Mexiko, Detaileen Festa
| Mexikon bertsolaritza aztertu nahian dabiltza, horrexegatik, hara, joana naiz bertara, eta heldu bezain laster txunditu nintzen, zer bazter, zer nolako kultura, desberdina da hura! Saiatuko naiz azaltzen zertzeladetan islatzen zer ote den Mexiko! Mito toki magiko, auto zaharren hariko hiri zahar automatiko handi baten atiko, ikuspuntu etiko batetik so behin betiko galdutako lur begiko baten amets beliko, tekila etiliko hotz biren aje etniko baten souvenir tipiko, furgoneta hippiko zilindrada hipiko latzenaren hots ziniko, amets bat, hogei zimiko, atmosfera kimiko, txano handi mitiko, emo bi, hiru gotiko, lau langile utopiko, bost greba historiko, sei enpresa eskubiko bandan dauden esku biko zazpi burugain zuriko gizonen irudiko zenbat metro kubiko? Indigenak belauniko, Garibaldin sei mutiko, azteken mamu tinko zaldian Carlos Quinto: |
koloniarik ez… kito! Parean lau meteorito ukitzea errito turistaren erritmo, ebasleen Santa Rita ebatsiak aldarrika Don Celesen karrika ilunean korrika… Denboraren kloratita deitzen duten “ahorita” erlojuen tak-tika lehertzeko taktika berezko taktikatik at ez da ez eten, ez kitkat tira, igual kitkatel baldin bada nahuatel… Ahuakatel, xocolatel arto eta xitomatel… koloniaren hotel, zenbat hizkuntza, motel! Klima bero, ez da epel, arren, bi ostioi koktel! Hernan Cortesen kuartel, hainbat narkoren kartel, Diego Riveraren arbel, Lenin, Marx, Stalin, Hegel, hamabi lagun ergel eta hamaika nobel, nopalen arantzen orbel, behin bisitan Blanca Urgell, urpeko lokatz umel gaineko irla itzel, hiru mundu paralelo: batean denak modelo, gomina eta xerlo; bigarrena da lelo ugariren kontsuelo, personas de medio pelo; eta azkenen lelo: “dena da estraperlo”, |
giltzurrun zein karamelo erosteko errezelo gutxi duten bandalo batzuen banden arlo… Bitartean Frida Kahlo, bekain baten katamalo, tamalen uso xalo, gaixotasunen halo, elefantearekin lo… Maite al zuen? Auskalo! Mitoa: txorimalo Espaloia: zokalo Txarragoa: Guatemala Heriotza: bala-bala Kutsadura: normala, pobrezia bezala. Diferentzia: azala, deferentzien eskala, karteraren itzala, itxuraren ahala… Guztia ez da gerrila, oihu eta banderila, bada jende umila, bada paraje pila, jatekoa, marabila: eskamolea, tekila, mole, tako, tortila, gordita, quesadilla… Euskaldunak ere, mila, dena ez da Pancho Villa, aukera baten bila joandako koadrila… Sumendien Amerika, lurralde oso polita, hiri kosmopolita… Aste beteko zita? Errimen erretolika, bidaia baten kronika, flashak eta musika, horra herri mexika. |
Doinua: Segidilla..
Bidali zure sortak bertsoak@argia.eus helbidera. Aukeratuak orri honetan argitaratuko ditugu.
Honakoa dio Arartekoak argitaratu duen ikerlanak. Jarrera matxisten inguruko azterketak Euskadiko nerabe eta gazteetan jarri du fokua. Diskriminazio gehien gertatzen diren espazioak kalea eta sare sozialak dira.
Iruñeko Arrosadia auzotik pasatzen naizen aldiro sartzen dut burua Santa Marta kaleko tailerrean. Hor da Montse normalean: potetxoan pintzela sartu, trapu batean ia pintura dena kendu eta pintzela mihisean igurzten, begiztan. Bere espazio-denboran sartu naiz gaur eta... [+]
Iruñerriko Laneko Autodefentsa Sareak The Champions Burger jardunaldian langileek pairatzen dituzten lan-baldintza kaxkarrak salatu zituen aurreko astean The Champions Bugerrek langileak esplotatzen ditu lelopean.
Aldarri eta kanpaina, lege, arau, plan eta aurrekontu, babes-mekanismo eta zigor-makinaria oro gorabehera, etenik gabe jarraitzen dute kasu gogorrek eta jokabide zitalek betetzen albistegiak, tantaka zein zaparradan, eta gizon-desmasiak salatzeko protesta-ekintzek,... [+]
Ikasi berri dugu Earl Tupper jaunak Floridako Orlandon, 1947an, sortu zuen mila koloretako ontzi enpresa peko errekara doala, desagertzeko zorian dela, preseski. Badirudi plastikoak konkurrente larriak dituela, adibidez, linean egiten diren salerosketena edo erabilpen bakarreko... [+]
Gisèle Pélicot-en kasuak bortxaketetatik haratago dagoen arazo bat erakusten du: gizonezkoon konplizitatea indarkeria matxistaren aurrean. Kezkagarria ez da soilik erasoa, baizik eta, gertatutakoa jakinda, egoera ez salatzea erabaki zuten gizonen isiltasuna... [+]
Gaur egun, gure munduan eraiki diren hierarkia guztiak mundu mailako kolonizazio prozesu baten emaitza dira. Menderatze-hierarkia global horiek elkarren artean txirikordaturiko beste hierarkia zehatzagoek osatzen dituzte, hau da, klasekoek, etnikoek, estetikoek, eta baita... [+]
Directa-ren ikerketa batetik abiatuta ezagutu dugu iruzurra. Bartzelonan egiten ari den belako Amerika Koparen antolatzaileek argitaratutako audientzia eta bisitari kopuruak faltsuak dira. Gaia garrantzi sozial eta politiko nabarmena izaten ari da, faltsututako datu horiek izan... [+]
Maule, 1892. Zaraitzu ibarreko zortzi emakume espartingile Zuberoako hiriburutik etxera abiatu ziren, baina bidean, Larrainen, elurteak harrapatuta, hotzak hil omen zituen denak. Zortzietatik zazpiren izenak iritsi zaizkigu: Felicia Juanko, Felipce Landa, Dolores Arbe, Justa... [+]
Sortzez Hazparnekoak (Lapurdi) ez badira ere, berrogei urte baino gehiago daramatzate Étienne Arburua haltsuarrak eta Cathy Arrotcarena hoztarrak Hazparnen bizitzen, eta urteak dira elkar ezagutzen dutela. Itsuak dira biak, eta larunbatero Angelura (Lapurdi) joaten dira... [+]
Urriaren amaieran Calin (Kolonbia) egingo den Biodibertsitateari buruzko COP16 biltzarra mugarri izan daiteke, lehen aldiz ekosistemen galera jarri nahi delako CO2 isurien eta berotze globalaren arazoen mailan. Baina noiz utzi zion horrela izateari?
Irailaren 17ko astean, Israelgo lehen ministro Benjamin Netanyahuk erabaki zuen Hezbollah-rekin Libanon zuen misil trukea beste maila batera eskalatzea, eta erabateko gerra hastea.
Ez bazara gai ikusteko palestinarren belaunaldi ugariri Israelek egindako gehiegikerien eta Hamasen krimenen arteko lotura kausala, ez duzu arrastorik ere giza izaerari buruz.