Atzean historia luzea duen Andueza baserrian Zegamako turismo-bulegoa eta Egurraren interpretazio zentroa lekutzen dira gaur. Interpretazio-zentro horren helburua, Euskal Herriko nahiz atzerriko zuhaitz eta zuhaixken egurraren ezaugarri eta erabilerak ezagutaraztea da. 173 zuhaitz-espezie ezberdinen enborrak daude ikusgai. Enbor hauek guztiak Imanol Artola Zegamako basozainak bildu ditu urtetan zehar. Bisita egin nuenean zuhaitzaren bizitza markatzen duten enborreko eraztunak ikusten hartu nuen zirrararik hunkigarriena. Dendrokronologia da zuhaitzaren adina, bere ingurunea eta historia azaltzen dizkigun zientzia. Hazkuntza-eraztunak enborrean agertzen diren zirkuluak dira. Zuhaitz-enborraren ebakiduran agertzen diren eraztunak kontatuz, zuhaitzaren adina eta historia jakin daitezke. Eraztun guztiak ez dira berdinak, batzuk zabalagoak dira eta beste batzuk estuagoak, ezberdintasunek urte bakoitzean izandako eguraldia edo zuhaitzak jasandako gaitzak ematen dituzte aditzera. Zuhaitzak gazteak direnean gehiago hazten dira helduak direnean baino. Hori dela eta, enborraren barrualdeko eraztunak lodiagoak izan ohi dira kanpoaldekoak baino. Eraztun horiek dituzten zuhaitzek beren bizitza eta historia idatzita daramatela esan daiteke eta, urratsez urrats, historiako liburu baten orrialdeak bezala aztertu eta irakurtzea besterik ez dago. Gure sailaren ideiari ere halako itxura hartzen diot neurri handi batean: eraztunak lagun egina bizi da. Inguru berean eta sasoi berdintsuan hazi diren enborraren eraztunak dira gure artikuluak, eta lehen begirada nahikoa da ondorengo idazlanaren ildo nagusiak atera eta beste gauza asko ere azaleratzeko. Zenbat eta eraztun gehiago sartu eta denboran atzerago joan, hainbat hobea eta zehatzagoa izango da ttakun-basea. Bizirik jarraitzen duten eraztun zaharragoen ttakunak eta berriki sortutakoenak gainjarrita azaltzen dira gure “borondate baikorraren” ibilbide kronologikoa zehaztu arte. Eta eraztun-harreman horren gauzarik inportanteena elkarrekin pentsatzeko eta ikasteko, komunikatzeko, elkarrekin bizitzeko, eta baita norbera izateko sustraiak ere ditugula ziurtatzea da. Zuengan dut orain interesa, Ana eta Ixiarrengan, proposatzen ari zareten errealitatean, eta zuen sortzeko ahalmenean. Baina ez dut nire inguruan konfiantzarik. Engendrokronologia baten datu-basea baino besterik ez baitut ikusten inguruan, eta horrek mikaztu egiten du nire diskurtsoa. Engendrokronologia bai, hori besterik ez baitute betikotuko Eusko Jaurlaritzak aurkeztu berri duen Bakearen Aldeko Hezkuntza Plana ikastoletan sartzen badute. Ez al gara jada gu guztiok gatazkaren drama eta ikararen munstro nahiko itsusiak? Zergatik haurrak orain hain modu krudelean zigortu, zuek politikariek zuen artean konpontzen jakin ez duzuen miseria eta arazoekin? Biktimei nire giza elkartasuna, baina, mesedez, utzi haurrak bakean! Utzi irakasleek beraiek elkarbizitza, adiskidetzea eta bakea bezalako balioetan hezi ditzaten, baina, mesedez, ez haurrei errua bota, ez euskal haurrak Espainiako Barne Arazoetako Ministerioak zuzendutako eskolaren giza engendro bihurtu! Zer ikasiko dute gainera, Samaranch “Eraztunen Jauna” frankismoaren diktaduran fusilatuei ezkontza-eraztunak eskuetatik lapurtzen zizkieten pelotoien lagun peto-petoa kirol olinpiarraren mesedetan egin zela?