Laurak bat

Artoa
Karaitzezko mendi ugari da gure herrian. Karaitzaren osagai karea, garai bateko bizidunen hondakinetatik sortua omen da. Ez dakit zenbat milioi urtetan pilatutako hezur, oskol eta abar jasotzen dituen harria. Zaletua da karea, ur zalea. Lar maitatua, urak hil egiten du. Kare bizia hil egiten du eta hil ondoren desegin. Urtzeraino desegin eta gatza legez nahasian eraman. Euria latz egiten duen lurretan, hurrengo mendiak sortzeko karea eraman eta pilatzen ari da ura. Eta lurra kare premian. Premia hori gosete bihurtzen da buztin lurretan. Eta gosez den lurra lantzen duenak, zer arraio jan behar du?

Makina bat euskaldunen gosea baretu du kareak. Eguzkia nora, Frantziako eta, batez ere, Espainiako inperioen trapu zikinak hara, bon-bon ibili eta ondorengo garai beltzetan, kaletarra zen euskaldunen gehiengoak Amerikak beste aukerarik ez zuen izan. Eta Amerikara joaten ez zenari, Amerika zetorkion. Artasoroa, alegia.

Artasoroa lurra iraunkorki lantzeko bide eredugarria da. Artoa (Zea mays), babarruna (Phaseolus vulgaris), kurkubiak edo kuiak (Cucurbita sp.) eta arbia (Brassica napus) ditu bizilagun. Artoa emailea da, ordura arte ehotzen ziren gari, garagar, zekale eta artatxikia baino hiruzpasei aldiz emankorragoa. Babarrunaren aihena artoan gora luzatzen da eta loreak polen xerka eta lekak lur hezetik urruti, haizeetara zintzilikatzen ditu. Arto arteko itzaletan, leka horren aleak eguzki galdatan hazten denak baino azal finagoa izango du. Era berean, babarrunak sustraietan sinbiosian, elkarri laguntzen, duen bakterio batek lurra nitrogenoz aberasten du, arto eta kuien mahuka! Horien tarteetan eta ipularretan kurkubi eta kuiak haziko dira. Uda-soroetako hirutasun santua, arta-babarrun-kuia. Mandio-bete balitxo! Negu parterako, hiru horien artean arbia ereiten zen. Itzaletan ederki erne eta hazi eta hirukotea ihartzerako landare polita azalduko da, hotzetan buruhanditzeko prest. Etekin latza zor soro berari. Horrek gosearen kalean bizi zirenak lurra lantzera eraman zituen. Milaka eta milaka baserri eraiki zen gure mendietan. Urtea joan eta urtea etorri, ordea, lodi simaurtuagatik lurrak ezin emari horri eutsi. Karea falta.

Azkenak
LAB: “Klase elkartasunaren oinarrizko printzipioa da langile migranteei harrera egitea”

Botere sindikalaren inguruko bigarren azterlana argitaratu du Ipar Hegoa fundazioak. 2016an argitaratu zuen lehena eta, beraz, orain 2016 eta 2023 arteko eboluzioa ikus daiteke. Ondorio nagusien berri emateko prentsa agerraldia egin dute ostiral honetan LABeko koordinatzaile... [+]


2025-01-03 | Leire Ibar
Etxegabetzeko arriskuan daude bi familia Burlatan

Burlatan, Nafarroan, bi familia euren etxeetatik kaleratuak izateko arriskuan daude. Iruñerriko Etxebizitza Sindikatu Sozialistak azaldu duenez, familia bat putre-funts batek bota nahi du, alokairu kontratua berritzea ukatu diolako; beste familia, berriz, etxejabeak bota... [+]


WordPress-en formularioak sortzeko Ninja Forms plugina euskaratu du Iametzak

WordPress-en formularioak sortzeko Ninja Forms pluginaren euskaratzea utzita zegoela ikusita, Iametzak bere gain hartu du itzulpena eguneratzeko lana.


Analisia
2025ean etxebizitza zer?

