Batik bat Euskal Autonomia Erkidegoan kokatutako aeronautika-sektorearen arduradunek eta horiek sortutako Hegan elkarteak kontu handia izan dute beti industria militarrarekin lot ez ditzaten, eta behin eta berriro errepikatu dute elkarteko enpresak arlo zibil eta komertzialean dihardutela, soil-soilik. Azken aldian, berriz, –joan den azaroan, zehazki– Airbus A-400M garraio-hegazkin militarrak bere lehen hegaldia egin du Sevillan (Espainia), eta agerian utzi du Hegan elkartean bildutako 21 euskal enpresek parte-hartze garrantzitsua izan dutela egitasmoan. Hortaz, euskal aeronautika sektorearen etorkizuna industria militar aeroespazialari lotuta dago, aeronautika zibilaren aldeko apustu garrantzitsua ahaztu gabe, noski –hala erakusten du A380 proiektuan, historiako bidaiari-hegazkin zibilik handienean, izandako partaidetzak–.

Airbus A-400M hegazkin militarra eraikitzeko proiektua

Airbus A-400M programa 2003an jaio zen, partzuergo batean bildutako zazpi herrialdek 180 aireontzi erosteko konpromisoa hartu zutenean. Aurrekontua guztira 20.000 milioi eurokoa zen, eta partzuergoa osatzen zuten herrialdeak honakoak: Espainia, Frantzia, Alemania, Turkia, Belgika eta Luxenburgo. Ordutik hona 184 hegazkin eskatu dituzte: Espainiak 27, Frantziak 50, Alemaniak 60, Erresuma Batuak 25, Turkiak 10, Belgikak 7, Malasiak 4 eta Luxenburgok 1.

Airbus eredu horren lehen hegaldia 2008. urteko hasierarako aurreikusten zen, baina, hainbat arrazoi medio –politikoak zein teknikoak– izandako atzerapenaren ondoren, hasierako aurrekontua asko igo da; 5.000 eta 8.000 milioi euro artean, hain zuzen. A-400M hegazkina Sevillako EADS plantan (Ayrbus Military-ko kidea) hasi ziren muntatzen 2006ko urrian, eta handik ia bi urtera bukatu zuten lehenengo hegazkina, 2008ko ekainaren 26an, jendaurreko aurkezpen-ekitaldi bat eginez. Inaugurazio-hegaldia iazko abenduan egin zuen garraio-hegazkin militar erraldoi honek, Sevillan bertan. Orain 3.700 hegaldi-ordu bete beharko ditu, datozen hiru urteetan, 2012 urtearen bukaera aldera Frantziako ejertzitoari lehen hegazkina eman baino lehen. A-400M garraio-hegazkin militarra munduko hirugarren handiena da, Antonov AN-255 errusiarraren eta Lockeed C5 Galaxy estatubatuarraren atzetik, baina beste biak baino moldagarriagoa da, eta gai da ezein lurrazal-motetan eta pista laburretan lur hartzeko.

Euskal Herriko 21 enpresa

Hogeita bat euskal enpresa ari dira lanean dagoeneko, Hegan elkartean bat eginda (Euskadiko Aeronautikako eta Espazioko Klusterra), A-400M Airbus proiektuan. Enpresa horien artean honakoak nabarmendu daitezke: Sener, ITP, Aernova (Gamesa ohia) eta CTA (Teknologia Aeronautikoen Zentroa). Guztien artean, aeroegiturarekin, motorrekin, sistemekin eta ekipamenduekin lotutako hainbat osagai garatzen lagundu dute.

Euskal enpresek hainbat arlotan egin dituzte ekarpenak aireko erraldoi militar horren eraikuntzan; hala nola, ingeniaritza, egituraren diseinua, prozesuen berringeniaritza, metalezko osagaiak fabrikatzea, azalen tratamendua eta mekanizatzea, eta egiaztatze-entseguak.

Hegan elkarteak dioenez, ordea, hori ez da hasiera besterik, proiektuari lotutako enpresek etorkizunean ere ekipamenduak eta zerbitzuak ematen jarraitu beharko baitute; eta eredu berri horrek hainbat hamarkadako bizitza izango omen du. Ekarpenik garrantzitsuenetakoa Zamudioko ITP enpresak egin du, beraiek arduratu baitira presio baxuko turbina, horren irteera konoa, gasen ihes-hodia eta kanpoko zenbait osagai diseinatzeaz.

Hegazkingintza merkatu krisi nabarmenean murgilduta dagoen une honetan, A-400M hegazkinak dibertsifikazioa ekarri dio euskal industriari, eta horrek, Heganen hitzetan, sendotzen eta garatzen lagunduko dio. Elkartea osatzen duten enpresek 1.229 milioi euro fakturatu zituzten 2008an; kopuru horren %51 EAEn kokatutako enpresetatik dator, eta bere 9.055 langileen %45 enplegatu ditu.

Euskal klusterra bidaiari-hegazkin handienean lanean

EAEn egoitza duen aeronautika sektorea gazte samarra da oraindik. Sener enpresak espazioaren sektorean egindako jardueraz gainera, 80ko hamarkadaren hasieran ez zegoen aeronautika-sektorean ziharduen enpresa bakar bat ere. Azken hamabost urteotan, euskal administrazioaren laguntzaz, gora egin dute aeronautikaren industriako inbertsioek, enpleguek zein ekoizpenak, eta espazio-sektoreko jarduera sendotu egin da. 1998an klusterra sortu eta Hegan elkartea eratu zen. Gaur egun 9.000 pertsonatik gora ari dira lanean sektore horretan, eta fakturazioaren ia %20 I+G-ra bideratzen da. EAEn biltzen da Espainiako industria aeroespazialaren %17. EAEko industria aeroespazialak fakturatutakoaren ia %50 motorren sektoreari dagokio, eta %43 egituren sektoreari. Sistemen eta ekipamenduen sektoreei %5 eta %2 dagokie, hurrenez hurren.

EAEko industria aeroespazialaren bilakaeran, beste hegazkin erraldoi batek ezarri zuen mugarria: A380ak. Airbus fabrikatzaileen partzuergoaren ustez, inoiz eraikitako bidaiari-hegazkin handien hori da Europako industriaren lorpenik esanguratsuenetakoa, eta euskal enpresek haren ingeniaritza, garapen eta fabrikatze lan ia guztietan hartu zuten parte. Nolanahi ere, ekarpenik handiena Zamudioko ITP enpresak (Industria de Turbopropulsores, S.A.) egin zuen orduan ere, zalantzarik gabe, enpresa hori munduko erreferentzia nagusietakoa baita motor aeronautikoentzat presio baxuko turbinak ekoizten.

EAEko aeronautika sektoreak A380 hegazkinaren alde egin izanak ehunka milioi euroko inbertsioa ekarri zuen garapen-lanetarako. Proiektua ekoizpen fasean dago une honetan; horrek esan nahi du lana bermatuta dagoela hegazkinak iraungo dituen hogei urteetarako. Aeronautikaren arloan diharduten gainerako euskal enpresek ere egin diote ekarpena A380 proiektuari, eta etorkizunean ere egingo diote, osagaiak eta lanabesak eraikiz.