Lupuak heldu

“Hago geldiik kurkubioi”, esan ohi diote Sakana aldean beti dantzan dabilenari, eta Gipuzkoa finean kurkubiari poxpolin. Ttikia da kukusagarra, “kurkubia baino handiagoa ez da eta...”  diote, konparazio batera, Zerainen. Ttikia baina, jolaserako egokia, forma halakoa. Kaniketarako adibidez, lurrean mugatutako borobiletik ez ateratzera. Baita ziba gisara, etengabeko dantzarako. Lastoaren ipurdi aldeko puska lodiena ahoan hartu eta handik putz eginez ea nork eusten zion kukusagarrari gainean luzeen...

Tumorea, lupua da kukusagarra. Landarearen bizkar bizi nahi duen apopilo argi batek eragiten du tumorea. Apopiloa onddo bat edo animaliaren bat da gehienetan. Onddoak, landarearen barrura sartzean zuzenean berak kutsatzen du. Animaliak, aldiz, bere ondorengoak sortzeko jarriko dituen arrautzei habia aproposa antolatzerakoan landareari egiten dizkion zaurietan. Guretzat ezagunenak diren kukusagarrak intsektu zinipido baten eta landarearen artean eraikitzen dira. Intsektu emeak haritzaren begi batean arrautza jarriko du, begia hazteko beharko lukeen energia eta izerdia kukusagarra izango den tumore bihurtuko da, eta bere barruan intsektu kumea haziko da.  Gero, kumea heltzen denean, zulo bat egin eta lasai asko irten eta alde egingo du.

Geurean landareen lupu ohikoenak haritza eta ametza jotzen dituztenak dira, zuhaitz geureenetakoak, begiratuenetakoak baitira. Makina bat lupu bada bestela ere: artean, pagoan, astalarrosan, zumean, sahatsetan, makaletan, zumarrean, ezkian, mahatsean, hatzan, lizarrean, intxaurrondoan, muxikan, almendrondoan, artoan... Oraintxe nonahi bada luputik eta gure irain iraintzaileena “lupuak helduko al dink”. Jolasetik irainerako tartea intsektu arrautza ñimiño bat.

Azkenak
2024-12-27 | Julene Flamarique
EuskarAbentura 2025: izena emateko epea zabalik martxoaren 5era arte

EuskarAbentura 2025 espedizioak aukera emango die 127 gazteri zazpi lurraldeak oinez zeharkatzeko kulturan, historian eta paisaietan murgilduta. EuskarAbenturako parte-hartzaileen hautaketa ez da proiektuen kalitatean bakarrik oinarritzen, baita generoa,... [+]


2024-12-27 | Leire Ibar
AEBek eta aliatuek 260.000 milioi dolar eman dizkiote Ukrainari laguntza militarrerako

AEBek eta Mendebaldeko aliatuek guztira 260.000 milioi dolarreko laguntza eman diote Ukrainari, gehienbat armamentuan eta laguntza militarrean, Errusiak 2022an egindako inbasioaren ostean. Nahiz eta laguntza horrek Ukrainaren defentsa indartzea helburu duen, Nazio Batuen... [+]


2024-12-27 | Julene Flamarique
Elkarte memorialistek manifestatzera deitu dute urtarrilaren 18an, Erorien Monumentua eraistea galdegiteko

Elkarte memorialistek kritikatu egin dute Iruñeko Udalak Erorien Monumentua eraisteari uko egiteko hartutako erabakia. Memoria Demokratikoaren Legea “oker interpretatzea” egotzi diote Joseba Asiron alkateari, eta mobilizazio batera deitu dute urtarrilaren... [+]


2024-12-27 | Mikel Aramendi
ANALISIA
Myanmarreko gerra zibila, laugarren urtera

Hutsaren hurrengo arreta mediatikoarekin –batez ere Ekialde Hurbileko edo Ukrainako gatazkekin alderatzen badugu; baina Sudangoaren aldean ere bai–, laugarren urtea betetze bidean da Myanmarreko gerra zibila.


2024-12-27 | Leire Ibar
Txanpainaren industriaren arrakastaren oinarrian eskulan esplotatua dago

The Guardian egunkariak Épernayn (Frantzia) txanpain-industrian aritzen diren migratzaileen egoera aztertu du. Ikerketak agerian utzi ditu luxuzko xanpaina-marken mahastietan lan egiten dutenen baldintza prekarioak eta legez kanpokoak.


2024-12-27 | ARGIA
Gutxienez 5.212 eraso matxista salatu dituzte aurten EAEn, iaz baino %8 gehiago

2024ko azarora bitarte 683 sexu eraso salatu dituzte, iaz baino %16,7 gehiago, Emakunderen arabera. Familia barruko indarkeria salatu duten emakumeen kopurua ere handitu da (975 izan dira), baita bikotekide edo bikotekide ohiek egindakoa ere (3.554).


2024-12-27 | Euskal Irratiak
Benito Lertxundi
“Zuzeneko emanaldietan beharrezko den xarma galtzen ari nintzela sentitzen nuen”

Benito Lertxundi 60 urte iraun duen kantugintza uzten zuela jakinarazi du Durangoko azoka aitzin. 2023an Gernikan grabatu zuen kontzertu baten diskoarekin bururatuko du bere ibilbide handia bezain aberatsa. Bazuen urtea hartua zuela erabakia, ez da erraza izan horren berri... [+]


2024-12-27 | Gedar
Eguberrietan 110 osasun-zentrotan ezarri ditu murrizketak Osakidetzak

Iazko Gabonetan, hamabi ordurainoko itxaronaldiak izan ziren. Urtean 180 egunetan ezartzen ditu nolabaiteko murrizketak Osakidetzak.


Ibai Ripodas: “Balorazio oso positiboa egiten dugu, orain gazteek sortu beharko dituzte presoei elkartasuna helarazteko bide berriak”

Hatortxu Rock jaialdiko 29. edizioa egingo da larunbatean Atarrabian. Sarrerak jada agortuta daude, baina txandak osatzeko laguntza behar da oraindik.


2024-12-27 | ARGIA
“Euskaraz ez dakien pertsona bat” izendatu dute Eitb.eus-eko zuzendari, LABek salatu duenez

"Euskalduna ez den pertsona bat –Nagore de los Rios– hautatu du EITBko zuzendaritza nagusiak Eitb.eus eta Social Media atalerako zuzendari posturako, eta, ondorioz, euskaraz ez dakien pertsona bat izendatu dute helburuen artean euskararen... [+]


Eguneraketa berriak daude