Nola bidaiatu Iruñetik Macondora

  • Idazlea eta zinema gidoilaria, Mexikora erbesteratutako errepublikar iruindarren alaba, iaz zendu zen Maria Luisa Elio. Haren izena betiko geratu da lotuta XX. mendeko literatura hegoamerikarrari, Gabriel García Márquezekin izandako laguntasuna medio.
Maria Luisa Elio
Maria Luisa Elio
“Handik urte askora, fusilamendu pelotoiaren aurrean, Aureliano Buendia koronelak...” baina itxoin, itxoin, Gabriel García Márquezen Cien años de soledadeko aurreko orrian ere zerbait jartzen du-eta. “Para Jomi García Ascot y María Luisa Elío”. Gaur, hilda daude biak: García Ascot 1986an joan zen; Elio 2009an; Mexikon eman zuten azken arnasa. Baina aurrenekoa, munduak zauritu berritako jaioberriaren garrasia, Iruñean egin zuen Maria Luisa Eliok, Emilio Arrieta kalean, 1926ko abuztuan.

Haren omenez eskaini zuten joan den ekainaren 17an En el balcón vacío filma Iruñean, IPESek antolatutako Zinea eta Emakumea erakustaldian. García Ascotek zuzendutako pelikula da, eta gidoia Elioren testuetan oinarrituta dago. Batzuen ustez Mexikon egindako lehen film esperimentala izan zen eta, agian horregatik, inoiz ez zen pasa zinema-areto komertzialetatik, hainbat jaialditan sariak jaso arren.

Ez zuen lagunduko, Espainiako aretoetan proiektatzeaz ari bagara behintzat, filmaren tematikak. En el balcón vacíok Gabrielaren istorioa kontatzen du: leihotik begira dagoela, errepublikar bat nola atxilotzen duten ikusten duen haurra; hori ikusirik Gerra Zibilaren zentzua ulertzen duen haurra; familiarekin batera, Iruñetik alde egin behar duen haurra; eta handik urte askora, “erbeste” hitzaren atzizki guztiak ikasita, sorterrira itzultzen den haurra, ordurako heldu.

Horrelakoxea izan zen, gutxi gorabehera, Maria Luisa Elioren bizitza ere: haren aita, Luis Elio, abokatua zen ogibidez, familia aristokratikokoa, baina errepublikarra. Eta Maria Luisak hamar urte ere ez zituenean, aitaren bila etorri ziren etxera. Kuarteletik bizirik atera ordea, eta hiru urtez egon zen gordeta, alkandora urdinen izua ezin eraman zuten lagun karlista batzuen etxean. Ia gerra amaituta pasa zen bestaldera; Parisen elkartu zen familiarekin ostera. Eta handik Mexikora. 1970ean itzuliko zen Elio Iruñera, aita hil ondoren. Tiempo de llorar liburuan jaso zuen itzulera hura. Aurreneko esaldiak zera dio: “Orain konturatzen naiz itzultzea, joatea dela”. 

García Márquez 1960ko hamarkadan ezagutu zuen, Mexikon. Elio eta orduan bere senarra zen García Ascot, hiriburuko zirkulu intelektualetan baziren nor: Juan Rulfo, Octavio Paz, Elena Poniatowska... bikotearen ezagunak ziren. Eta idazle kolonbiarrak beraiei esker ezagutu zituen. Ez da anekdota hutsa, kontuan izanda Rulforen literaturak Márquezen estiloan gerora zer eragin izango zuen.

Esker ona adierazteko-edo, Elio eta García Ascot izan ziren aurrenekoak Cien años de soledaden berri izaten. Gabok hiru edo lau ordu behar izan zituen nobela osoa Eliori kontatzeko eta bukatzean, zer iruditu zitzaion galdetuta, Eliok esan omen zuen: “Hori idazten baduzu erokeria izango da; erokeria zoragarria”. Erokeria zoragarri horren aurreneko orrialdean geratu da Elioren izena betiko.

Azkenak
Oscar Terolek parte hartu zuen txirigota negazionista bati txistu egin diote Cadizko inauterietan

Terolek barkamena eskatu du eman zuten "ikuskizun lotsagarriagatik", baina aitortu du bat egiten duela bertan esandako ideia "batzuekin".


Mikel Urabaien (Paris 365): “Erakundeek erantzukizuna aldamenekoari pasatzen diote”

Paris 365 jantokiak ez ditu martxora arte aurrez aurreko afariak emango eta erakundeei inplikazioa eskatu die konponbidea lortzeko.

