Gizartea
Ingurumena
Politika
Ekonomia
Kultura
Euskara
Feminismoa
Hezkuntza
Nazioartea
Iritzia
asteartea 2025eko urtarrilaren 28an
Gaztelaniatik euskararako abentura
- Guztiek ezaugarri bera dute: lehen beraien arteko harremana erabat edo nagusiki gaztelaniaz zen, eta aldaketa baten ondoren harremana erabat edo nagusiki euskaraz izatera pasa da. EAEko 27 bikoteren kasuak ikertu dituzte, beraiekin elkarrizketak eginez. Eusko Jaurlaritzako aurreko Hizkuntza Politikarako Sailburuordetzak bazuen ildo bat, familia transmisioaren testuinguruan, hizkuntza ohituren aldaketaren fenomenoa aztertzeko. Hari horri tiraka Soziolinguistika Klusterrak hizkuntza ohitura aldatu duten bikoteak bilatu eta aztertu ditu, Buruntzaldeko (Gipuzkoa) familia bidezko transmisioa indartzeko egitasmoaren Koordinazio Batzordearen laguntzaz. 2008an egindako ikerketaren ondorio nagusiak daude ondoko orrietan eta baita pare bat bikoteren esperientzia ere.
Bego Macias eta Natxo Urkijo
Bikote bakoitzak bere prozesua izan du hizkuntza aldaketan, ezaugarri propioekin, baina badira hainbat gako bikote batean baino gehiagotan errepikatu direnak. Bi orriotan, Soziolinguistika Klusterrak ondorioztatutako gako horietako batzuk jaso ditugu; batetik gako orokorrak, bestetik hizkuntza aldaketan izan dituzten zailtasunak, eta azkenik, bikote harremanean euskara mantentzeko erabilitako estrategiak.
Bikote harremanean hizkuntza aldatzeak norbere bizitzaren parte garrantzitsu bat aldatzea suposatzen du. Eta parte garrantzitsu hori aldatzeko arrazoi garrantzitsu bat egoten da tartean.
Lorpenak azpimarratzen dituzte zailtasunak baino gehiago
Askotan “zailtasun” gisa aipatu ohi diren kontu asko (ikasi bitarteko ezerosotasunak, akatsak egitea…), “suposatutzat” ematen dira bikote hauen kontakizun gehienetan, eta aldiz, “lorpenetatik” hitz egiten da gehiago.
Bolada batean, lehentasuna euskarari, ohitura finkatu arte
Bikote askoren aipuetan ikusten da bolada batean beren egunerokoaren “energia” zati handi bat aldaketa-prozesu honi dedikatu diotela, bolada batez gaia “lehentasun”tzat hartu dutela.
Erabilera etorri da erabiltzetik
Bietako batek edo biek gutxi zekiten bikoteetan, behin oinarrizko gaitasun batetik aurrera, ez da gertatu lehenik gaitasun “on” bat eskuratzea eta gero bikotean hitz egiten hastea.
Arraro eta zail, baina egiten hasitakoan… uste baino errazago
Bikote harremana hasterako euskarazko gaitasuna biek izan, baina erdarazko harremana finkatu duten bikoteetan, esan genezake: a) aldatu aurretik ematen du oso zaila/gogorra izango dela, b) aldaketaren hasieran ere hala da (bolada batean), baina c) behin praktikan aldatzen hasita, uste baino errazagoa egiten da.
Prozesuaren zaintza
Aldaketa-prozesu hauen deskribapenean askotan agertzen da zaintza izendatu dezakegun zerbait. Erdara beti eskura, toki guztietan dagoenez, bikote hauek garatu dituzte estrategiak “euskaran mantentzeko” edota “euskarara itzultzeko” elkarrizketetan.
Seme-alabetatik bikotera, nekez
Beraien ohitura oso nabarmen edo erabat aldatu duten bikoteetan, seme-alabak jaio aurretik aldatu dute beraien arteko hizkuntza, edo aldatzen hasi behintzat. Hipotesi gisa formulatzen dugu: behin seme-alabak jaiota, bikoteko harreman-hizkuntza aldatzea jaio aurretik baino askoz zailagoa da.
Ez dute aldatu seme-alabengatik (bakarrik), baina ohitura finkatzen lagundu dute
Bikote hauetako askotan, beraien arteko euskarazko ohitura finkatzen eta indartzen lagundu du seme-alabak izateak, hauekin harremana erabat euskaraz izan baitute gehienek.
Prozesu bakoitza, mundu bat
Bikote batzuen kasuan, biharko harremana euskaraz izatea “beti” irudikatu izan duten zerbait da, beste batzuetan aldiz helburu horretatik oso urrun zeuden hasieran. Harreman bakoitzaren bilakaera konplexua da, eta hainbat gertaerek baldintzatzen dute prozesua.
Zailtasun hau elkarrizketa gehienetan aipatzen da, modu batean edo bestean: zerbait esan bai, baina ez “nahi duzun bezala”, xehetasun gutxirekin, nahi zenukeen “txispa”rik gabe, freskotasun faltarekin…
Gaztelaniarako joera: behin eta berriz “ateratzen” zaizu
Hau ere bikote askoren kontakizunean ageri da. Euskara erabiltzen hasi, ongi moldatu, eta hala ere, egoera askotan “gaztelania atera”tze hori. “Berezko” joera horri aurre egiteak, une batzuetan nekea ere sortzen die, etengabe pentsatzeak eta hizkuntzak nahasten ibiltzeak batzuetan dakarren buruko neke sentsazioa.
