Zuen egitasmoaren hazia herri kirol taldea izan zen, baina gero talde gehiago bildu zenituzten Eskoziara joateko. Noiz eta zergatik erabaki zenuten bidaia bat baino gehiago izango zela?

Hasieratik gure asmoa herrien arteko ezagutza eta uztarketa egitea izan da. Aukeratako bat zen Eskoziara joan, gure izaera eta ohiturak erakutsi, ederki pasa eta etorri. Baina konturatu ginen benetako erakustaldia Euskal Herrian eman behar genuela eta erronka Idiazabalgo sentsibilitate ezberdinak biltzen dituen puntua potentziatzea zela: autodeterminazio eskubidea. Hori handitzen joan zen eta ikusi genuen posible zela Autodeterminazio eskubidearen Aldeko Herri Ekimena sortzea.

Eskozian ikusmin handia sortu zenuten, kontaktu asko egin eta bertako parlamentuan ere izan zineten. Zer konklusio atera liteke?

Politikari begira, ez dauka zerikusirik hemen bizi dugunarekin. Hemen autodeterminazio eskubidea politikoen zurrunbiloan dago sartuta, lokatzetan, eta konfliktoa sortzen du. Eskozian aldiz, autodeterminazio eskubidea eskubide bat da. Edinburghon Parlamentuko kontserbadore bati galdetu genion ea zer esango lukeen ez balieke Brownek utziko beraien etorkizuna erabakitzen: “Ez, hori ez genuke onartuko, guk gure etorkizuna erabakitzea ez dugu zalantzan jartzen. Horregatik ezezkoaren alde lan egingo dugu”. Han beste antzezleku edo dimentsio batean dabiltza eta dimentsio hori hona ekarri nahi dugu.

Gobernu aldaketa jadanik emana zegoen eta erreferendumaren gaiaz asko hitz egiten zen. Horrek eragin al zuen holako sinpatiarik zuengan, euskaldunengan? Hortik zuen erakustaldiak izandako arrakasta?

Ez zait iruditzen. Eskoziarrak ez daude euskaldunei begira. Karrera honetan haiek ihes eginda doaz eta ez dute atzera begiratzen. Erakustaldiaren arrakasta beraientzat ezezaguna den herri baten ohitura eta kultura atariraino eramatean egon daiteke. Gu musutruk joan ginen eta ahal genuen guztia eman genuen.

Zein laguntza izan zenuten hango jendearen aldetik?

Eskozian katalan baten laguntza izan genuen, SNPko ministroen asesorea. Ikaragarri gustatu zitzaion gure proiektua, baina esaten zigun Eskozian pauso guztiak alderdi politikoek ematen dituztela. Han dena politikoen bitartez egiten da eta hori guztiz kontraesankorra da guretzat, ze hemen normalean aurretik herri mugimenduak daude eta gero datoz politikariak. Katalan horrek esan zigun Euskal Herritik joandako guztia luparekin begiratzen dela eta alderdi politikoen babesa behar genuela, baina ez auzi judizialetan sartuta daudenena. Gure erantzuna izan zen: “Ez dugu alderdi politikoek baldintzatzerik nahi”. Segituan ulertu zuen.

Eskatzen zizueten ekimena Eskoziako erara eramatea. Baina hemen horrek ez du balio...

Hori da. Hala ere, Euskal Herrian zaila da termino hauetan ekimen bat sortzea alderdi politikoen parametroetatik kanpo. Asko izan dira, baina beti egin izan dute herren. Guk nahi genuen herrenik egingo ez duen ekimen bat, oinarri bakartzat autodeterminazioa duena. Hasieran errezeloak sortu genituen alde batetik eta bestetik, baina gure hausnarketa izan zen ondo ari ginela, sentsibilitate ezberdinen arteko topagune bat sortu nahi baikenuen. Orain, pausoak eman ahala, errezeloak urruntzen hasiak dira.

Autodeterminazioa sentsibilitate ezberdinen arteko topagune bezala duzue orduan.

Adostasunetik hasten gara, ez banatzen gaituenetik. Zu Idiazabaldik Txindokira bazoaz eta ni Abaltzisketara, gaurko egoera politikoan ezin ditugu bi pauso ere egin elkarrekin eta horrek ez du logikarik. Herri ekimen bezala demostratu nahi dugu kapaz garela azken bidegurutzeraino, Larraitzeraino, elkarrekin joateko.

“Maltzagaraino elkarrekin”.

Bai, baina herritarrek praktikan jarrita eta ez alderdi politikoek. Gainera, Eskozian izan ginenez gero, garbiago dugu topagune hori aldarrikatzea ez dela politika egitea.

