XXI. mendeari eta etorkizunari antz eman ezinik ibili naizela abuztu osoan zehar, Erdi Aroko erara janzteko behar adina ausardia bildurik, irritsu, eguzkiaren azokan.
1415eko udazkenean Agrincourteko gudua lehertu zen Ingalaterra eta Frantziaren artean, Ehun Urteko Gerraren gudu erabakiorrenetakoa. Horretarako, Henrike V.a Ingalaterrako errege eta Irlandako jaunak uda horretan bere ejertzitoa Frantziara bidaltzea erabaki zuenean, soldaduak... [+]
Toledo, 1272-1280. Alfontso X.a Gaztelakoak Ama Birjinari eskainitako 427 kanta monodiko bildu zituen. Santa Mariaren Kantigek Erdi Aroko musika eta literatura bildumarik garrantzitsuenetakoa osatzen dute, baina, kantiga miniaturaz apainduta daudenez, ilustrazio horiek beste... [+]
Venezia, 1459ko apirilaren 24a. Fra Mauro monje eta kartografoak bere munduko mapa amaitu zuen San Michele de Murano monasterioan zeukan kartografia tailerrean. Portugalgo errege Alfontso V.aren enkarguz egin zuen lan hura, eta, mapa amaitu bezain pronto, Portugalera bidali... [+]
Erroma, 1215eko apirila. Laterango IV. Kontzilioan, Eliza Katolikoak apaiz eta monjeei kirurgia egitea debekatu zien, besteak beste. Aurreko kontzilioetan ere, Reimsen eta Toursen, gaia landu zuten, lekaideek soilik arimak salbatzeaz arduratu behar zutela eta gorpuen salbazioa... [+]
Gaubea haranean, Tobillas herriaren alboan, Serna deitzen dioten nekazaritzarako lursail bat dago. Baina ez da baratze soil bat: historiak eta arkeologiak diote 1.300 urteko bizia duela eremu horrek. Herritarren langintza kolektibo baten emaitza izateaz gain, parada ematen du... [+]
Urtarrila ez da sasoi goxoa izaten indusketa arkeologikoak egiteko baina, aurtengo eguraldi aldrebesa tarteko, lanak erritmo onean burutu dituzte EHUko Ondare eta Kultur Paisaien ikerketa taldeko eta Ondare Babesa enpresako langileek Abrisketa auzoko San Pedro ermitan,... [+]
Venezia, 1324ko urtarrilaren 8a. Marco Polo bidaiari eta merkatari ezaguna hil zen, 70 urte inguru zituela. Hilzorian zela, inguruan bildutakoek Munduaren deskribapena liburuan kontatutakoak fikzioa zirela onartzeko eskatu omen zioten, baina hauek izan omen ziren bidaiariaren... [+]
Zaldiak erabiltzeko funtsezkoak diren estribuak eta zelak V. edo VI. mende inguruan Txinan asmatu zirela uste izan da orain arte. Baina Mongoliako Urd Ulaan Unet kobazuloan zela zaharragoa topatu dute, IV. mendekoa. Inguru hartako urki egurrez egina dago, eta, beraz, ez da... [+]
Kairo, 1250eko maiatzaren 2a. Shajar Al-Durr Egiptoko sultan izendatu zuten. Ez zen emakumezko lehen sultana izan; urte batzuk lehenago, 1236an, Raziak Delhiko sultan kargua hartu zuen. Baina esklabo izatetik agintari gorena izatea lortu zuen lehena izan zen.
Herrietako elizen zaintzaz arduratzen ziren emakumeak ziren serorak eta Euskal Herri osoan ezagunak izan ziren, Erdi Arotik XX. mendera arte. Baina bete zuten funtzioa ez zen berdina izan lurralde guztietan, ezta garai guztietan ere. Emakume haiek publikoki nabarmentzen ziren... [+]
Iraganeko gudu zelaietan zaldi handi eta boteretsuak irudikatu ohi dituzte koadro eta filmetan. Baina Exeterreko unibertsitateko ikerlariek ondorioztatu dute Ingalaterran gerran erabili ohi zituzten zaldiak egungo poneyen tamainakoak zirela.
Mongolen Inperioa, XIII. mendearen bigarren erdia. Gengis Khanek sortutako inperioa lau zatitan banatuta zegoen, eta lau khanerrietatik bi gerran egon ziren 30 urtez: Kublai Khan buru zuen Khan Handiaren Inperioa –Txina konkistatu berria barne hartzen zuena– eta... [+]
Flavio Biondo historialari eta humanistak XV. mendean idatzitako liburu batean lehen aldiz historia hiru arotan banatu zuen: Antzinaroa, Erdi Aroa eta Aro Modernoa. Horren aurretik, XIV. mendean Francesco Petrarca poetak zedarritu zuen Erdi Aroaren ikuspegi eurozentrista iluna.
Mosul, 789. Abu Al-Hasan Ali ibn Nafi jaio zen abbastar kaliferriko hirian. Ziryab (zozo) izenez egin zen ezagun, bere azal ilunagatik eta, batez ere, ahots ederragatik, Ibn Hayyan (987-1075) historialariaren arabera.