Aldatzen zailenak diren egoerak
Ondorengo hauek dira nagusienak:
a) Eztabaidak eta haserrealdiak. Zerrendatu ditugunetan, zalantzarik gabe hau da bikote guztietan gehien errepikatzen dena. Bikote batzuen kasuan, euskara beraien harreman-hizkuntza “normala” duela 20-30 urtetik izan arren, jarraitzen dute elkarrizketetan erdera (ere) erabiltzen.
b) “Paper garrantzitsuak” egiteko: bankuko gauzak, lege kontuak…
c) Barru-barrutik sentimenduak ateratzeko.
d) Esaldi eginak, erderazko espresioak.
f) Bolada estresatuak eta agobiatuak.
g) Pertsona batzuekin aldatzea zailagoa da.
Arraro sentitzea
Badira hainbat une hizkuntza aldatuta “arraro” sentitzen zarena. Gehiago aipatzen dute hau, esaterako, elkar ezagutzerako euskarazko gaitasuna bazuten bikoteetan, “elkarrekin ikasten” joan direnetan baino. Bikote batzuek deskribatzen dute izan dutela bolada bat non bazirudien bikotekidea “beste pertsona bat” zela.
Zuzendu bai, baina… noraino?
“Irakaslea” etxean izatea erosoa izan daiteke, baina hitz egiten duzun aldiro norbait ondoan “zuzentzen” egotea… nekagarria ere bai! Aipatzen duten zailtasun bat da “zuzentze” edo “erakuste” horri uneoro tamaina bilatzen jakitea.
Umeen ikasketa azkarra
Beren motibazioan zailtasun gisa deskribatzen dute gutxi batzuek umeen ikasteko “abiadura”.
Bi kideak euskaldun zaharrak ez ziren kasuetan –aztertutako gehienak–, beti egon da ikasketa prozesu bat tartean bilakaera hauetan. Hala izan denean, euskarazko erabilpena dosifikatzen joatea askok aipatu dute: errazenak egin zaizkien egoeretatik hasi dira, zailegia zaiena momentuz gaztelaniaz eginez eta progresiboki gehitzen joanaz.
Nekatutakoan edo “agobiatutakoan”, gaztelania ere erabili
Hau ere asko aipatzen da. Mila egoera suertatzen dira non espresio bat ez zaigun ateratzen, edo pentsatu beharrak nekatzen gaituen, edo nahi baino tentsuago gauden… Bikote askotan deskribatzen da jarrera malgu eta aldi berean konstante moduko bat, horrela labur daitekeena: euskara gero eta gehiago erabiliko dugu, ahal dugun guztietarako, baina tartean behar dugun uneetan gaztelania erabiltzeari uko egin gabe.
Une batean pausoa eman
Bikote batzuetan –normalean lehendik euskarazko gaitasuna bazutenak– deskribatzen da une bat non bikoteak zirt edo zart egitea erabaki duen: nahikoa da, hemendik aurrera euskaraz egingo dugu. Pauso horrekin, bide eman diote beren baitan zuten nahi bati.
Bat bestearen irakasle
Oso orokorra da hau ere. Bolada batean ez bada bestean, bikote hauetan ia guztietan bat bestearen “irakasle” izan da. Kasu guztietan, ordea, lortu dute ikaste-irakasle prozesu hori elkarren arteko eguneroko harremanean ongi txertatzea.
Euskaraz dakitenei, euskaraz
Aztertutako bikotekideetako askok, bikote mailan ezezik, beren inguruko beste pertsona askorekin ere euskarazko harremanak eratu dituzte, edota lehen gaztelaniazkoak zituztenak euskarara aldatu.
Seme-alabekin erabat euskaraz
Bikote hauetako askotan, beraien arteko euskarazko ohitura finkatzen lagundu du seme-alabak izateak. Askok ahalegin berezia egin dute ikasteko seme-alabak jaiotzerako gaitasun maila on bat izateko, eta beste askoren kasuan berriz, bikoteko euskarazko harremana indartu egin du seme-alabak tartean izateak, normalean haiekin erabat egin baitute guztiek euskaraz.
Ikerketaren laburpena www.udaltop.com webgunean dago Bikoteen artean hizkuntza ohituren aldaketa izenburupean.
GAKO OROKORRAK
Aldaketa handiak, motibo handiakBikote harremanean hizkuntza aldatzeak norbere bizitzaren parte garrantzitsu bat aldatzea suposatzen du. Eta parte garrantzitsu hori aldatzeko arrazoi garrantzitsu bat egoten da tartean.
Lorpenak azpimarratzen dituzte zailtasunak baino gehiago
Askotan “zailtasun” gisa aipatu ohi diren kontu asko (ikasi bitarteko ezerosotasunak, akatsak egitea…), “suposatutzat” ematen dira bikote hauen kontakizun gehienetan, eta aldiz, “lorpenetatik” hitz egiten da gehiago.
Bolada batean, lehentasuna euskarari, ohitura finkatu arte
Bikote askoren aipuetan ikusten da bolada batean beren egunerokoaren “energia” zati handi bat aldaketa-prozesu honi dedikatu diotela, bolada batez gaia “lehentasun”tzat hartu dutela.
Erabilera etorri da erabiltzetik
Bietako batek edo biek gutxi zekiten bikoteetan, behin oinarrizko gaitasun batetik aurrera, ez da gertatu lehenik gaitasun “on” bat eskuratzea eta gero bikotean hitz egiten hastea.
