Urrunean ikusi nuen, Biriatuko eliza alboko hilerriaren ingurumarian: neska bat itaurrean zebilen idi parea finezia handiz gidatzen. Hurbildu nintzaiolarik, hamazazpi bat urte izango zituela ohartu nintzen, eta haren ile adatsaren gaztaina kolore argiari, kasik horiari erreparatu nion; bestalde, haren soineko estua ikusirik, haren galtzerdi ederrak, bitxia iruditu zitzaidan, halako erromeria edo ospakizun intimo batean balebil bezala. Hala bada, eszena bihotz altxagarri haren aurrean, hots egin nuen: “Hau da, hau, neskatiko maratza! Bai eredugarriak gure lur-arraza euskaldunen dotorezia eta noblezia!”
 
Nago imajina hark uste baino gehiago hunkitu ninduela; bestela, Hendaiara itzulirik, ez bainintzen neskatilaz eta haren landetxeaz galdezka hasiko. Eta gisa hartan hasi bainintzen, jakin ahal izan nuen Xoldokogaina mendiaren azpiko jauregi antzeko hark Muniorte zuela izena, eta historia berezi baten kokalekua izan zela: antza, aspaldi handian Eduardo Plantagenet –ezizenez, Printze Beltza– bertan bizi izan zen, bertan utzi zuen ondorengorik…
 
Apaiz bat ere izan omen zen, bertan sortua, eta Printze Beltzaren ondorengoa zela nabarmentzen ziotelarik, jendeari aitzakiatzen zion: “Ezinezkoa da, ile horia naiz eta!”. Apaizak jakin ez, ostera, Printze Beltza larruazalagatik ez, baina haren armaduraren koloreagatik esaten ziotela.
 
Muniortera hurrena inguratu nintzelarik, neskatila landetxera sartzen ikusi nuen, baina etxe jantzian oraingoan –soineko zabal eta zabar baino ez, galtzerdirik ere gabe–, eta haren atzetik ama behar zuena, belar sorta bat buruan hartua. Harengana hurbildurik, Printze Beltzaren galdera egin eta, “Ala erraten dute” (sic), eman zidan arrapostua.
 
Ustekabe ederra hartu nuen, gerora, Printze Beltzaren historia arakatzeari ekin niolarik: Ingalaterrako Eduardo III.aren semea, Galesko Printze hau 1330.ean sortu zen, orduko giro liskartsuan gailendu: Crecyn –Ehun Urteko Gerla–, Poitiersen eta, hurbilago, Naiaran… Shakespearek ere izan zuen haren entzutea eta “Gizonen Marte gaztea” deritzo Rikardo II.a Erregea izeneko draman. Baina kontua da, Akitanian errege zelarik, Euskal Herrira etorri bide zela eta, kondairaren arabera, odol ingeles urdinaren aztarrena utzi zuela hemengo aitoren seme-alabengan.
 
Neskatila hura gogotik kendu ezinik ibili naiz aspaldian: zein finezia handiz aritzen zen laborantzan idiekin, esku bat uztarrian, akuiluan bestea. Seguruenik ez zuen jakingo, baina haren manerak, haren prestutasunak, harez ile horiztak berak, XX. mende hastapenean, XIV. mendean izango zuten jatorria.
 
Ororen buru, gogora datorkit Micheleten pasadizo bat: antza, Montmorencytar batek euskaldun bati adierazi zion bere familiak, gutxienez, VIII. edo IX. mendeetan zuela jatorria, eta euskaldunak arrapostu: “Bada, guk, euskaldunok, datarik ere ez dugu!”. Printze Beltza, menturaz, Biriatura bere odola are gehiago nobletzera etorri zen.
 
*  * *
 
P. S. : Euskaldunok ez bezala, lagun batek opari emandako ipuin hau 1925ean datatua dago, Hendaian; gaztelaniaz idatzia da eta honako testua La Princesa Negra originalaren moldaketa traketsa baino ez da. Eta, hala ere, irakurritakoaren arabera, ausartuko al zinateke egilea nor den esaten? Zure balizko izena –erantzuna– paragrafo bakoitzaren lehen letrak lotuz ateratzen denarekin kontrasta dezakezu gero, izan ere, agian, oraindik ere bizi dugun egoerari buruz zer pentsa emango baitizu, zalantza eragingo baitizu izan dezakezun aurreiritzi bati edo besteri buruz, agian...