Lehenago esan duzu errezeloak sortu zenituztela. Udalaren kasuan zein babes izan duzue?

Hasieran nahi genuen Udalak babesturik joan Eskoziara, baina azkenean konturatu ginen ezin genuela ekimena haren bizkarrean jarri. Udalak orain baietz esan eta 300 lagun joango bagina Braveheart moduan emozionaturik, hurrena politikoen artean desadostasunen bat egonez gero goitik behera eroriko litzateke dena. Ekimena herrian gorpuztu genuen eta Udala atzetik etorri da.

Nola estrapolatu daiteke ideia hori Euskal Herri osora?

Paralelismoa egiten dugu bake prozesuarekin. Goiko profesionalak, bai kaputxadunak eta kaputxadun ez direnak, ados jartzen dira eta herrian kristoren ilusioa sortzen da, denak bizkarretik helduta erabat emozionaturik. Gero, “goikoen” artean desadostasuna hasten denean, bake prozesua puskatu eta herritarrak ardi galduak bezala ibiltzen gara. Noski, segidako pentsamendua da gizarteak aktibatu behar duela prozesua, baina instituzio eta alderdietatik hori ez bada auspotzen... Ba hori egin dugu Idiazabalen, joko-zelaiko oinarriak jarri ditugu, ez gaude alderdi politikoei begira.

Aurten Highlands Games World Championships-era gonbidatu zaituztete. Eskaparate egokia ematen du...

Eskoziako ekitaldi kultural handiena da, 20.000 lagun biltzen ditu eta euskaldunok ekitaldi horretako protagonistak izateko bidean gara. Txapelketari ahalik eta zuku gehien atera nahi diogu. Adibidez, hemengo dantzariak hasi dira Eskoziako dantzak ikasten.

Baina herri kirolak, dantzariak, joaldunak... Ez al duzue oso irudi topikoa zabalduko Eskozian?

Gu dakigunetik ari gara autodeterminazio eskubidea aldarrikatzen. Orain herri kirol edo dantza erakustaldia da, baina hurrengoan izan liteke beste herri bateko surf txapelketa. Ez goaz folklore hutsez, gure jarduna osatzen dugu erabakitzeko eskubidearen leloarekin.

Eskozian hasi zenuten ibilbidea, baina non bukatuko da? Ba al duzue asmorik proposamen zehatzak egiteko?

Gure asmoa ez da zehaztasunetan sartzea, oinarria jartzea baizik. Ze, herritarren eskuetan badago politikariak eragiteko aukera. Horregatik, Idiazabalen sortutako txispa hau beste herrietan ere sortu eta ilusiozko sute bat piztu nahi genuke. Hortik aurrera hasiko da politikoen lana. Honek hasiera eta bukaera bat dauka: 2008an Eskozian izan ginen eta udaberri honetan Kataluniara joan gara. Katalunian mugimendu handi bat ari da sortzen autodeterminazio eskubidearen alde. Badago ikono bat alderdi guztiek errespetatzen dutena, Enric Canela katedraduna, bada, berarekin ere hitz egin genuen, eta Decidim plataformakoekin ere bai, besteak beste. Orain aukera sortu zaigu Eskoziako Highlandsetako txapelketara joateko eta 2010ean ixten da zirkulua, katalanak eta eskoziarrak Euskal Herrira ekarriz.

Datak asko esan nahi du.

2010ean mundu guztia Eskoziara begira egongo da eta guk gai izan nahi dugu eskoziarrak Euskal Herrira ekartzeko. Eskoziako Gobernuak datorren urtean sekulako erronka du erreferendumarekin eta hortara “birjin” iritsi nahi du, kutsatu gabe. Demostratu nahi du Estatuekin erlazionatu daitekeela, ez du inongo erregio edo komunitaterekin harremanetan jarri nahi. Horregatik du holako garrantzia eskoziarrak Euskal Herrira ekartzea. Han izan ginenean esaten ziguten: “Zuek atzeko atetik sukalderaino sartu zarete”.

Momentua aprobetxatu nahi duzue beraz.

Groenlandian inuitak hasi dira, baina hango inertziak ez digu eragiten; Kosovokoa ere pasa da... Aldiz, datorren urtean Europan tsunami politiko bat gertatuko da: gu bezalako nazio batek praktikara eramango du bere etorkizuna erabakitzeko eskubidea, eta lo baldin bagaude, tsunamia pasa eta ez gaitu mugituko. Aldiz, sentsibilizaturik bagaude, olatua hartu eta leku hobeago batera eramango gaitu. Hurrengo urtean eskoziarrengan sortuko den indar hori aprobetxatu beharrean gaude, aspalditxotik geldirik dugun etxeko errota martxan jartzeko.