Arraro eta zail, baina egiten hasitakoan… uste baino errazago
Bikote harremana hasterako euskarazko gaitasuna biek izan, baina erdarazko harremana finkatu duten bikoteetan, esan genezake: a) aldatu aurretik ematen du oso zaila/gogorra izango dela, b) aldaketaren hasieran ere hala da (bolada batean), baina c) behin praktikan aldatzen hasita, uste baino errazagoa egiten da.
Prozesuaren zaintza
Aldaketa-prozesu hauen deskribapenean askotan agertzen da zaintza izendatu dezakegun zerbait. Erdara beti eskura, toki guztietan dagoenez, bikote hauek garatu dituzte estrategiak “euskaran mantentzeko” edota “euskarara itzultzeko” elkarrizketetan.
Seme-alabetatik bikotera, nekez
Beraien ohitura oso nabarmen edo erabat aldatu duten bikoteetan, seme-alabak jaio aurretik aldatu dute beraien arteko hizkuntza, edo aldatzen hasi behintzat. Hipotesi gisa formulatzen dugu: behin seme-alabak jaiota, bikoteko harreman-hizkuntza aldatzea jaio aurretik baino askoz zailagoa da.
Ez dute aldatu seme-alabengatik (bakarrik), baina ohitura finkatzen lagundu dute
Bikote hauetako askotan, beraien arteko euskarazko ohitura finkatzen eta indartzen lagundu du seme-alabak izateak, hauekin harremana erabat euskaraz izan baitute gehienek.
Prozesu bakoitza, mundu bat
Bikote batzuen kasuan, biharko harremana euskaraz izatea “beti” irudikatu izan duten zerbait da, beste batzuetan aldiz helburu horretatik oso urrun zeuden hasieran. Harreman bakoitzaren bilakaera konplexua da, eta hainbat gertaerek baldintzatzen dute prozesua.
ZAILTASUNAK
Nahi bezala espresatzeko mugak:Zailtasun hau elkarrizketa gehienetan aipatzen da, modu batean edo bestean: zerbait esan bai, baina ez “nahi duzun bezala”, xehetasun gutxirekin, nahi zenukeen “txispa”rik gabe, freskotasun faltarekin…
Gaztelaniarako joera: behin eta berriz “ateratzen” zaizu
Hau ere bikote askoren kontakizunean ageri da. Euskara erabiltzen hasi, ongi moldatu, eta hala ere, egoera askotan “gaztelania atera”tze hori. “Berezko” joera horri aurre egiteak, une batzuetan nekea ere sortzen die, etengabe pentsatzeak eta hizkuntzak nahasten ibiltzeak batzuetan dakarren buruko neke sentsazioa.
Aldatzen zailenak diren egoerak
Ondorengo hauek dira nagusienak:
a) Eztabaidak eta haserrealdiak. Zerrendatu ditugunetan, zalantzarik gabe hau da bikote guztietan gehien errepikatzen dena. Bikote batzuen kasuan, euskara beraien harreman-hizkuntza “normala” duela 20-30 urtetik izan arren, jarraitzen dute elkarrizketetan erdera (ere) erabiltzen.
b) “Paper garrantzitsuak” egiteko: bankuko gauzak, lege kontuak…
c) Barru-barrutik sentimenduak ateratzeko.
d) Esaldi eginak, erderazko espresioak.
f) Bolada estresatuak eta agobiatuak.
g) Pertsona batzuekin aldatzea zailagoa da.
Arraro sentitzea
Badira hainbat une hizkuntza aldatuta “arraro” sentitzen zarena. Gehiago aipatzen dute hau, esaterako, elkar ezagutzerako euskarazko gaitasuna bazuten bikoteetan, “elkarrekin ikasten” joan direnetan baino. Bikote batzuek deskribatzen dute izan dutela bolada bat non bazirudien bikotekidea “beste pertsona bat” zela.
Zuzendu bai, baina… noraino?
“Irakaslea” etxean izatea erosoa izan daiteke, baina hitz egiten duzun aldiro norbait ondoan “zuzentzen” egotea… nekagarria ere bai! Aipatzen duten zailtasun bat da “zuzentze” edo “erakuste” horri uneoro tamaina bilatzen jakitea.
Umeen ikasketa azkarra
Beren motibazioan zailtasun gisa deskribatzen dute gutxi batzuek umeen ikasteko “abiadura”.
ESTRATEGIAK
Dosifikatu, errazetik zaileraBi kideak euskaldun zaharrak ez ziren kasuetan –aztertutako gehienak–, beti egon da ikasketa prozesu bat tartean bilakaera hauetan. Hala izan denean, euskarazko erabilpena dosifikatzen joatea askok aipatu dute: errazenak egin zaizkien egoeretatik hasi dira, zailegia zaiena momentuz gaztelaniaz eginez eta progresiboki gehitzen joanaz.
Nekatutakoan edo “agobiatutakoan”, gaztelania ere erabili
Hau ere asko aipatzen da. Mila egoera suertatzen dira non espresio bat ez zaigun ateratzen, edo pentsatu beharrak nekatzen gaituen, edo nahi baino tentsuago gauden… Bikote askotan deskribatzen da jarrera malgu eta aldi berean konstante moduko bat, horrela labur daitekeena: euskara gero eta gehiago erabiliko dugu, ahal dugun guztietarako, baina tartean behar dugun uneetan gaztelania erabiltzeari uko egin gabe.
