Historialariek eta adituek salbu, gure irakurle nahiz Bilboko, Bizkaiko eta Euskal Herriko herritar gutxik dakite edo gogoratzen dute aurten 120 urte betetzen dituen Bilboko Burtsaren jatorria. Eta gutxik jakingo dute Bilboko Burtsaren lehen egoitza Arriaga Antzokiko halla izan zela. Bada, aurten, uztailean, 120 urte betetzen dira Bilboko Burtsa, Euskal Herrian izan den eta gaur egun den bakarra, sortu zela. Madrilgoaren ondoren, Espainiako Estatuan sortutako bigarrena izan zen. Gero, Bartzelonakoa eta Valentziakoa sortu zituzten. Urteurren honen karira, hona hemen euskal burtsa erakundearen sorrerari eta gaur arte izan duen eboluzioari buruzko zenbait ohar.

Bizkaia: meatzaritza, siderurgia, merkataritza

Bilboko Burtsa ez zen bat-batean, ustekabean, sortu. XIX. mendean, Bizkaia meatzaritzaren, siderurgiaren eta Abratik abiatzen zen nazioarteko itsas merkataritzaren sorleku zen, baita siderurgia eta finantza enpresa handiena ere. Zenbait enpresa adierazgarri, hala nola Bizkaiko Labe Garaiak, ontziola historikoak –esaterako, gaur egun Euskalduna Jauregia den Euskalduna desagertua–, hainbat ontzi-enpresa –adibidez, Sota eta Aznar– banketxeak –berbarako, gero bat egingo zuten Bilboko Bankua eta Bizkaiko Bankua–, eta Bilboko Alde Zaharreko saltoki onak jendarte bizi eta lehiatsuaren adierazle ziren.

1890ean Bilboren itxura aldatzen hasi zen, Zabalgunea hedatu zutenean. Halaber, oso esanguratsua izan zen Bilbo Zaharra, Atxuri edo Encarnación auzuneen hazkundea, hau da, “errebal” deiturikoena. Iberiar penintsulako hainbat tokitatik Bilboko meatzeetan eta fabriketan lan egiteko etorri ziren etorkin uholdeak auzo horietan kokatuko dira. Etorkin horiekin batera sozialismoaren hazia ere sartu zen eta, hala, mugimenduak garrantzi berezia izango zuen Bizkaiko hiriburuan.

Orduan, gorpuzten hasia zen meatzaritza eta industria burgesiak garai hartan apartekoa eta aristokratikoa zen Volantin pasealekua aukeratu zuen etxebizitza familiabakarrak eraikitzeko. Burgesia dirudunaren beste sektore batek Zabalgunearen erdigunea ez uztea erabaki zuen, baina etxebizitza familiabakarrak ere eraiki zituzten hiri berriko hainbat tokitan (Gardoki, Henao, Gordoniz…). Gero, XX. mendean, euskal oligarkiaren parte bat Negurira mugitu zen.

Burtsaren lehen urratsak eta sorrera
Bilboko Burtsa testuinguru sozioekonomiko horretan jaio zen. 1885ean Madrilen Merkataritza Kodea atera zuten Espainiako Estatuan Merkataritza Burtsak sortzeko. Hiru bilbotar entzutetsu izan ziren Bilboko Burtsaren sorrera bultzatu zutenak: Antonio Plasencia, pinturazale amorratua, bere bilduma baliotsua Bilboko museoari utziko ziona, hirian prestigio handia zuen Casimiro Acha eta Felipe Ugalde ekintzailea.

1889ko azaroaren 20an, Juan Gurtubay, Andres Isasi, Hilario Luna, Carlos Jacquet eta Vicente Urigüen bilbotarrek Bilboko Burtsa eta Merkataritza Elkartea osatu zuten. Ezaugarri hauek zituen: iraupena, 25 urte; kapitala, 50.000 pezeta; helburu soziala, Merkataritza Burtsa orokorra ezartzea. Administrazio Kontseilua lehen aipatutako hiru bultzatzaileek osatu zuten. Elkarteak, hasieratik Bilboko merkataritza ia osoaren baldintzarik gabeko babesa izan zuen. Akziodun babesleen artean, hauek nabarmendu ziren: Bilboko Bankua, Jacquet, Isasi, Luna eta Clausen, Gurtubay, Epalza, Ybarra, Urigüen, Ugalde, Solaegui, Coste, Bergé, Palacio eta Rica.

Maria Kristina Habsburgokoa erregeordeak burtsa honen baimen-dekretua 1890eko uztailaren 21ean sinatu zuen. Burtsaren lehen saioa antzoki berriaren –Arriaga Antzokiaren– beheko solairuan burutu zen, 1891ko otsailaren 5ean. 1905eko maiatzean soilik Burtsarentzat izango zen eraikuntza inauguratu zuten, Concordia eraikinaren eta Iparraldeko geltokiaren alboan. Eraikinaren kostua, orubea barne, milioi erdi pezetakoa izan zen gutxi gorabehera. 120 urte geroago, Bilboko Burtsak han jarraitzen du.