Txaro Iraeta Euskal Herriko ikastolarik handiena den Arizmendi ikastolako (3.100 ikasle) zuzendaria da. 35 urte darama lanean Leintz bailarako eskola kooperatiboetan. Juan Jose Ansoategik 33 urte darama lanean kooperatibetan. Gaur egun Fagor Taldeko (8 kooperatiba eta 6.300 langile) lehendakaria da.

Nola baloratzen duzue kooperatibetako bilakaera?

Txaro Iraeta. Izandako ibilbidearen balorazio kritikoa egitean, argi dut oso aberatsa izan dela, baina jadanik ez naiz hain baikorra. Hutsune eta akats handiak izan ditugu eta gure esperientziaren hausnarketan ari ginela iritsi da Bagara, bigarren aukera bat, orain arte egin ez duguna gauzatzen hasteko.

Juan Jose Ansoategi. 2003-2006ko urteetan kooperatibei buruzko oso hausnarketa sakona izan genuen MCCn. Ehundik gora kooperatibetako lehendakariek parte hartu genuen prozesuan eta diagnostikoa gogorra izan zen: izpiritu kooperatiboa alboratzen ari ginen. Diagnostiko horrekin batera hiru helburu finkatu ziren: bat, derrigorrezkoa zen hezkuntza kooperatiboa ondo jorratzea; bi, parte hartzea bultzatzea arlo instituzionalean eta enpresarialean; hiru, eraldaketa soziala. Fagorreko jendea indar handiz aritu zen prozesuan.

Eta diagnostiko horrekin zer egin zen gero?

J. J. A. Prozesu hau mugarri bat izan zen, joera bat apurtu zuen eta osagai berriak jarri zituen mahai gainean. 2006an Fagorren hausnarketan sakontzen jarraitu genuen eta egindako gogoetatik sei ondorio atera genituen aurrera begira lantzeko: bat, balore eta praktika kooperatiboen galera; bi, izaera sozio-enpresariala indartu beharra; hiru, gure baloreen biziberritzea; lau, kooperatiben berrikuntza instituzionala eta enpresariala; bost, Fagor gizarte harremanetan proaktiboa izan behar da, mugimendu sozialekin harremanak sakonduz; eta sei, eskualde garapenean eragin behar dugu.

Gero gai horien inguruko helburuak finkatu genituen: Fagor barrura begira errentagarri izatea –hau barik ez dago ezer– eta enplegu kooperatiboa sortzea lehen mailan jarriz. Izan beharreko etika garbiaz ere jardun genuen: adibidez, behin-behineko lanpostuak ezabatu edo murriztu behar ditugula ondorioztatu genuen, hori guretzat minbizia delako. Gizartera begirako helburuetan eraldaketa sozialean ere eragitea atera zen.

Gizarte eraldaketarako hezkuntza funtsezkoa da.

T. I. Arizmendin egindako gogoetan bi ondorio nagusitara iritsi gara. Gure ikastola kooperatiboan ez dugu irakatsi zer den kooperatibismoa, ikaslea berau sentitu barik atera da. Ikasgai hori suspenditu egin dugu. Ikastolen eta kooperatiben izaera transmititu behar diegu gure ikasleei: lan kooperatiboa, autogestioa, euskaltasuna…

Baina ikasleei hori transmititzeko ikastolako lan-bazkideok kooperatibaren izaera hori guk sinetsi behar dugu lehenbizi. Horren guztiaren ondorioz, talde txikiagoetan antolatu dugu lana, hauek autogestionatu egiten dira eta erabakiak egunerokotasunean hartzen dira. Horrek sinesgarritasuna ematen digu. Ikusten dugu Bagarak bailararentzat dituen asmoak eta guk ikastolarentzat ditugunak bat datozela.

J. J. A. Oraintsu arte errentagarritasuna lortzeko pentsatu dugu makinak direla funtsezkoena, baina osagai humanoa dago tartean. Tresna berdinarekin, pertsonek emaitza desberdinak lortzen dituzte, komunikazioa eta harremanaren bidez. Horrek esan nahi du hezkuntza kooperatiboa ona dela pertsonentzat baina baita errentagarritasunerako ere. Euskara planak izan behar dute langileak euskaraz hitz egin dezan, baina baita identitate kooperatiborako ere. Bagara proiektua ausarta da eta baikorra naiz, ondo aterako da. Ona izango da eskualde honetarako eta baita Euskal Herrirako ere.