2.500 urteko eta 282 kilometroko maratoia
Garaipena lortuta, Filipides soldadua Atenasera bidali zuten hiritarrei berri ona eman ziezaien. Marathonetik Atenasera arteko 42 kilometroak lasterka egin ondoren, “irabazi dugu” esan eta hil egin omen zen, nekeziak jota.
Baina Filipides ez zuen historiako lehen maratoi hark soilik hil. Lasterketa luzea errematea baino ez zen izan harentzat. Lehenik Espartara bidali zuten laguntza eske eta 240 kilometro egin behar izan zituen bi egunetan. Ahalegin horiei guduan bertan borrokan aritu zela erantsiz gero, Atenasera iristean hil izana baino iristea bera da harritzekoa.
1896an, Atenasen egin ziren lehen Olinpiar Joko modernoetan, maratoi izeneko lasterketa luzea antolatzea erabaki zuten, Filipidesen balentriaren omenez. Greziar armadako ofizial batek Spiridon Louis izeneko artzaina aukeratu zuen bere herrialdea ordezka zezan. Lasterketa baino lehen, Louisek bi egun eman zituen baraurik eta otoitzean. Lasterketaren amaieran lehen tokian eta bakar-bakarrik zeharkatu zuen helmuga, herrikideen txalo artean. Hala, greziarrek ohoreari eustea lortu zuten, Olinpiar Joko klasikoen sortzaileek 1896ko joko horietan irabazi zuten atletismoko proba bakarra izan baitzen.
Emakumeentzat, aldiz, garaipena askoz beranduago iritsi zen. 1970eko hamarkadan hasi ziren zenbait hiritako maratoietan parte hartzen eta, lehenengoz, 1984ko Los Angeleseko jokoetan izan zuten 42 kilometro pasatxo horiek lasterka egiteko aukera.
Aurtengo Atenaseko maratoian ere parte hartu ahal izan dute eta, hala, Filipidesen egitandiak 2.500 urte beteko dituenez, soldaduari omenaldia egingo diote.
Anbraziako golkoa (Itsaso Jonikoa). K.a. 31ko irailaren 2a. Aktiumgo itsas guduan garaipena lortu eta Egiptoren gaineko kontrola ziurtatu zuten erromatarrek. Horrenbestez Mediterraneoko hegemonia grekoa amaitutzat jotzen da data horretan, baina eragin helenikoak gaurdaino iraun... [+]
Grezia, K.a. IV. mendea. Hainbat greziar pentsalarik, esaterako, Aristotelesek edo Heraklidesek, etruriarrei buruz idatzi zuten, Italiar penintsularen erdialdean eta iparraldean bizi zen herriari buruzko iritzi negatiboa jasoz. Etruriar emakumeak kritikatu zituzten bereziki, eta... [+]
Joan den martxoaren 24an, Partenoiko frisoko eskulturen hiru zati Atenasera itzuli dituzte, zehazki hiru buru: haur batena, zaldi batena eta gizon batena.
Mizenasko zibilizazioa gainbehera etorri zenean, Greziako Aro Ilunean eta Aro Arkaikoan publikoaren eta pribatuaren arteko ezberdintasuna zedarritu zuten hitzek ere. Etxe barruko ekonomiatik plaza publikoko politikara, eta idiotes-en eremu pribatura.
Atenas, K.a. V. mendea. Periklesek deituta, Diotima Mantineakoa emakume apaiza eta filosofoa hirira iritsi zen, hamar urtez luzatzen ari zen izurri agerraldia eteteko, jainko-jainkosen laguntza bila zezan.
Antzinako Greziako hainbat tenpluen sarreretan, eskailerez gain, arrapalak topatu dituzte.
Atenas, K.a. 621 edo 622. Hiriko arkonte eponimo kargua zeukan Drakonek ordurarte ahoz aho zabaltzen ziren legeak kode batean idatzita jaso zituen lehenengoz.
Atenas, K.a. 448-432. Akropoliaren gailurrean Iktinos, Kalikrates eta Fidias arkitektoek diseinatutako tenplua eraiki zuten, Atena Partenos jainkosari eskainia.
Salamina uhartea, K.a. 480. Bigarren Mediar Gerra betean, persiarrek Grezia inbaditzeko egindako bigarren eta azken ahaleginean, bi aldeen arteko itsas gudua inflexio puntua izan zen: ordurarte persiarrak aurrera egiten ari ziren, baina gudua greziarrek irabazi zuten eta handik... [+]
Antzinako greziarrek Egiptori Aigyptos esan zioten, eta erromatarrek, aldiz, latinez, Aegyptus. Eta hortik dator Afrikako herrialdearen egungo izena.
Greziako Olinpiako santutegian grekoz idatzitako buztinezko plaka aurkitu dute, Homeroren Odisea-ren hamairu bertso dituena.
Grezia. K.a VII. mendea. Himno homerikoak izeneko poema sortako alerik zaharrena sortu zuten, Demeter jainkosaren berri jasotzen zuena.
New Yorkeko Sotheby’s enkante etxeak demanda jarri berri dio Greziako Gobernuari, irudian ikusten den brontzezko zaldiaren “jabetza legitimoa argitzeko asmoz”.
1900 eta 1901 artean, Greziako Antikitera uharte inguruko naufragio batean Antikiterako Mekanismoa deritzon pieza aurkitu zuten, K.a. 150-100 urteen ingurukoa.
Grezia, K.a. 490. Maratongo guduan greziarrek persiarrak mendean hartu zituzten. Herodotok, Plutarkok eta Luzianok jaso zuten garaipenaren berri eta, bertsioak bertsio, kondairak dio Filipidesek Maratonetik Atenaserako bidea korrika egin zuela albistea jakinarazteko, eta misioa... [+]