Une batean pausoa eman
Bikote batzuetan –normalean lehendik euskarazko gaitasuna bazutenak– deskribatzen da une bat non bikoteak zirt edo zart egitea erabaki duen: nahikoa da, hemendik aurrera euskaraz egingo dugu. Pauso horrekin, bide eman diote beren baitan zuten nahi bati.
Bat bestearen irakasle
Oso orokorra da hau ere. Bolada batean ez bada bestean, bikote hauetan ia guztietan bat bestearen “irakasle” izan da. Kasu guztietan, ordea, lortu dute ikaste-irakasle prozesu hori elkarren arteko eguneroko harremanean ongi txertatzea.
Euskaraz dakitenei, euskaraz
Aztertutako bikotekideetako askok, bikote mailan ezezik, beren inguruko beste pertsona askorekin ere euskarazko harremanak eratu dituzte, edota lehen gaztelaniazkoak zituztenak euskarara aldatu.
Seme-alabekin erabat euskaraz
Bikote hauetako askotan, beraien arteko euskarazko ohitura finkatzen lagundu du seme-alabak izateak. Askok ahalegin berezia egin dute ikasteko seme-alabak jaiotzerako gaitasun maila on bat izateko, eta beste askoren kasuan berriz, bikoteko euskarazko harremana indartu egin du seme-alabak tartean izateak, normalean haiekin erabat egin baitute guztiek euskaraz.
Ikerketaren laburpena www.udaltop.com webgunean dago Bikoteen artean hizkuntza ohituren aldaketa izenburupean.
Alfonso Ayesa eta Nagore Olazabal
«Zestoan beharrean Murillon biziko bagina euskaraz egingo al genuke?»
Nagore Olazabalek (1978) eta Alfonso Ayesak (1976) umetatik ezagutzen dute elkar. Olazabal udaratan joaten zen Nafarroako Murillo el Fruto herrira. 700 biztanleko herria Tafallatik hegoekialdera dago, ez zaio asko falta Aragoikin muga egiteko.
Murillo el Frutokoa da Ayesa. Lanean hasi eta pare bat urtera euskara ikasten hasi zen, 20 bat urterekin. Eusko Jaurlaritzak argitaratutako Bakarka metodoa erabili zuen. Bakarkako lana zuen, bai; herrian inork ez daki euskaraz eta ETB1 ez da ikusten. Autoan eta etxean Euskadi Irratia entzuten zuen.
Bakarka metodoarekin gora eta behera zebilen, baina udaratan Olazabalekin gaztelaniaz hitz egiten segitzen zuen. Hirugarren ikasturtea egiten ari zela hasi zen Olazabalekin. Harremanak gaztelaniaz jarraitzen zuen hala ere, baina Olazabal zestoarra izan. Hau da, %80ak baino gehiagok euskaraz dakien Gipuzkoako herrikoa. Harako bisitak hasi ziren eta Ayesak dioen moduan, Kutsidazu bidea Ixabel deskubritu zuen neska-lagunaren baserriko familiarekin. Murilloarrak ez zien ulertzen, hika egiten zutelako, azkar eta hitzak janez... “Nagorek asko laguntzen zidan egoera horietan”.
Zestoa ezagutu zuen, euskara poliki-poliki ikasten ari zen... baina noiz hasi ziren elkarren artean euskaraz hitz egiten? Ayesak: “Elkarrekin hasi eta gero”. Olazabalek: “Nik esango nuke Zestoara bizitzera etorri zinenean [duela hiru urte] hasi ginela euskaraz”. “Baina telefonoz egunero hitz egiten genuen. Orduan euskaraz egingo genuen ba”. “Telefonoz euskaraz? Aurrez aurre bai, baina telefonoz ez, zailagoa da”.
Olazabalek uste du oso lotuta daudela Zestoan bizitzea eta beraien arteko harremana euskaraz izatea gaur egun. “Guk ez dugu inoiz planteatu zein hizkuntzatan hitz egin behar dugun. Gaztelaniaz ezagutu genuen elkar eta nik esango nuke Zestoara etorritakoan aldatu dugula hizkuntza. Koadrila guztiz euskalduna daukat, herrian edozein tokitan egin dezakezu euskaraz. Alfonso etorri zenean nire lagunek bazekiten euskara ikasten ari zela eta euskaraz egiten zioten. Kalean euskaraz egiten genuen, eta beraz, etxean ere bai. Zer gertatuko zen Zestoan beharrean Murillo el Fruton biziko bagina? Euskaraz egingo al genuke?”. Mutil-lagunari begira esan du: “Zure herrian ez zenuen lortuko orain hemen lortu duzun euskara maila eta pazientziarik izango al genuen euskara maila kaxkarragoarekin euskaraz egiteko?”. Ayesak ez dio kontrarik egin, baina gauza bat argi du: “Nagorek esan du ez dugula planteatu zein hizkuntzatan izan gure arteko harremana, baina ni euskara ikasten hasi nintzen nafarra naizelako eta euskalduna izanda euskara jakin nahi nuelako”.
