Garaian garaira egokitu den ontziola
- Aurten Sestaoko Naval ontziolak ehun urte beteko ditu. Ontziola Espainiako gerra armadari lotuta jaio zen. Gero, produkzioa dibertsifikatuz joan zen eta denetik ekoitzi du, gerra itsaspekoentzako diesel motorretatik edo artilleria jaurtigaietatik hasi eta tren materialetaraino edo bidaiari autoetaraino, baita merkantzia ontzi handiak edo egungo gas edo metano ontziak ere.
Mendeurrena dela eta, Bizkaiko ontzigintza enpresak Beatriz Celayaren Cien años navegando (Ehun urte nabigatzen) liburua argitaratu du, ontziolaren aurrekariak eta bilakaera biltzeko. Erreportaje hau osatzeko liburu hori eta astekari honek eskuratu ahal izan dituen beste zenbait agiri baliatu ditugu.
Sestaoko Naval Ezkerraldeko industriaren historiako muinaren parte da, Babcock Wilcox (BW), General Eléctrica, Bizkaiko Labe Garaiak, Euskalduna eta beste enpresa handi batzuekin batera. Enpresa horien egungo egoera –bateren bat itxita dago eta beste asko guztiz eraberrituta– eta jabeek izan zituzten irabazi eskergak alde batera utzita, eskualdeko nahiz Euskal Herri osoko garapen ekonomikoa bultzatu dute, baita euskal langile mugimenduaren eta sindikatuen sorrera ere.
Espainiar armada eta gerra korazatuak
Zubiriako kondeak bultzatuta eta bizkaitar nahiz ingeles entitateek sustatuta, 1908an gerra armada berregiteko elkartea sortu zen Madrilen: la Sociedad Española de Construcción Naval, ontziola propiorik ezean Ferrolgo eta Cartagenako armategiak baliatu zituena. Horixe izan zen Sestaoko Naval esaten zaion enpresaren hasiera. SECN gerra ontziak –merkantzia ontziak baino konplexuagoak– eraikitzeko prestatuta zegoenez, handik gutxira jarduera zabaldu eta merkantzia ontziak ekoizten hastea erabaki zuen. Hala, 1912an, Bizkaiko Labe Garaiek utzitako lur sailei esker, Sestaon merkantzia ontziak egiteko ontziola eraikitzen hasi ziren. 1916ko apirilaren 7an inauguratu zuten ofizialki, Factoría de Sestao izenez. Egun horretan bertan, gila jarri zieten hiru ontziri: Conde de Zubiría eta Marqués de Chávarri ontziei, eta Alfonso XIII transatlantikoari. Azken horrek, Espainiako Estatuko garai hartako ontzirik handienak, 14.500 tonako edukiera zuen, 17,5 korapiloko gehienezko abiadura eta 1.809 bidaiari hartzeko ahalmena.
1919an Naval nabarmen handitu zen, handik hurbil zegoen Astilleros del Nervión enpresaren sailak (58.000 metro koadro) eta instalazioak eskuratu baitzituen. Enpresa hori Jose María Martínez de las Rivasek Charles Palmer ingelesarekin batera sortu zuen 1888an, hiru gurutze ontzi korazatu egiteko. Egungo Navalen lur sailetan eraikitako korazatu horiek ez zuten luze iraun, AEBetako ontzidiak 1898ko Kubako gerran hondoratu baitzituen.
Ekoizpen aniztasuna:
armak ere ekoitzi zituen
Lehen Mundu Gerrari esker, 1900ean sortutako Euskaldunak nahiz Navalek ekipoak eta instalazioak zabaldu eta modernizatzeko aukera izan zuten. Horrek gerra osteko krisialdian eskaintza produktiboa egokitzea eta dibertsifikatzea erraztu zien. Hala, beren ekoizpen ahalmen guztia aprobetxatu zuten. Horrenbestez, 1924an, Gerra Ontzidiaren itsaspekoentzako diesel motorrak eta uretako tutu galdarak fabrikatzen hasi ziren Navalen. Halaber, tren materialen eta bidaiari autoen ekoizpena abiatu zuten.
