Afera PSOEko Gobernuaren esku dago. Segurtasun Nuklearrerako Kontseiluak (CSN) bere iritzia ekainaren 5a baino lehen eman behar zuen, eta Garoñaren jarraipenaren aldeko adierazpenak egin zituen, hainbat baldintza ezarri arren. CSNren iritzia, dena den, ez da loteslea. Orain PSOEko Gobernuaren txanda da, Garoñako zentral nuklearra behin-betiko ixtea edo beste hamar urterako luzapena ematea erabaki behar baitu. Zapateroren gobernuak bi aukera ditu: batetik, hauteskundeetan hartutako konpromisoak betetzea, herritarren mobilizazioei eta hainbat esparrutako eskaera politikoei positiboki erantzutea eta, horrenbestez, Garoña zaharkitua ixtea, PSOE barruan kontrako jarrera kualifikatuak egon arren; ala, bestetik, luzapenaren alde dauden enpresa handien eta lobby nuklearraren presioei men egitea.

Garoña Espainiako Estatuko zentralik zaharrena da. Vandellos eta Zorita itxi zituztenetik, funtzionatzen jarraitzen duen lehen belaunaldiko zentral bakarra da. 1995ean Garoñak behin-behineko ustiapen baimena eskuratu zuen eta, aurrerago, aurten amaitzen den luzapena lortu zuen.

Luzatzeko presioak

Zapatero presio gogorrak jasotzen ari da Garoñaren luzapenaren aldeko erabakia har dezan. Ez soilik kanpotik, lobby nuklear eta kapitalistetatik, baita PSOEren barrutik ere. Lehenik, presioa CSNtik dator, PSOEko bi kidek, PPko beste bik, eta IUko bakarrak zuzendutako erakundetik. CSNren txostenak Garoñak martxan jarrai dezala eskatzen du aho batez, besteak beste, hainbat inbertsio baldintza aholkatzen baditu ere. Bigarren presioa eremu kapitalistatik dator, lobby nuklearretik eta energia esparruko patronaletatik. Zentral nuklearraren jabeek ere, Endesak eta Iberdrolak, luzapenik ezean elektrizitatearen kostuak gora egingo duela argudiatzen dute. Azkenik, hirugarren presioa PSOEtik bertatik dator, Felipe Gonzalezek eta Javier Solanak bultzatuta.

Arrazoi energetiko onargarririk ez

Garoñak martxan jarraitzeko arrazoi energetikoak eta ekonomikoak daudela dio zenbaitek. Baina ez dago zentral hori berehala ixtea saihesteko arrazoi ekonomiko nahiz energetikorik. Horixe uste dute Carlos Bravo Villa eta Alejandro Sota Aira Greenpeaceko aditu eta ekonomialariek. Eta PSOEko exekutibako kide batek, Hugo Morán Ingurumen arduradunak ere gauza bera onartu du berriki. Garoñaren energia ekarpena urria da eta energia berriztagarriek sobera estaltzen dute. Hala, Red Eléctrica Españolaren (REE) arabera, 2008an Garoñak orduko 4.021 gigawatt (Gwh) baino ez zizkion eman sistema elektrikoari, urte hartako elektrizitate ekoizpen garbiaren (279.868 Gwh) %1,43. Iturri berberaren arabera, 2007an guztira sortutako elektrizitatearen %23 energia iturri berriztagarriek ekoiztu zuten (zentral nuklear guztiek batera sortutakoa baino %3 gehiago). Haize energiak bakarrik 2008ko energiaren %11 ekoiztu zuen.

Energia nuklearraren aldekoen beste argudio bat Espainiako Estatuak beste herrialde batzuekiko duen menpekotasun energetikoa da. Hori ere ez da egia. 2008an Garoña bezalako hiru zentralek ekoiztuko luketen elektrizitate kantitatea esportatu zuen Espainiako Estatuak. Hain zuzen, Espainiako sistema elektrikoaren nazioarteko elektrizitate trukeek 11.221 Gwh-ko saldo esportatzaile garbia eragin zuten 2008an, 2007an baino %95 gehiago, REEko datuen arabera. Azkenik, ikuspegi ekonomikoari dagokionez, Garoña amortizatuta dago jada.

Segurtasun akatsen segida

Egitura arazo larriez gain, zentraleko hainbat ekiporen eta elementuren egoera kaxkarrak segurtasun akatsen segida ekarri du azken urteotan, horietako batzuk 1. mailakoak, Gertaera Nuklearren Nazioarteko Eskalaren (INES) arabera, eta maiz Garoñako erreaktorea geldiaraztea behartu dutenak. Azken gertaera nabarmena 2008ko abuztukoa izan zen: larrialdietarako elektrizitatearen hornidura sistemak huts egin zuen eta, ondorioz, INESek 1. mailako zigorra ezarri zion zentralari.

Eta gogoan izan behar dira beste huts batzuk ere: erreaktorearen eraikineko aireztatze balbulen ezohiko funtzionamendua (hau ere 1. mailakoa) eta erregai nuklearraren elementu bat haustea, 2006an; erreaktorearen putzu lehorreko ur jarioak, 2007an; lehen euskarriaren barruko aireztatze sistemaren matxura, 2008an. Greenpeaceko salaketei esker jakinarazitako azken segurtasun akatsa erregai nuklearraren elementu bat haustea izan da. Baina 2009. urteko orain arteko hilabeteetan dagoeneko bederatzi gertaera izan dira, besteak beste, programatu gabeko bi etenaldi, sute bat eta elektrizitatea transformadore baten eztanda. Azken gertaera horrez gain, hauek izan dira 2009ko arazo nagusiak: otsailean (11n eta 27an) bi gertaera jaso ziren; martxoan, aldiz, hiru (4an, 10ean eta 21ean) eta apirilean, beste hiru (1ean, 6an eta 23an).