 


Kontziliatzeko, haur-eskolak arratsalde eta gauez irekitzea: Espainiako ministroaren proposamenak hautsak harrotu ditu

Arratsaldez eta gauez lan egiten duen jendea dagoela argudiatuta, 0-3 urteko umeentzat 24 orduz zabalik egongo diren haur-eskolen beharra planteatu du Espainiako Enplegu ministroak. Erreakzio-katea berehalakoa izan da eta agerian utzi du nola ulertzen dugun kontziliazioa, zeren... [+]


Paralelismoak eta distantziak

Orain gutxi Txantreako Irakurle Eskolan Gael Faye idazlearen Ene herri txikia eleberria irakurri genuen, Irati Bereauk euskarara itzulitako bertsioan. Liburuak Gabrielen –Burundin jaiotako haur bat– historia kontatzen du. Aita frantsesa du eta ama Ruandatik ihes... [+]


Martxoak 23 talde armatuak aldebakarreko su etena iragarri du Kongon

Gobernuarekin negoziatu gabe iragarri du erabakia talde armatuak, "arrazoi humanitarioengatik" dela argudiatuta. Joan den astean herrialdeko Goma hiria bereganatu zuten matxinoek, eta, Nazio Batuen Erakundearen arabera, 900 hildako baino gehiago eragin dituzte hiri... [+]


Zaldibarko zabortegian hildako Beltran eta Sololuze omenduko dituzte igandean, hondamendiaren bosgarren urtemugan

Zaldibar Argitu ekimenak adierazi du "gogaituta" dagoela instrukzio fasearen iraupenarekin, bost urte igarota, oraindik ez baitira kaleratu auziaren ondorioak.


Auzi eta erronka ugari izango dituzte gogoetagai Amikuzeko Otsail Ostegunetan

Otsailaren 6an hasi eta 27ra bitarte, lau ekitaldi antolatu dituzte Donapaleun. Lehena herriko etxean iraganen da, eta ondokoak Bideak gunean.


Erorien Monumentua eraistearen aldeko plataformak EH Bilduren, PSNren eta Gero Bairen jarrera salatu du

Plataformak ostegunerako Iruñeko udaletxe plazan elkarretaratzea deitu du 18:30erako, hiru alderdiek eraikinarekin izandako jarrera salatu eta eraistearen aldeko hautuan berresteko.


Muga-zergen mehatxuarekin, Trumpen esanetara ipini dira Mexiko eta Kanada

Muga-zergak ez ipintzearen truke, AEBen eskakizunak konplitzeko konpromisoa hartu dute: bakoitzak 10.000 soldadu ipiniko ditu mugan, AEBen segurtasunaren izenean.


Lamiakoko ibaipeko autobidearen aurkako manifestazioa egingo dute otsailaren 8an, Bilbon

Subflubiala EZ! plataformak salatu du proiektuak ez diela "herritarren benetako beharrei" erantzuten, eta ingurumenean, gizartean eta ekonomian "inpaktu larriak" eragiten dituela.


2025-02-04 | Mikel Aramendi
ANALISIA
Su hartuko ote du Txinak eraiki nahi duen munduko presarik handienak?

Iazko azken hatsean Txinako gobernuak Yarlung Zangbo ibaiaren behe-arroan proiektu hidroelektriko handia abian jarriko duela iragarri izanak, urak harrotu ez, sutan jarri dituela dirudi gure artean. Esan dezakegu alarmaren eskala osoa kurritu dutela iruzkinek: munduko handiena... [+]


ANALISIA
Trumpismoa Espainian

Proces-aren aurkako epai gogorra 2019ko urrian atera zen eta horrek Bartzelona sutan jarri zuen. Testuinguru horretan, Espainiako Estatuan bolo-bolo irakurri zen eskuineko prentsan jaregindako esaldi hau: “Espainiaren on beharrez, 50 urtero Bartzelona bonbardatu beharko... [+]


Nafarroako Gobernuak salatu du migratzaileentzako arreta bulegoan pintaketa faxistak agertu direla

Gobernuak adierazi du ez duela beste aldera begiratuko "nazioarteko erasoaldi faxistaren eta ultraren aurrean", eta ez dituela onartuko "gorrotoarekin lotutako" eraso gehiago.


Muturreko beroak 2,3 milioi hildako eragingo lituzke Europan mende bukaerarako

Nature Medicine aldizkarian publikatutako artikuluaren arabera, berotegi efektuaren ondorioz handiagoa izango da beroak eragindako heriotzen igoera hotzak eragiten duen heriotza jaitsiera baino. Gainera, beroarekiko egokitze onenak ere ez luke arazoa guztiz konponduko.


2025-02-04 | Estitxu Eizagirre
"Trantsizio energetikoa eztabaidan"
Mikel Otero eta Aitziber Saroberen arteko mahai-ingurua asteazkenean Donostian

Otsailaren 5ean Donostian "Trantsizio energetikoa eztabaidan: aukerak eta arriskuak" izenburua duen mahai-inguruan parte hartuko dute Mikel Otero EH Bilduko trantsizio ekologikorako arduradunak eta Aitziber Sarobe natur kontserbazionistak. Ekitaldi hau lau talde... [+]


Eguneraketa berriak daude