Itsasontziak egiten jarraitu zuten. Edukiera gehienekoak 30.000 tonakoak ziren. Hala, 1930ean Espainiako Estatuan sekula eraikitako merkantzia ontzirik handiena bukatu zuten, Cabo San Vicente. Ontzi handienak mailatako batean muntatzen ziren, beste bi mailatan 18.000 tona arteko ontziak eraiki zitezkeen eta laugarrenean, aldiz, ontzi txikienak egiten zituzten, 5.000 tona artekoak. Espainiako Gerra Zibilean enpresaren ontzigintza jarduera eten egin zen. Hala ere, Sestaoko tailerretan lanean jarraitu zuten, artilleria jaurtigaiak, munizioak eta kanoiak garraiatzeko gurdiak fabrikatzeko. 1950. urtera arte ontzien eraikuntzak ez zuen garai bateko protagonismoa berreskuratu. Tren materialak fabrikatzen jarraitu zuten, 1967. urtean alor horretako jarduera Beasaingo CAFera (Compañía Auxiliar de Ferrocarriles) transferitu arte. Urte horietan Navaleko instalazioak pixkanaka berritu zituzten edukiera handiko ontziak egiteko eta, hala, 1970ean 130.000 tonako ontziak uretaratu zituzten.
Naval eta Euskalduna AESAn sartu ziren
1969an AESA (Sociedad de Astilleros Españoles S.A.) sortu zen, kapital publikoa eta pribatua erdibana ipinita. Euskal Herriko zein Espainiako Estatuko ontziola gehienak sartu ziren erakunde horretan: Olabeaga eta Asua (Euskalduna) eta Sestao (Naval) euskal enpresak, eta Reinosa, Cádiz, Matagorda, Sevilla, Manises eta Villaverde.
1980ko hamarkadan Europan eta mundu osoan ontzigintza sektorearen krisia lehertu zen eta 1984an Euskal Herriko nahiz Espainiako Estatuko ontziolek langile kopurua gogor murriztu behar izan zuten, 24.000 langiletik 12.000 baino gutxiagora. Euskal Herriari dagokionez, une hartako interes politikoek Euskaldunaren Olabeaga eta Asua fabrikak hondoratu zituzten, baina Naval salbatu zuten –ikus 6. orrialdeko koadroa–. Sestaoko ontziola Izar enpresa publikoan sartu zen 2000. urtean. Tarte horretan, edukiontzi, petrolio, kimika, ro-ro eta draga ontziak egiten espezializatu zen Knutsen, Transporte Marítimo Mexicano, Elcano, Artola eta beste zenbait ontzigilerentzat.
XXI. mendeko lehen urteetan, Navalek lehen gas ontzia egin du F. Tapias III S.A. ontzigintza enpresarentzat; 271 metro luze da eta 97.748 tonatako edukiera du. Knutsenentzat beste bi gas ontzi egin ditu, baita hainbat draga ere. Euskal ontziolan egindako jauzi teknologiko handiak ahalbidetu du ontzi horiek egitea. Hala, nazioarteko hainbat eragileren eta ontzigintza sektorearen onespena lortu du. Gas ontzi horiek egitea zer den jakin dezagun, kontuan hartu behar da ia 300 metroko luzera dutela, ia hiru aldiz San Mameseko zelaia, eta itsasoratzeko Portugaleteko zubiaren azpitik doi-doi pasa daitezkeela.
Pribatizazioa, 2005ean
Ia 40 urtetan erakunde publikoen esku egon eta gero, enpresa pribatuen eskuetara itzuli zen Naval 2005ean. Prozesua ez zen batere erraza izan. Euskal Herriko bi familia enpresa talde pribatuk gestio bikaina egin zuten, ontzigintzaren krisialdi betean beren enpresek aurrera egitea lortu baitzuten: Murueta eta Zamakona ontziolak. Bi taldeak Sestaoko ontziola berenganatzeko lehiatu ziren. Azkenean, Murueta ontziolak, beste bazkide batzuekin batera, hala nola Ingetean, lortu zuen euskal ontziolaren kontrola. Horretarako, 2005ean CNN (Construcciones Navales del Norte) sortu zen eta elkarte honek erosi zion Izarri Sestaoko ontziola.
Navalek 400 langile finko ditu eta beste 1.200 azpikontratatuta. 2007an 240 milioi euro inguru fakturatu zituen, 2008an berdintsu, eta 2009an ere antzeko kopurua fakturatzea aurreikusten dute. Azken urteotan, emaitzak positiboak izan direla –etekinak izan dituztela– jakin arren, Navaleko arduradunek etekin horiek zehaztea saihestu dute.
Gogoan izan behar da Navalek, garai oparoenean, 3.500 langile finko izan zituela eta egun, 400 baino ez. Azpikontratatzea oso handia da, 1.200 langilekoa. Hain zuzen, iragan apirilean, azpikontratatutako langileek ontziolaren jarduera geldiarazi zuten, kontratazio politika salatzeko: enpresak Euskal Herritik kanpo prezio baxuagoetan kontratatzen ditu langileak. Azkenean, enpresak soldaten “lehia desleiala” alde batera uztea onartu zuen.
