Tintazko irribarrea

  • Kaputxinoek prentsa euskarara edo euskara prentsara ekartzea erabaki zutenean, testuei lotuta umore grafikoa ekarri zuten, hasieran irribarrea baino, hausnarketa espirituala eragin arren. Ordutik hona, euskal marrazkilari askok larrutu du gure errealitatea astekarian.
Zarata mediatikoz beteriko garai nahasiotan, merkatu logiketatik urrun eta irakurleengandik gertu dagoen kazetaritza beharrezkoa dela uste baduzu, ARGIA bultzatzera animatu nahi zaitugu. Geroz eta gehiago gara, jarrai dezagun txikitik eragiten.
Lauzpabost orrialde aurrerago, astekari honetan bertan, Asisko Urmenetaren “Gora Pro Nobis” saileko emaitzarik berriena ikusiko du irakurleak. Ataleko tituluaren hitz jokoak kutsu erllijiosoa izan arren, Asiskoren umoreak zerikusi gutxi dauka 90 urte lehenago Zeruko Argian azaldu ziren lehen komikiekin. Aldizkariko lehen komikiak “Ikasi!... Ikasi!...” izenburu mehatxugarria zeukan –alboan, 1928ko apirilean argitaratutako komikiaren zati bat–. Marrazkien bidez kristau ikasbidea zuzen ibiltzen zutenak sarituak izango zirela irakasten zuten. Baina, bide okerra aukeratzen zutenek jasaten zituzten desgraziak ere gordin deskribatzen zituen. Gerra aurreko Argia laikoan, aldiz, Jon Zabalo “Txiki”ren marrazkiak argitaratzen ziren tarteka, eta 1928ko egutegian marrazkigile ezagunaren txiste sorta bildu zuten.
 
Zeruko Argia biziberrituan, 60ko hamarkadan, Lerro sinatzen zuen marrazkilariak garaiko kontuak, hala nola yeyeen txima luzeak edo musika estilo berriak, zituen hizpide. Baina euskal marrazkilari eta ilustratzaileen lehen belaunaldi oparoa oraindik iristear zela, astekariak kanpoko lanak euskaratu behar izan zituen umore grafikoaren tartea betetzeko eta, hala, besteak beste, Antonio Madrigal umorista grafiko espainiarraren lanak itzulita argitaratu zituzten.
 
1972an Antton Olariagaren lehen marrazkia argitaratu zen; 1975ean astekariak bi komiki gehigarri kaleratu zituen; 1976an Jon Zabaletak “Ipuin bat Olentzerotaz” komikia egin zuen, Olentzerori opari berezia eskatzeko: amnistia. Urtebete geroago, 1977an, Zabaletak eta Olariagak besteak beste, Ipurbeltz aldizkaria sortu zuten, eta hamarkada amaitu baino lehen irudia eta hitza uztartzen zituen “Euskadi Sioux” mitikoa sortu zen.
 
Irudigile eta umorista grafikoen loraldia 80ko hamarkadan gauzatu zen, eta Argian ederki islatu zen hori. Sail eta pertsonaia finkoak sortu ziren, esaterako, Ramon Agirreren “Zapasto”; Olariagaren “Izan ere”, “Hormasprayko” eta “Mozorrozko”; “Hots” izenburuko atala eta abar. Joxemi Zumalabek, beste hainbat lanez gain, ilustrazioak ere egiten zituen, baita karikaturaren bat ere –adibidez, orduan astekariko kolaboratzailea zen Karlos Argiñanorena–. Josemari Alemanek ere karikaturak egiten zituen, asmakizun modura. Eta Zut delakok “Erretrato politikoak” atalean bertako nahiz kanpoko politikarien karikaturak egiten zituen. 1986an TXT komiki gehigarria argitaratzen hasi zen astekariaren barruan. Bertan, besteak beste, Hugo Pratt-en “Corto Maltese”k eta Winsor McCay-ren “Nemo Txikia”k euskaraz ikasi zuten.
 
Umore grafikoak bere tokia egina zuen Argian, gaurdaino beti bete den tokia, batzuetan irribarre zabalagoa, besteetan gordinagoa eraginez.
Antton Olariaga, kazetaritza marrazkitan
Testuliburuetan, literatura-lanetan, “Ipurbeltz”en eta, batez ere, prentsan, maiz ikusi ditugu Antton Olariagaren marrazkiak, hitzari lotuak beti, besteen hitzei balio erantsia eskainiz edo, zergatik ez, hitz berriak asmatuz. Valentzian Arte Ederrak ikasten ari zela hasi zen prentsan kolaboratzen, Las Provincias egunkarian hain zuzen. Publizitate munduan zebilela, marrazki batzuk Zeruko Argiara bidaltzea bururatu zitzaion. Astekarikoei gustatu eta, berehala, 1972. urte hasieran Olariagaren marra bereizgarria argitaratu zen oraindik egunkari itxura zuen astekari hartan.
 
Hasieran marrazki solteak ziren. Gero, 80ko hamarkadan, asteroko atal eta pertsonaia finko bihurtu ziren: “Izan ere”, “Hormasprayko” eta “Mozorrozko”.
 
Baina ez zuen soilik Zeruko Argian kolaboratzen. Anaitasuna aldizkarian ere argitaratu zituen marrazkiak eta Zakilixut pertsonaiarekin eskutik eguneroko prentsara salto egin zuen –Eginen hasieran, eta Berrian gaur egun–. Argiarekiko lotura, dena den, ez du eten; horren lekuko, berriki Argiaren 2.000 ale borobilaren azala berak egin izana.
 
