Biziki maite dudan hitza da uhartedia. Negutegia idazten ari nintzela etengabe nuen ate joka, eta egunotan hura gazteleratzen jardun dudanean, berriro urgaineratu da. Uharte multzoa, nork bere berezitasunekin, bere subjektibitatearekin, baina denek dute zerbait amankomunean. Berezitasunean, singularitatean, subjektibitate berriak sortu ahal izateko. Uharteak berriz jaiotzeko lekuak direla zioen Deleuzek, ernaberritzeko aukera ematen dutela. Eta “liburu ederrenak nolabaiteko hizkuntza atzerritar batean daude idatziak”, hori ere esaten zuen.

“Nola konponduko da ba ongi [idazlea], bere zeregina lengoaia berri bat izatea bada?”, galdetzen zuen José Luisek joan den astean. Hitz higatuen aurrean lengoaia berri bat asmatzea, hizkuntza atzerritar hori sortzea. Esango nuke zeregin hau gizarte osoarenak beharko lukeela. Arazoa ez baita konprometitua zauden ala ez. Erresistentzia hitza erabiltzen duzun ala ez. Koherentea zaren ala ez. Ez, hori ez da arazoa. Baizik eta hitz horiek dagoeneko eskuinak eta ultraeskuinak ere bere hiztegian sartu dituela, alegia, hitz horiek jada ez dutela garai batean zuten esanahia.

Lengoaia berri baten bilaketan –bakardadean edo uhartedian–, uhartea ur azalean mantenduko da uhartedia osatzen duten gainontzeko irlekin, ene ustetan, des-ikasten, des-sortzen eta des-garatzen. Ikasteko, sortzeko eta garatzeko. Atzera joaten jakin behar da aurrera egin ahal izateko. Badakigu norantz goazen bestela, bizi dugun krisi global –ekonomikoa, ekologikoa, etikoa, hizkuntzarena– honen amildegia etengabe handitzera.

Hitzak garbitzeko beharraz idatzi zuen Ingeborg Bachamann poetak eta pentsalariak. Prest zegoela adierazi zuen Frankfurteko Unibertsitatean emandako hitzaldi sortan, prest hitzak garbitzeko ezinbestekoa den moral berri bati eusteko. Prest egotea zilegi da, beraz, zalantzarik gabe. Kontua da, norekin eta zertarako zauden prest.

Prest zeuden halaber turistak Costa Gravasen Eden à l´ouest filman klandestinoen ehizari ekiteko. Film horretan Greziako uharte bateko luxuzko hotelean, Turkiatik iritsitako klandestinoen ehizara jolasten dira turista aberatsak. The Shock Doctrine Winterbotton zinegilearen filman prest zeuden ere Milton Friedman ekonomista eta Nobel sari amerikarraren neurriak Txilen abian jartzeko. Neurri horiek hankaz gora jarri zituen lurraldearen baldintza sozio-ekonomikoak. Jakina, diktaduraren onespenarekin eta behartsuenen lepora. Gerora beste herrialdetan gupidarik gabe ezarri zituzten neurri neoliberalen laborategia izan zen Txile 70eko hamarkadan. Egun, Irak eta Afganistan sutan jarri dituzten doktrina horiexek ezartzen dituzte unibertsitate hoberenetan ikasi duten estrategek. Eta abar luze bat, oso luzea. Beraz, prest, zertarako eta norekin.

Nire etxetik gertu bizi den baserritarrak ere prest zegoela esan zuen. Fisika ikasten ari zenean fakultatea utzi eta lurra landatzea erabaki zuen. Horretan aritu da azken urteotan, bigarren ingurabideak –Chillida-leku ukiezina zenez– bere landak irentsi dituen arte. Trukean ordaindu dioten prezio miserablea, bi euro metro karratua.

Beraz, ze aurrerapen motaz ari gara? Gure geografia gerra zelai baten modura zuloz, zauriz eta lubakiez josten duenaz? Dirua eta zementua monarkia honen errege-erregina bilakatzen dituen aurrerapenak ez du etorriko direnen bizimodu eta etorkizunean pentsatzen. Bost axola zaio. Eta ez dut modu nostalgikoan esaten, etsipenez baizik. José Luisek zioen “gure herriaren aztoramen bipolarrean”, nik eskizofrenikoan erantsiko nuke.