Krisialdi ekonomikoak, era batera edo bestera, ia sektore guztietan eragin du eta nonahi daude enplegu-erregulazioko espediente edo EEEak. Alabaina, azken hamar urteetan armagintzaren negozioak hazkunde ikaragarria izan du Espainiar Estatuan; negozioan, gainera, hainbat euskal enpresek hartzen dute parte (ikus 9. orriko koadroa). Armen eta defentsarako materialen esportazioak 2008an 2000n baino %573 gehiago izan ziren. Hala, armen eta defentsarako materialen mundu mailako zortzigarren esportatzaile nagusi bihurtu da Espainiako Estatua. Iaz 934,4 milioi euroko fakturazioa egin ondoren lortu du postu hori, eta esportazio horiek izan dira historian egin dituen handienak. Munduko esportazioen %2a osatzen dute, eta bere merkataritzako balantza osoaren %0,5a.

Datuek agerian uzten dute Espainiar Estatuak 2000. urtean hasitako armen eta defentsarako materialen esportazioa hasieran geldoa izan zela, baina geroz eta handiagoa eta etengabea dela. Ikusi besterik ez dago 2008. urteko esportazioak %10etik gora gehitu zirela 2006. urtearekin alderatuta. 2009. urte honetako datu ofizialik ez daukagu oraindik eskura, baina hala ere, krisialdiak ez dio sektore horri eragin. Horren adibide, ondorengoa: armagintzaren sektoreko beste zenbait enpresetan gertatu den bezala, Zamudioko Industria Turbo Propulsores (ITP) enpresak EEE bat aurreikusia zuen, baina azkenean ez du aplikatu.

Informazio ofiziala ez da gardena

Armen eta defentsarako materialen esportazioei buruzko zenbakiak ezkutu samar egoten dira eta ez dira inoiz jakitera ematen. Salgai horiek nora esportatzen diren ere ez da aztertzen, askotan herrialde pobreetara, gerran daudenetara edo sistematikoki giza eskubideak urratzen dituztenetara esportatzen dela jakinda ere. Espainiako gobernuak Sekretu Ofizialen Legepean jartzen ditu esportazio horiek. Eta enpresek ez dituzte inola ere datuak erakutsi nahi. Nolanahi ere, zorionez badira hain ohikoak izaten diren iluntasun eta opakotasun ofizial horiek argitasun bihurtzeaz arduratzen diren pertsona eta gizarte erakundeak. Hor daukagu, adibidez, Tica Font, Justícia i Pau erakundeko lehendakariorde eta Bartzelonako Centre d’estudis per a la Pau JM Delàs zentroko ikertzailea. Azken urteetan urtero egin du Espainiar Estatuaren defentsa arloko esportazioei buruzko txostena. Orain arte ezagutu dugun azkenekoa, Informe 2008. Exportaciones españolas de material de defensa 1998-2007, 2008ko urrian eman zuen argitara.

Erreportaje honetako datu garrantzitsuenak txosten horretatik atera ditugu. Txostenaren iturri nagusia, berriz, Turismo eta Merkataritzako Estatu Idazkaritzak egin eta Industria, Turismo eta Merkataritza Ministerioak urtero argitaratzen duen dokumentu bat da: Estadísticas españolas de exportación de material de defensa, de otro material y de productos y tecnologías de doble uso, año 2008 (Defentsarako materialaren, bestelako materialaren eta erabilera bikoitzeko produktu eta teknologien 2008. urteko esportazioen Espainiako estatistikak). Arma motzen eta arinen kasuan, Tica Fontek Kanpo Merkataritzako Espainiako Institutuaren ESTACOM datu-basea erabili du txostena egiteko.