Murilloarrak oso gutxitan jotzen du gaztelaniara. Ez omen dauka sentimenduak-eta espresatzeko zailtasunik: “Nagoreri hitz egiteko zailtasunak? Ez, berarekin da errazena, konfiantza daukat, okerrago moldatzen naiz lanean eta urduri jartzen naizenean”. Hala al da, Nagore? “Bai, bai, esango nuke berak nik baino gehiago eusten diola euskarari. Zerbait konplikatua esan behar diodanean, azkar bukatzeko batzuetan erdarara jotzen dut, baina berak ez”. Pazientzia handia dauka Ayesak ikusita nola izaten dituzten haserrealdiak: Olazabalek lehen kolpean esatekoak esaten ditu eta ondoren Ayesak, nola euskaraz gaztelaniaz bezain ondo ez den moldatzen, bi aldiz pentsatzen du esan behar duena. Hori xantaia linguistikoa dela esan diogu eta barre egin du. Olazabalek beste xantaia linguistiko bat kontatu digu: “Batzuetan esaten diot: ‘Esan nizun ba atzo halako eta halako!’ eta berak: ‘A, ez nizun ulertu’”.
Ayesa ederki moldatzen da euskaraz, baina hala ere galdetu diogu Olazabali ea zuzentzen dion: “Gramatikarik ez diot zuzentzen, nahikoa ikasi zuen Bakarkarekin! Entonazioarekin ibiltzen da gaizki, erdarazko entonazioa erabiltzen du euskaraz. Hori zuzentzen diot. Egia da baita ere azkar, gutxi ahoskatuta eta hitzak janez hitz egiten duela”. “Baina hitzak zuek ere jaten dituzue!”, “Bai, baina zuk hitz klabeak jaten dituzu!”.
Elkarrizketa bukatzen ari garela izen-abizenak galdetu dizkiegu. Alfonsok azkar-azkar esan dizkigu bereak, eta kazetariak: “Ayesa Tamarín?” “Ez! Marín” eta Olazabalek: “Ikusten?”.
Bai, kazetariak ez dio ulertu. Alabaina, seinale ona da, “eta” esan beharrean “ta” erabiltzen du. Zestoartzen ari da.
Murillo el Frutokoa da Ayesa. Lanean hasi eta pare bat urtera euskara ikasten hasi zen, 20 bat urterekin. Eusko Jaurlaritzak argitaratutako Bakarka metodoa erabili zuen. Bakarkako lana zuen, bai; herrian inork ez daki euskaraz eta ETB1 ez da ikusten. Autoan eta etxean Euskadi Irratia entzuten zuen.
Bakarka metodoarekin gora eta behera zebilen, baina udaratan Olazabalekin gaztelaniaz hitz egiten segitzen zuen. Hirugarren ikasturtea egiten ari zela hasi zen Olazabalekin. Harremanak gaztelaniaz jarraitzen zuen hala ere, baina Olazabal zestoarra izan. Hau da, %80ak baino gehiagok euskaraz dakien Gipuzkoako herrikoa. Harako bisitak hasi ziren eta Ayesak dioen moduan, Kutsidazu bidea Ixabel deskubritu zuen neska-lagunaren baserriko familiarekin. Murilloarrak ez zien ulertzen, hika egiten zutelako, azkar eta hitzak janez... “Nagorek asko laguntzen zidan egoera horietan”.
Zestoa ezagutu zuen, euskara poliki-poliki ikasten ari zen... baina noiz hasi ziren elkarren artean euskaraz hitz egiten? Ayesak: “Elkarrekin hasi eta gero”. Olazabalek: “Nik esango nuke Zestoara bizitzera etorri zinenean [duela hiru urte] hasi ginela euskaraz”. “Baina telefonoz egunero hitz egiten genuen. Orduan euskaraz egingo genuen ba”. “Telefonoz euskaraz? Aurrez aurre bai, baina telefonoz ez, zailagoa da”.
Olazabalek uste du oso lotuta daudela Zestoan bizitzea eta beraien arteko harremana euskaraz izatea gaur egun. “Guk ez dugu inoiz planteatu zein hizkuntzatan hitz egin behar dugun. Gaztelaniaz ezagutu genuen elkar eta nik esango nuke Zestoara etorritakoan aldatu dugula hizkuntza. Koadrila guztiz euskalduna daukat, herrian edozein tokitan egin dezakezu euskaraz. Alfonso etorri zenean nire lagunek bazekiten euskara ikasten ari zela eta euskaraz egiten zioten. Kalean euskaraz egiten genuen, eta beraz, etxean ere bai. Zer gertatuko zen Zestoan beharrean Murillo el Fruton biziko bagina? Euskaraz egingo al genuke?”. Mutil-lagunari begira esan du: “Zure herrian ez zenuen lortuko orain hemen lortu duzun euskara maila eta pazientziarik izango al genuen euskara maila kaxkarragoarekin euskaraz egiteko?”. Ayesak ez dio kontrarik egin, baina gauza bat argi du: “Nagorek esan du ez dugula planteatu zein hizkuntzatan izan gure arteko harremana, baina ni euskara ikasten hasi nintzen nafarra naizelako eta euskalduna izanda euskara jakin nahi nuelako”.
Xantaia linguistikoa
Murilloarrak oso gutxitan jotzen du gaztelaniara. Ez omen dauka sentimenduak-eta espresatzeko zailtasunik: “Nagoreri hitz egiteko zailtasunak? Ez, berarekin da errazena, konfiantza daukat, okerrago moldatzen naiz lanean eta urduri jartzen naizenean”. Hala al da, Nagore? “Bai, bai, esango nuke berak nik baino gehiago eusten diola euskarari. Zerbait konplikatua esan behar diodanean, azkar bukatzeko batzuetan erdarara jotzen dut, baina berak ez”. Pazientzia handia dauka Ayesak ikusita nola izaten dituzten haserrealdiak: Olazabalek lehen kolpean esatekoak esaten ditu eta ondoren Ayesak, nola euskaraz gaztelaniaz bezain ondo ez den moldatzen, bi aldiz pentsatzen du esan behar duena. Hori xantaia linguistikoa dela esan diogu eta barre egin du. Olazabalek beste xantaia linguistiko bat kontatu digu: “Batzuetan esaten diot: ‘Esan nizun ba atzo halako eta halako!’ eta berak: ‘A, ez nizun ulertu’”.