Festa egiteko musika eta kontzertu eskaintza ez ezik, erakusketak, hitzaldiak, zine eta antzerki ikuskizunak eta zientoka ekintza kultural antolatu dituzte eragile ugarik Martxoaren 8aren bueltarako. Artikulu honetan, bilduma moduan, zokorrak gisa miatuko ditugu Euskal Herriko... [+]
Soco Lizarraga mediku eta Nafarroako Duintasunez Hiltzeko Eskubidea elkarteko kidearen ustez bizi testamentuak heriotza duin bat eskaini eta familiari gauzak errazten dizkio.
Bilbo Hari Gorria dinamikarekin ekarriko ditu gurera azken 150 urteetako Bilboko efemerideak Etxebarrieta Memoria Elkarteak. Iker Egiraun kideak xehetasunak eskaini dizkigu.
Laudion, Aiaran eta Okondon izango du eragina energia azpiegiturak eta plataformaren aburuz, proiektuak eta ingurumen-inpaktuaren azterketak gabezia garrantzitsuak dituzte.
"Entseatzen gira arnas gune bat sortzen Donibane Lohizunen, hain turistikoa den herri honetan". 250 kiderekin Donibane Lohizuneko Begiraleak kultur elkarteak 90 urte bete ditu aurten. Lau emaztek sortu zuten talde hauetan eramaile izan zen Madeleine de Jauregiberri... [+]
Karmela espazio autogestionastuan egingo ditu, eta Euskal Herriko zein nazioarteko gonbidatuak egongo dira bertan. "Koiuntura analisi orokorretik abiatu eta Euskal Herriko borroka internazionalistaren gakoetarainoko bidea" egingo dutela adierazi du Askapenak... [+]
33/2013 Foru Legeari Xedapen gehigarri bat gehitu zaio datozen aldaketak gauzatu ahal izateko, eta horren bidez ahalbidetzen da “erregimen frankistaren garaipenaren gorespenezkoak gertatzen diren zati sinbolikoak erretiratzea eta kupularen barnealdeko margolanak... [+]
2025 amaitu baino lehen Gernikako Estatutuan jasotzen diren eskumen guztiak izatea espero du Jaurlaritzak. Oraindik 25 eskumen falta dira. Transferentzia Batzordea aurreko astean biltzekoa zen baina "agenda arazoak" zirela eta atzeratu zuten.
Elgarrekin izena du Duplak egin duen aurtengo abestiak eta Senpereko lakuan grabatu zuten bideoklipa. Dantzari, guraso zein umeen artean azaldu ziren Pantxoa eta Peio ere. Bideoklipa laugarrengo saiakeran egin zen.
“Kasu, ez gitxu lo!”. Gure denbora eta manerekin baina heldu gira.
Azaroaren 25ean Baionako elgarretaratzera joan ez joan eta autoak nola partekatu pentsatzetik (joan-jina bi oren), bat-batean Lartzabalen elgarretaratze bat antolatu genuen, eta 47 emazte bildu!... [+]
Alemaniako Poliziak asteleheneko gertakariaren arrazoiak "politikoak" zirela baztertu duen arren, 35 urteko Alexander Scheuermann Ring Bund talde neonaziko kide zen. Bi hildako eta hamar zauritu utzi dituen atentatuaren egileak sare sozialetan "gorroto mezuak"... [+]
“Bi pertsona mota daude munduan: euskaldunak, batetik, eta euskaldunak izan nahiko luketenak, bestetik”. Gaztea zela, Mary Kim Laragan-Urangak maiz entzuten omen zuen horrelako zerbait, Idahon (AEBak), hain zuzen. Ameriketan jaio, hazi, hezi eta bizi izandakoak 70... [+]
Martxoaren 8a, Emakumeen Nazioarteko Eguna, munduan zehar milioika emakumeontzat berdintasuna, eskubideak eta justizia eskatzeko borroka eguna da. Hala ere, gerrek, gatazkek eta politika militaristen hazkundeak markatutako testuinguru global batean, inoiz baino premiazkoagoa da... [+]
Geroa Baiko lehendakari eta Nafarroako lehendakariorde izandakoa enpresa bati 2,6 milioi euroko diru-laguntzak ustez modu irregularrean emateagatik zegoen auzipetuta, Davalor auzia deiturikoan. Nafarroako Probintzia Auzitegiak erabaki du auzia behin betiko artxibatzea, legalki... [+]
Nahiz eta Nazio Batuen Erakundeak (NBE) 1977an nazioarteko egun bat bezala deklaratu zuen eta haren jatorriaren hipotesi ezberdinak diren, Martxoaren 8aren iturria berez emazte langileen mugimenduari lotua da.