Baliteke, bati baino gehiagori, hizpide dugun liburuaren izenburua irakurtzeak berak ikara eragitea. Beste batzuek arretaz irakurriko dutelakoan nago. Baina apustu egingo nuke, psikoanalisia hitza ikusi eta, zuzenean, beste artikulu interesgarriago bat irakurtzera pasako direnak ere badirela tartean. Edozein hautu errespetagarria izanik ere, eta barkaidazue sarrera ezkor hau, aspertzen hasia naiz gaur egun psikoanalisiaz, batez ere freudianoaz, gizartearen opioa bailitzan hitz egiten dutenekin, ahoa argudioz eta aurreiritziz beteta, baina harekin inongo esperientzia zuzenik eduki ez duen jendearekin. Bai, badakit ezjakintasuna eta ausardia elkarren eskutik datozela gehienetan, eta horrexegatik, isildu egingo naiz.

Erich Fromm (1900-1980), Marx eta Freuden pentsamenduen arteko batasun saiakeraren emaitza litekeen psikoanalisi humanistaren teoriagatik ezaguna da. Carl Jung zein Ana Freud psikoanalisten tendentzietatik abiatuz, Frommek berak ere, gizabanakoaren inkontzienteari buruzko teoria freudianoa baztertzen zuen, eta Mendebaldeko gizaki guztiok batzen gaituen patologia orokorrak aztertzeari ekin zion. Horretarako, XX. mendeko gizartearen egitura ekonomiko eta sozialaren arteko erlazioen analisi objektibo eta sakona egitea ezinbestekoa ikusten zuen, sistema kapitalistak dakarren gizaki alienatuaren kontzeptua definitzeko. Gizarte Osasuntsua (The Sane Society, 1955) deritzan lan honetan, alienazioaren zenbait arrazoi posible eskaintzen dizkigu era sistematiko batez. Hala ere, jarrera idealista xamarra antzematen zaio, batez ere, osasun mentalaren helburuari erantzungo dion gizarte baten eraiketarako printzipioak jorratzen dituenean. Sistema kapitalistaren bortizkeriak sorrarazi duen deshumanizazio azkarraren ondorioz, gizakia, herrialde baten sostengurako bitarteko bilakatu da. Baina Frommek planteatzen duena, eta barkaidazue espresioa, erlatibismoaren teoriarekiko atentatua da. Estruktura orokor eta amankomunen menpe bizi garela egia da, baina gauzak ez dira uste bezain errazak. Ene ustez, gizabanako bakoitzak estruktura hori bereganatu eta partikularizatu egiten du, beraz, sistema ekonomikoan aldaketa suertatu arren, subjektu bakoitzak ez du modu berean pairatuko. Humanismoaren ideia hau oso polita da, baina giza existentziari buruzko azalpena emateko bide idealegia iruditzen zait. Absolutua den ezer ez dagoelako, askotan sufritzen du gizakiak. Eta Ideia horrekin bizitzen ikastea da gizakiak bereganatu dezakeen askatasunerako biderik zailena, baina errealistenetakoa.