Ayesa ederki moldatzen da euskaraz, baina hala ere galdetu diogu Olazabali ea zuzentzen dion: “Gramatikarik ez diot zuzentzen, nahikoa ikasi zuen Bakarkarekin! Entonazioarekin ibiltzen da gaizki, erdarazko entonazioa erabiltzen du euskaraz. Hori zuzentzen diot. Egia da baita ere azkar, gutxi ahoskatuta eta hitzak janez hitz egiten duela”. “Baina hitzak zuek ere jaten dituzue!”, “Bai, baina zuk hitz klabeak jaten dituzu!”.
Elkarrizketa bukatzen ari garela izen-abizenak galdetu dizkiegu. Alfonsok azkar-azkar esan dizkigu bereak, eta kazetariak: “Ayesa Tamarín?” “Ez! Marín” eta Olazabalek: “Ikusten?”.
Bai, kazetariak ez dio ulertu. Alabaina, seinale ona da, “eta” esan beharrean “ta” erabiltzen du. Zestoartzen ari da.
Bego Macias eta Natxo Urkijo
«Sekula ez dugu hitzartu zein hizkuntzatan egin behar dugun»
Laudioarrak (Araba) dira biak. Natxo Urkijo (1960) Lanbide Heziketako irakaslea da eta Bego Macias (1966) AEK-ko irakaslea eta arduraduna. 1970eko hamarkadan, orain 17.000 biztanle inguru dituen herrian, biztanleriaren %1ak baino ez zekien euskara. Orain, herritarren erdiak baino gehiagok daki.
Maciasek eta Urkijok hurrenez hurren 17 eta 24 urte zituztela ezagutu zuten elkar. Gaztelaniaz hasi zuten harremana. Urkijok ordurako euskaraz egiten zuen, 13-14 urterekin lagun baten konpainiarekin hasi baitzen euskara ikasten. Irakasle titulua ateratzea zuten helburu. Euskararen munduan murgildu nahian, delineatzaile izanda, euskal filologia ikasten hasi zen Urkijo. UEU ezagutu zuen eta Hizkuntzalaritza Saileko arduraduna izan zen. Maciasek giro euskaldunean zebilen Urkijo ezagutu zuen: “Txillardegi eta horrelakoekin zuen harremana. Afariak eta bazkariak egiten zituzten eta ni joaten nintzenean isilik egoten nintzen; dena ulertzen nuen, baina ez nintzen hitz egitera ausartzen. Afari-bazkari haiek flaxa ziren niretzat”.
Eta noiz hasi zineten bion artean euskaraz? Galdera zaila edo aldrebesa bota duenaren sentsazioa du kazetariak. Hala dio Urkijok: “Lehen bi-hiru urteetan erdaraz egiten genuen, baina ez gara konturatu noiz aldatu genuen eta nola izan zen. Ez genuen erabaki bat hartu, ez dugu sekula hitzartu zein hizkuntzatan egin behar dugun. Orain ez daukagu erdaraz ezagutu gineneko oroimenik”. Maciasek gogoan duenez, berak euskara maila lortu arte aritu ziren gaztelaniaz, “nik askatasuna lortu arte, beldurra kendu arte”. Denbora gutxian asko ikasi zuen Maciasek, mutil-lagunarekin mintzapraktika egiten zuen, nahiz eta hasieran lotsatu. Urkijok emazteari hala bota dio: “Ustiatu ninduzun orduan, zure onerako”.
Euskararako bide horretan zailtasun berezirik izan al duten galdetu diegu. Urkijok: “Nik maila neukan eta eskua botatzen nion”. Eta segituan Maciasek: “Deformazio profesionala zeukan eta ondo zetorkidan. Baina komunikatzeko gaitasuna bagenuen”. Maciasek aitortu digu senarrak asko zuzendu izan diola, baina zuzentzaile ona dela: “Batzuetan hasten gara ergatiboarekin eta esaten dit: ‘nork nik’ eta nik: ‘k esan dut’ eta berak ‘ez, ez duzu esan’... eta horrela ibiltzen gara”. Urkijori lagun batek esan zion berarekin euskaraz egitera ez zela ausartzen zuzenduko zionaren beldurrez: “Disgustua izan zen hori entzutea, etxekoei zuzentzen diet, baina kanpokoei ez”.
Bere adineko oso gutxik elkarren artean euskaraz egiten duen herrian eguneroko harremana euskaraz du bikoteak. 17 eta 13 urteko alabek ere “identifikatuta” dituzte. Lagunak alabekin gaztelaniaz aritzea ohikoa da, baina haien gurasoek telefonoa hartzen badute lagunek beti euskaraz egiten diete.
