Bilbo, 1891. Resurrección María Azkue gazteak Euskal Izkindea gramatika lana argitaratu eta hiperbizkaiera deritzon joeraren oinarri nagusia ezarri zuen. Urte batzuk lehenago, 1948an, Juan Mateo Zabala bilbotarrak, Verbo regular del dialecto vizcaíno lanean,  bizkaieran erabiltzen ziren aditz forma “erregularrenak” hobetsi zituen zaharragoak eta, beraz, jatorragoak zirelakoan. Azkue (1864-1951) bere lehen lan horretan harago joan zen, inoiz izan gabeko formak asmatzeraino, bereziki Astarloa durangarraren Discursos filosóficos sobre la lengua bascongada liburuko zenbait proposamen aintzat hartuta. Hala, esaterako, izan aditzaren orainaldiko jatorrizko adizkiak honako hauek ziren lekeitiarraren arabera: ni nai, i ai, a dai, gu gaiz, zu zaiz, arek daiz.

Hiru iturri horietatik edan zuten XX. mendearen hasieran Bizkaiko idazle aranazale eta garbizaleek eta hizkuntza eredu berria erabiltzen hasi ziren; gerora, Koldo Mitxelenak hiperbizkaiera terminoa aukeratu zuen joera hori izendatzeko. Mendebaleko euskarak gainerako euskalkiekin dituen ezaugarri komunak gipuzkeratik “kutsatutako” forma arrotzak zirela uste zuten eta, beraz, horiek saihestu eta soilik Bizkaian erabiltzen ziren adizkiak eta hitzak aukeratzen zituzten. Adibidez, Bizkaiko literaturan erabat orokorra zen ditu(z) formaren ordez, toki gutxitan erabiltzen zen dauz idazten hasi ziren, aurrekoa ia erabat ordezkatzeraino.

Eredu batuaren aldeko joera hazi zenean, ordea, askok hiperbizkaiera kritikatu zuten, batasun ahaleginei kalte egiten ziela eta. Esaterako, Sebero Altubek garbi salatu zuen mendebaldeko eredu “garbi eta jatorra” bultzatzen zuten gramatikarien ahalegina. Azkuek berak bide hori berehala gaitzetsi eta gaztetako bekatutzat jo zuen. Eta, hala, geroko euskara batua mamitzeko egin zuen lan eskergaren itzalean geratu da Euskal Izkindea goiztiar hura.

Horrek ez du esan nahi, hala ere, lan horrek meriturik ez duenik. Gutxik dute gogoan euskaraz idatzitako lehen gramatika liburua dela –euskaraz idatzi zuen, eta gero gaztelerara itzuli–. Azkue beraren hitzetan: “Erderaz' orainarteko izkiralariak legez' izkinde au izkiratu baneu' arazu ta buruauste gitsiago emon izango eustan nire asmoak, eznintzan itz barririk sortuteko peremina latzean egongo, liburu bi baten ipini bearrik bere ezneuan izango, eta ganera nire lantso onek eukiko dauzan arerio askok' abegi obea egingo eutsen”. Zailtasunak zailtasun eta garbizalekeriak garbizalekeria, Azkuek euskarari eman zion lehentasuna.