Olariagaren lanek txiste grafikoen muga gainditzen dute; umore alesez gain, hausnarketak, iruzkinak, dira. Bere “txistegintza komentariogintza da gehiago” irudigilearen beraren hitzetan.
 
Duela aste batzuk zera esan zion Sustrai Colinari astekari honetan bertan: “Ez zait pitorik gustatzen atzera begiratzea”. Guri bai, ordea, atzean ikusten duguna Olariagaren trazoa baldin bada.

Azkenak
2024-11-27 | Julene Flamarique
"Euskara ez den hizkuntza bat” erabili du Barakaldoko Udalak kanpaina batean

Barakaldoko Udalak euskararen erabilera “umiliagarria” egin duela salatu du Sasiburu euskara elkarteak. Salaketa argitaratu ostean kanpainaren euskarazko bertsioa ezabatu du udalak. Halakorik berriz gerta ez dadin arduradunen barkamen publikoa eta behar diren... [+]


2024-11-27 | Leire Ibar
180 eragile baino gehiagok egin dute bat etxebizitzaren eskubidea bermatzearen aldeko mobilizazioarekin

Abenduaren 14an Bilbon etxebizitzaren negozioaren aurkako mobilizazio nazionala antolatu dute Euskal Herriko Etxebizitza Sindikatu Sozialistak eta Euskal Herriko Etxebizitza Sindikatuen Sareak. Ia 200 izan dira auziarekiko elkartasuna adierazi duten eragileak.


2024-11-27 | Julene Flamarique
Gutxienez 2027ra arte atzeratu dituzte berriro ere AHTren obrak EAEn

2024ko otsailean Astigarraga-Hernani tartea amaitu zutenean Abiadura Handiko Trena 2027an prest egongo zela aurreikusten zuen Eusko Jaurlaritzak. Orain Arkautiko lotunearen obren lizitazioari ekin dio Jaurlaritzak; Euskal Trenbide Sarea enpresaren esku utzi du, eta 2027an hasiko... [+]


Erretiroa hartuko du Benito Lertxundik

82 urteko abeslari oriotarrak azken disko bikoitza kaleratu du, Gernikan 2023ko azaroaren 11n eskainitako kontzertuaren zuzenekoa. Eta horrekin bere ibilbideari amaiera eman diola iragarri du.


2024-11-27 | Castillo Suárez
Pertseberantziaz

Bihotzean ditudan oroitzapenik politenetakoak dira. Euskal Filologia egiten ari nintzen garai hartan, eta Arbizuko elkarte batera joan ginen Ruper Ordorikaren kontzertu batera. Han zeuden Rikardo Arregi Diaz de Heredia eta Juanjo Olasagarre. Ez nintzen Arregiri esatera ausartu... [+]


2024-11-27 | Onintza Enbeita
Aran Calleja. Filmetako musika egilea
“Musikan, emakumeok lan handia egiten ari gara ikus gaitzaten”

Inguruan dituen emakume sortzaileek halakorik izateak harritu egiten du, baina berak urte askotan izan du iruzurtiaren sindromea. Irauteak erakutsi dio, ordea, gauza asko ondo ere egin dituela. 2021ean Espainiako Estatuko Goya saria irabazi zuen
Maite Arroitajauregirekin... [+]


Francis Williamsen bikaintasunaren froga

Londres, 1928. Victoria and Albert Museum-era koadro berezi bat iritsi zen dohaintzan: margolanean gizon beltz bat ageri da, ileordea eta lebita jantzita, liburuz eta tresna zientifikoz inguratua. Museoan horrela katalogatu zuten: “Erretratu satiriko bitxia, beltzen... [+]


2024-11-27 | Mikel Zurbano
Trumpkonomia

AEBetako agintaldi berriak ekonomiaren esparruan ekarriko duena zehaztea ez da lan erraza. Estrategia ekonomiko berriaren ardatza liberalismoaren eta kanpo sektorerako protekzionismoaren arteko uztarketa bitxia izango da. AEBetan aldian-aldian halakorik gertatu den arren,... [+]


Valentziako ilargia

Duela gutxi, larrialdi klimatikoa zertan zetzan galderaren aurrean, zientzialari batek erantzun bikain hau eman zuen: “Begira, larrialdi klimatikoa hauxe da, zure mugikorrean muturreko fenomeno meteorologikoei loturiko gero eta bideo gehiago ikusten dituzu, eta konturatzen... [+]


2024-11-27 | Mati Iturralde
Gogoan ditut

2006. urtean, Baltasar Garzonek, orduko epaile izarrak, errebelazio moduko bat izan zuen, eta jardunbide bat idatzi zuen, terrorismoagatik inkomunikatutako atxilotuen eskubideak bermatzeko. Epaile berak ehunka atxilotu inkomunikatu pasatzen ikusi zituen bere aretotik, horietako... [+]


Luis González Reyes
“Desazkunderako kapitalismoa gainditzea ezinbestekoa da”

Sustrai Erakuntza fundazioak desazkundeari buruzko jardunaldiak egin zituen Iruñean urriaren amaieran. Han eman zuen hitzaldia Luis González Reyesek (Madril, 1974). Adrián Almazánekin batera 2023an argitaratutako liburua izan zuen oinarri:... [+]


Teknologia
Hartzea ematea delako

Azken 15 urteetan dugun Internetak hartu duen bilakaera ikusita, duen eredu teknologiko eta negozio ereduari lotuta, gizatasunaren alde txarrenak areagotzeko tresna dela pentsatu dezakegu. Ideia horrekin konforme ez dauden eragileak sortu dira mundu osoan zehar. Honako... [+]


Eguneraketa berriak daude