Eta zergatik euskaraz? Urkijo serio jarri da: “Norbere buruarekin kontsekuente izan dadila. Kanpotik begiratzeko gaitasuna izan behar dugu kontura gaitezen zertan ari garen. Lagun batek kontatu zidan nola ez zitzaion gustatu Hendaiara joan eta zerbitzariak euskaraz ez egitea. Eta hemen zer gertatzen da? Hura gu bezain euskalduna izango zen, baina frantsesez egiten zuen. Euskalduna banaiz euskaraz egin behar dut. Agian oso atzerakoia naiz, baina nire baitan ez da ulertzen euskalduna izan eta euskaraz ez egitea”. Teoriatik praktikara doa Macias: “Euskara ikasi dugu erabili ahal izateko”.
Maciasek eta Urkijok hurrenez hurren 17 eta 24 urte zituztela ezagutu zuten elkar. Gaztelaniaz hasi zuten harremana. Urkijok ordurako euskaraz egiten zuen, 13-14 urterekin lagun baten konpainiarekin hasi baitzen euskara ikasten. Irakasle titulua ateratzea zuten helburu. Euskararen munduan murgildu nahian, delineatzaile izanda, euskal filologia ikasten hasi zen Urkijo. UEU ezagutu zuen eta Hizkuntzalaritza Saileko arduraduna izan zen. Maciasek giro euskaldunean zebilen Urkijo ezagutu zuen: “Txillardegi eta horrelakoekin zuen harremana. Afariak eta bazkariak egiten zituzten eta ni joaten nintzenean isilik egoten nintzen; dena ulertzen nuen, baina ez nintzen hitz egitera ausartzen. Afari-bazkari haiek flaxa ziren niretzat”.
Eta noiz hasi zineten bion artean euskaraz? Galdera zaila edo aldrebesa bota duenaren sentsazioa du kazetariak. Hala dio Urkijok: “Lehen bi-hiru urteetan erdaraz egiten genuen, baina ez gara konturatu noiz aldatu genuen eta nola izan zen. Ez genuen erabaki bat hartu, ez dugu sekula hitzartu zein hizkuntzatan egin behar dugun. Orain ez daukagu erdaraz ezagutu gineneko oroimenik”. Maciasek gogoan duenez, berak euskara maila lortu arte aritu ziren gaztelaniaz, “nik askatasuna lortu arte, beldurra kendu arte”. Denbora gutxian asko ikasi zuen Maciasek, mutil-lagunarekin mintzapraktika egiten zuen, nahiz eta hasieran lotsatu. Urkijok emazteari hala bota dio: “Ustiatu ninduzun orduan, zure onerako”.
Euskararako bide horretan zailtasun berezirik izan al duten galdetu diegu. Urkijok: “Nik maila neukan eta eskua botatzen nion”. Eta segituan Maciasek: “Deformazio profesionala zeukan eta ondo zetorkidan. Baina komunikatzeko gaitasuna bagenuen”. Maciasek aitortu digu senarrak asko zuzendu izan diola, baina zuzentzaile ona dela: “Batzuetan hasten gara ergatiboarekin eta esaten dit: ‘nork nik’ eta nik: ‘k esan dut’ eta berak ‘ez, ez duzu esan’... eta horrela ibiltzen gara”. Urkijori lagun batek esan zion berarekin euskaraz egitera ez zela ausartzen zuzenduko zionaren beldurrez: “Disgustua izan zen hori entzutea, etxekoei zuzentzen diet, baina kanpokoei ez”.
Bere adineko oso gutxik elkarren artean euskaraz egiten duen herrian eguneroko harremana euskaraz du bikoteak. 17 eta 13 urteko alabek ere “identifikatuta” dituzte. Lagunak alabekin gaztelaniaz aritzea ohikoa da, baina haien gurasoek telefonoa hartzen badute lagunek beti euskaraz egiten diete.
Eta zergatik euskaraz? Urkijo serio jarri da: “Norbere buruarekin kontsekuente izan dadila. Kanpotik begiratzeko gaitasuna izan behar dugu kontura gaitezen zertan ari garen. Lagun batek kontatu zidan nola ez zitzaion gustatu Hendaiara joan eta zerbitzariak euskaraz ez egitea. Eta hemen zer gertatzen da? Hura gu bezain euskalduna izango zen, baina frantsesez egiten zuen. Euskalduna banaiz euskaraz egin behar dut. Agian oso atzerakoia naiz, baina nire baitan ez da ulertzen euskalduna izan eta euskaraz ez egitea”. Teoriatik praktikara doa Macias: “Euskara ikasi dugu erabili ahal izateko”.
Irakurrienak
Matomo erabiliz
#1
Mikel Garcia Idiakez
#3
Gorka Peñagarikano Goikoetxea
#4
#5
Onintza Irureta Azkune
Azkenak
2025-01-28
Gorka Peñagarikano Goikoetxea
DeepSeek
Txinari inbidia: gerra komertzialak adimen artifiziala du izena
ChatGPT ez da dagoeneko "hainbesterako". Lehiakide biziago, eskuragarriago eta merkeago bat jarri zaio parean AEBetako eta mundu mailako liderrari: enpresa txinatar baten eskutik ikusi du argia DeepSeekek. Dantzan jarri da mundua, eta ez espresuki onerako. Mikrotxipen... [+]
2025-01-28
Onintza Irureta Azkune
Erizain indigenek herri zapalduentzat ekitatezko osasun zerbitzua aldarrikatu dute
.jpg)
2025-01-28
Leire Ibar
Greba mugagabea hasiko dute Guardianeko langileek
Laudioko lantegiko zuzendaritzak astelehen honetan jakinarazi dio enpresa batzordeari behin betiko itxiko duela enpresa. Urtarrilaren 29an abiatuko dute ixteko prozesua. Egun berean egingo dute elkarretaratzea langileek eta ostegunean hasiko dute greba.