2008ko datuak

Parlamentuko galdera bati erantzunez Espainiako Diputatuen Kongresuan aurkeztutako datu ofizialen arabera, Espainiak egindako armen esportazioek 934,4 milioi euro fakturatu zituzten 2008an, 2007an baino %0,2 gehiago. Europar Batasunera (EB) esportatutako armen kopurua ohi baino txikiagoa izan zen 2008an: esportatutako kopuru osoaren %40,7 –2005ean %59,8 esportatu zen EBra eta 2004an %79,6–. Baina hala ere, EBko herrialdeei saldutakoak 380,6 milioi euroko irabaziak ekarri zituen, 2006 eta 2005. urteetako salmentek baino handiagoak –urte horietan 241,9 eta 251 milioi euro lortu ziren, hurrenez hurren–.

Bestalde, NATOko herrialdeek xurgatu zuten esportazioen %70,5. Nabarmentzekoa da Norvegiako Itsas Armadara esportatutako hirugarren fragata –Norvegiatik 265,7 milioi euro bildu ziren, hau da, %28,4–. Aipatzeko modukoak dira halaber AEBetara egindako esportazioak –22,4 milioi euro, %2,4 alegia, aireontzien zati eta pieza, itsasontzi, tanke, misil eta arma txikiengatik–.

Gainontzeko salmentak –EBko eta NATOko herrialdeetara egindako lehen esandako esportazioak kenduta gelditzen diren 263,7 milioi euroak, hau da, %28,2a– beste 40 herrialdetan egin ziren, batez ere Marokon. Salmenta horiek 113,9 milioi euro fakturatu zituzten, %12,2. Saldutako gaiak: 1.015 lur-orotako ibilgailu, anbulantzia eta blindatu gabeko zisterna-kamioi, sua itzaltzeko kamioi eta garabiak. Aipagarriak dira tropak garraiatzeko Brasilera bidali zituzten bi hegazkinak (63,4 milioi euro, %6,8) eta zeregin berdinerako Kolonbiara bidalitako beste hegazkin bat (31,1 milioi euro, %3,3).

Bestelako materialak ere esportatzen dira; hala nola, polizia eta segurtasun materiala esportatuz 25,6 milioi euroko irabaziak lortu ziren 2008an. Material horiek Angolara (24,3 milioi euro), Boliviara (1,1 milioi euro), Venezuelara (155.942 euro) eta Kubara (8.190 euro) bidali ziren.

Ehiza eta kirol armei dagokienez (ehiza eskopetak, kartutxoak eta pieza eta ordezko piezak), 2008an egindako esportazioekin 29,8 milioi euro eskuratu ziren. Salgai horietako gehienak AEBetara (5,8 milioi euroko irabaziak), Ghanara (2,8 milioi euro), Turkiara (1,9 milioi), Ukrainara (1,8 milioi) eta Ginea Conakryra (1,8 miloi) bidali zituzten. Azkenik, 2008an egindako erabilera bikoitzeko esportazioak %35 igo ziren 2007. urtean egindakoekin alderatuta, eta 154,24 milioi euroko irabaziak izan zituzten.

Gerraren pribatizazioan parte hartzen al da?

Tica Fonten txostenak gai garrantzitsua ukitzen du. Espainiak AEBetako, Indonesiako, Kanadako, Erresuma Batuko, Frantziako eta Belgikako enpresa pribatuei defentsa materiala erabilera pribaturako esportatzen diela dio txostenak. Hori eta 1990eko hamarkadan AEBetan eta Ingalaterran defentsa arloko hainbat multinazional sortu zirela kontuan hartuz (Blackwater, Amor Group, Northbridge Services Group edo Kellogg Brown & Root, adibidez), Tica Fontek galdera hau jartzen du mahai gainean: “Espainiak gerraren pribatizazioan parte hartzen duela adierazten al dute esportazio horiek?”.

Aditu katalanaren iritziz, informazio horretan kezkagarriena da armak enpresa pribatuei erabilera pribaturako saldu dakizkiekeela. Azken finean, “zer enpresa motak erosten ditu lehergailuak, misilak edo granadak eta erabilera pribaturako gainera? Zer lan jardueratan aritzen dira enpresa horiek? Eta zer egoera edo araupean izan daitezke legezkoak horrelako materialak erabiltzen dituzten enpresak?”.