Urte berria hasi dugu, baina etxebizitza arazo oso potoloa bihurtu zaigula aspaldi honetan, hori ez da berria. Hala ere, azkenaldian zabaldu diren datuak ikusita, 2025a mugarri bat markatzekotan dela esan daiteke, eta iragar ezinak diren ondorio sozial eta politikoak antzeman... [+]


Boli Kosta: Frantziako armada kanporatzen duen zazpigarren estatu afrikarra

Joan den asteartean, hilaren 31n, Boli Kostako presidente Alassane Ouattarak iragarri zuen bertan behera utziko zituela Frantziarekiko harreman militarrak. Horren ondorioz, datozen asteetan 1.000 bat soldadu frantses atera beharko dira herrialdetik.


2025-01-03 | Leire Ibar
2025etik aurrera, Hego Euskal Herrian alokairuak gehienez %2,2 igoko dira berritzean

Espainiako Estatistika Institutuak erreferentziazko indize berria argitaratu du urtarrilaren 2an. Horren arabera, alokairuen prezioak gehienez %2,2 garestitu ahalko dira urtean. Indize hau 2023ko maiatzaren 25ean indarrean sartu zen Etxebizitza Legearen ondorio da, eta data... [+]


2025-01-03 | Gedar
Pertsona afroamerikar bat kolpeka erail dute kartzelariek AEBetako espetxe batean

Hiru funtzionariok jipoitu zuten Robert Brooks, eskuak bizkarrera lotuta zituela. Hurrengo egunean hil zen, eta autopsiak dio asfixia izan zela heriotzaren kausa.


2025-01-03 | ARGIA
Surf irakasle batentzat 85 urteko kartzela zigor-eskaera, adin txikikoei sexu gehiegikeriak egiteagatik

Gipuzkoako Fiskaltzaren ustez, 40 urteko irakasle hondarribiarrak 9 eta 17 urte arteko hamaika adin txikikori sexu gehiegikeriak egin zizkien 2011 eta 2021 urte artean. 2021ean kartzelatu zuten, bere sei ikaslek salaketa jarri eta gero.


2025-01-03 | Jon Torner Zabala
Espainiako Pilota Federazioa
“Eskura dauzkagun lege-erreminta guztiak baliatuko ditugu Espainiaren eskubideak babesteko”

Askok espero zuen moduan, Nazioarteko Pilota Federazioak Euskadikoa onartu ostean eskubide osoko kide gisa, Espainiako kirol-erakunde, alderdi politiko edota hedabideek erabakiaren aurkako oldarraldia hasi dute, nork beretik presioa eginez. Ostegunean, Espainiako Pilota... [+]


Euskararen kontrako oldarraldia salatzeko pintaketak egin dituzte epaitegietan eta CCOO eta UGTren egoitzetan

Baionako eta Donostiako epaitegiak margotu ostean, ostegun gauean Eibarko epaitegian pintaketa egin dute zenbait ekintzailek. "Oldarraldia gelditu" idatzi dute eta pintura berdea jaurti diote eraikinari. Abenduan, CCOO sindikatuaren egoitza ugari margotu dituzte, baita... [+]


Segi dezala akelarre antifaxistak

FERMIN MUGURUZA  40. URTEURRENA
Noiz: abenduaren 21ean.
Non: Bilbo Arenan.

-------------------------------------------

Urtero janzten da festa giroz Bilbo abenduaren 21ean. Sagardoa eta taloa protagonista, San Tomas eguneko azoka eguna da. Aurten, gainera,... [+]


Zunda bat Eguzkitik inoizko gertuen igaro da, arrakastaz

NASAren Parker zunda 6,1 milioi kilometroko distantziara arte gerturatu da Eguzkiaren azalera, bere misioaren lehen gerturatzean. Hala, Eguzkitik inoizko gertuen egon den objeku artifiziala bilakatu da. 692.000 kilometro orduko abiaduran igaro da, eta jasotako datuak funtsezkoak... [+]


Kultur transmisioa feminismotik zikloa izanen dute asteburuan Beran

Goldatz talde feministak antolatua, ortziralean, urtarrilaren 3an, Jantzari dokumentala proiektatuko dute Beralandetan (17:30ean) eta biharamunean, urtarrilaren 4an, Berako bestetako tradizioak aztergai izanen dituzte Maggie Bullen antropologoarekin leku berean (10:30).


Eguneraketa berriak daude