2025-01-28
Julene Flamarique
Turismoaren erregulazioa Baztanen: ostatuak kontrolatzeko plana onartu dute
Plan berriak Baztango bailara lau zonalde historikoetan bereiztea proposatzen du. Ostatu turistiko berriak irekitzeko araudia ere hartuko du bere gain, definitutako hiri iraunkortasun adierazleen araberakoa izango dena.
2025-01-28
Julene Flamarique
Autoeskolaz kanpo gidatzen ikasteko aukera planteatzen ari da Espainiako Gobernua, autoeskolak aurka
Eredu berriak ikasleek milaka euro aurreztea ekar lezake. Autoeskoletako irakasleek plana kritikatu eta errepideetan sor daitekeen arriskua mahaigaineratu dute. Neurri berriak “milaka irakasleren enplegua arriskuan jartzen duela” ohartarazi dute.
2025-01-28
Mikel Garcia Idiakez
Lanbide Heziketako praktikak arazo-iturri izaten ari dira
Sistema duala abian da ikasturte honetan Hego Euskal Herriko Lanbide Heziketan, eta eredugarri saldu duten arren, arazotsua izaten ari da hainbat zentrotan: ikasle guztiek derrigorrezko praktikak egin ditzaten enpresak bilatzen “gorriak pasatzen ari dira” irakasleak,... [+]
Justizia feminista garatzeko beharra aldarrikatu du Emakumeen Mundu Martxak
Euskal Herriko Emakumeen Mundu Martxak indarkeria matxistari buruzko jardunaldiak egin ditu asteburuan Atarrabian. Sistema judiziala jarri dute ezbaian, justizia eta autodefentsa feministaren balioak aztertu dituzte.
2025-01-28
UEU
Itsaso Bakedano Moreno
“Denok gara sexu-hezkuntzako erreferenteak”
"Sexu-hezkuntzaikasgeletatik haratago" ikastaroa emango du UEUrekin online Itsaso Bakedano Moreno (Baldorba, 1992) sexologoak. INCISEXeko Sexu-hezkuntza eta -aholkularitza masterra du, Biko Arloak-eko Training sexologia klinikoko formakuntza du eta Lanbide Heziketako... [+]
2025-01-28
Bilbo Hiria Irratia
Bilboko Axel Hotelaren irregulartasunak salatu eta itxiera eskatu du EHGAMek
EHGAMek Axel hotelaren irregulartasunei jarritako helegitearen inguruko isiltasun administratiboaren ondoren, hotelaren itxiera eskatzen du eta hainbat eragileekin batera prentsaurrekoa eman dute.
2025-01-28
Onintza Irureta Azkune
Bretoierak hiztunen erdia galdu du sei urtean, azken ikerketaren arabera
Bretainian, bretoiera oso ondo edo nahiko ondo hitz egiten duten herritarrak %2,7 dira, 2018an baino hiru puntu gutxiago. 107.000 dira gaur egun. Hiztunak gazteagoak dira. Galo hiztunen kopuruak ere behera egin du, baina ez bretoierak bezainbesteko abiadan.
2025-01-28
Estitxu Eizagirre
Urumeako Mendiak Aske
“Benetan behar duguna da aberastasun natural, kultural eta soziala errespetatuko dituen aldaketa ekonomiko eta soziala”
“Urumeako mendiak bizirik” herri-ekimenak jende andana elkartu du Hernaniko plazan. Mendi horietan egin nahi dituzten bi makroproiektu eolikoen berri eman du, ekarriko lituzketen kalteak azaldu ditu eta Urumea bailarako eta inguruetako herritar guztiei dei egin diete... [+]
.png)
2025-01-27
Leire Ibar
Langile klasearen batasuna eskatu du GKS-ek faxismoaren eta gerraren aurka
Milaka gazte bildu dura Gazte Koordinadora Solizalistak (GKS) urtarrilaren 25ean Bilbon eta Iruñean antolatu dituen mobilizazioetan, "Euskal Herrian agenda belizista eta faxismoa normalizatu ez daitezen". Jendetza bildu da bi hiriburuetan gerra inperialistaren... [+]
2025-01-27
Gorka Peñagarikano Goikoetxea
Zarauzko EAJko zinegotzi ohi baten txaleta eraitsi egin behar dela ebatzi dute, legez kanpo eraiki zelako
Epaitegietan hamar urte bete ditu auziak, eta azkenean EAEko Auzitegi Nagusiak ebatzi du beste epaitegi txikiagoek ikusten ez zutena: ez zela baserri zaharra "eraberritu", baizik eta askoz ere eraikin handiagoa altxatu zela eta behar zuen lekutik urrunago. Legez kanpo... [+]
2025-01-27
Gorka Peñagarikano Goikoetxea
Bengoetxeak errektore kargua hartu du eta EHUren finantzazioak segitzen du izaten eztabaidagai
Aparteko iragarpenik egin gabe, "askatasun akademikoaren eta izpiritu kritikoaren" aldeko aldarria egin du Joxerra Bengoetxeak EHUko errektore karguaren zina egin duenean, Ajuria Enean: "Ebidentzia zientifikoak ukatzen dituztenen aurkako euste-horma izango da... [+]
Eguneraketa berriak daude