Korronteen gerra
Baina berehala voltaje handiagoko energia kantitate handiagoak distantzia handiagoetara eramateko beharra sortu zen. Edisonena korronte zuzena zen, eta urrutira eramanez gero bidean elektrizitate kantitate handia galtzen zen. 1886an George Westinghousek Westinghouse Electric sortu zuen Edisonen General Electric-ekin lehiatzeko. Westinghousek Nikola Teslaren (1856-1943) alde egin zuen apustu, eta Tesla korronte alternoaren teoriaren sortzailea eta defendatzaile sutsua zen. Teslaren ikerkuntzen arabera, voltajea zenbat eta altuagoa orduan eta elektrizitate gutxiago galtzen zen bidean eta korronte alternoak voltajea transformadore baten bidez handitzea eta bezeroengana iristean gutxitzea ahalbidetzen zuen.
Teslak asmatutako teknologia zela-eta bere nagusitasuna arriskuan ikusi zuen Edisonek, eta Westinghousekin lehian hasi zen komunikabideetan; egunkariek “korronteen gerra” izena ipini zioten bien arteko norgehiagokari. Eta gerra zikina izan zen.
Edisonek korronte alternoko aulki elektriko bat asmatu zuen eta txakurrak eta katuak elektrokutatu zituen Teslaren korrontea arriskutsua zela frogatzeko. Proba krudelari erantzunez, Teslak bere burua erabili zuen akuri: korronte alternoa bere gorputzetik igaro arazi zuen inolako ondorio kaltegarririk gabe. Alderantziz, Edisonen prestigioari egin zion kalte kroaziarraren esperimentuak.
Gerraren hurrengo gudua 1893an izan zen, Chicagoko Erakusketa Unibertsalean. Azoka argiztatzeko aurrekontuak aurkeztu zituzten Westinghousek eta General Electricek, baina lehenengoarena askoz merkeagoa zen eta hari eman zioten ekitaldia argiztatzeko ardura. Ondorioz, Nikola Teslak berak asmatutako korronte alternoko sorgailuak, dinamoak eta motorrak aurkeztu ahal izan zituen.
Korronte zuzenak urte batzuk geroago jaso zuen azken kolpea, hilgarria. Niagara Falls Power Company-k Westinghouseri eskatu zion konpainiarentzat transmisio sistema garatzeko. Handik aurrera, Teslaren korronte alternoa zabaldu zen mundu osoan.
Trumpen garaipenak, Ukrainako gerraren birkokatze geopolitikoa eragiteaz gain, Europaren apustu belikoa agerian utzi du.
Chão de Lamas-eko zilarrezko objektu sorta 1913an topatu zuten Coimbran (Portugal). Objektu horien artean zeltiar jatorriko zilarrezko bi ilargi zeuden. Bi ilargiak apaingarri hutsak zirela uste izan dute orain arte. Baina, berriki, adituek ilargietan egin zituzten motibo... [+]
Hertfordshire (Ingalaterra), 1543. Henrike VIII.a erregearen eta Ana Bolenaren alaba Elisabet hil omen zen Hatfield jauregian, 10 urte besterik ez zituela, sukarrak jota hainbat aste eman ondoren. Kat Ashley eta Thomas Parry zaintzaileek, izututa, irtenbide bitxia topatu omen... [+]
Agintean dauden alderdiek kolpe gogorra jasan dute emaitzetan: Inuit Ataqatigiit alderdi ezkertiar independentistak eta Siumut sozialdemokratak aurreko hauteskundeetan lortutako botoen erdia inguru galdu dute, oposizioko alderdien onurarako.
Pertsona lodiek lodiak izateagatik bizi izan duten eta bizi duten indarkeriaren inguruan teorizatzeko espazio bat sortzea du helburu ‘Nadie hablará de nosotras’ podcastak. Cristina de Tena (Madril, 1990) eta Lara Gil (Fuenlabrada, Espainia, 1999) aktibista... [+]
1986. urtean Espainiako Estatuak NATOn jarraitzearen aurkako botoa eman zuen euskal gizarteak. Denborak ematen duen perspektibak oraindik ez du azaldu zeintzuk izan ziren gizartearen arrazoi sakonak gerra erakundean parte hartzeari uko egiteko.
Felipe Gonzálezen... [+]
Martxoaren lehenengo lanegunarekin batera, komunikabideetan azalduko ez diren aldaketak etorri dira EHUn. Azken Lan Publikoko Eskaintzaren ondorioz, ehunka langile –arlo tekniko eta administrazio zerbitzutakoak– orain arte okupatzen zuten lanpostutik atera eta beste... [+]
Bolo-bolo dabil energia berriztagarrien hedapenaren inguruko eztabaida. Sarri askotan, iritsi den proiektu zaparrada desordenatuak eragindako artegatasunak bultzatuta, albiste zein iritzi-artikulu mordoaz gain, hitzaldiak, eztabaidak, mahai inguruak, bideo emanaldiak eta abar... [+]
Lagun asko sumatu dut kezkatuta euskaldun gero eta gutxiagok ahoskatzen duelako elle-a. Haur eta gazte gehienek bezala, heldu askok ere galdu du hots hori ahoskatzeko gaitasuna, idatzian ere nahasteraino. Paretan itsatsitako kartel batean irakurri berri dugu: altxorraren biya... [+]
Unibertsitateko ikasleen artean, maiz topatzen ditugu beste lurraldetakoak ere, bereziki gradu ondorengo ikasketetan. Topaketa horiek badira errealitate berriak ezagutzeko bide, baita besteak entzun eta besteez ikasteko parada ere. Garapenerako lankidetzari loturiko gaiak izan... [+]
Kanakyko Gobernuko kide gisa edo Parisekilako elkarrizketa-mahaiko kide gisa hitz egin zezakeen, baina argi utzi digu FLNKS Askatasun Nazionalerako Fronte Sozialista Kanakaren kanpo harremanen idazkari gisa mintzatuko zitzaigula. Hitz bakoitzak duelako bere pisua eta ondorena,... [+]
Urte bat beteko da laster Pazifikoko Kanaky herriko matxinada eta estatu-errepresiotik. Maiatzaren 14an gogortu zen giroa, kanaken bizian –baita deskolonizazio prozesuan ere– eraginen lukeen lege proiektu bat bozkatu zutelako Paristik. Hamar hilabete pasa direla,... [+]
Eskolako zenbait gurasok euskalduntzeko egindako ahalegina ikusarazi, eta hezkuntza komunitatean euskararen aldeko jarrerak piztu. Helburu horiekin bultzatu du Autobiografia Linguistikoak ekimena Ramon Bajo ikastetxeko Basartea gurasoen elkarteak, Gasteizko Alde Zaharrean. Pozik... [+]
Donostiako Tabakaleran, beste urte batez, hitza eta irudia elkar nahasi eta lotu dituzte Zinea eta literatura jardunaldietan. Aurten, Chantal Akerman zinegile belgikarraren obra izan dute aztergai; haren film bana hautatu eta aztertu dute Itxaro Bordak, Karmele Jaiok eta Danele... [+]