Horren ametsik ez egin

  • 2009 honetan Argiak 90 urte bete ditu. Hilero-hilero, atal honetan, 1919tik gaurdainoko ibilbidearen zertzeladak eskainiko ditugu –eta urtarrilaren 30etik aurrera kanal berezia abiatuko dugu Interneten–. Oraingoan, 90 urteko bide gorabeheratsu hori laburbildu dugu, kaputxinoen ametsetatik hasi eta Interneteraino.
“Gure aita Buenabentura badator esanez: aizu, ikusi honako gure aita kaputxino gaztelarrek daukaten beste aldizkingi hau, El gran mensajero seráfico, begira zer polita den, ba hau bezain ona ta hobea egin behar dugu guk kaputxinoek Euskal Herrian” esan zuen Damaso Intza aita kaputxinoak, 100 urte betetzear zela, Iñaki Kaminok Argian 80ko hamarkadan egin zion elkarrizketan. “Nik esan nion: zoaz hortik, ez halako txorakeriarik esan, lehen ere hor gabiltza hirugarren ordenaren aldizkingiarekin hau dela ta bestea dela ta batzutan estu samar eta orain zera, berria, eta halako neurritako aldizkingia, ez horren ametsik egin. Baina aita Buenabentura setosoa zen”.
 
Aita Buenabentura setosoa zen, nonbait, eta aita Damaso ere ez zen oso bestelakoa izango, horren ametsik luzaroan egin gabe, “aldizkingia” gauzatu egin baitzuten: 1919ko urtarrilaren lehenean, Zeruko Argiaren lehen zenbakia argitaratu zuten Iruñeko kaputxinoek, Damaso Intzaren zuzendaritzapean. Hilabetekari erlijiosoa zen, formatu txikikoa.
 
Baina, berehala, 1921eko apirilaren 24an, Zeruko Argiaren senide lurtarra jaio zen Donostian: Argia informazio orokorreko astekaria, egunkari itxurakoa. Urtetan euskarazko komunikabide bakarrak izanik ere, bien artean, konpetentzia baino, elkarlana zen nagusi, Damaso Intzaren beraren hitzetan: “Argia saltzen zuten, baina Zeruko Argia utzi gabe”. Baina biek hala biek kaleratzeari utzi behar izan zioten 1936an, Espainiako Gerra Zibila piztu zenean. Gerra amaitu ondoren ere, urte asko eman zituen itzalita euskarazko prentsaren argi txikiak.
 
Eta euskarazko kazetaritza sortu zen

50eko hamarkadan Zeruko Argia berpizteko saiakerak egin ziren, baina ale bakan batzuk baino ez ziren argitaratu. Gaur arte iraun duen ibilbidea 1963an abiatu zen. Astekaria gerra aurreko bi aldizkarien oinordeko zen: Zeruko Argia zuen izena eta aita kaputxinoen esku zegoen; itxura eta maiztasuna, aldiz, Argia zaharrarenak zituen, eta mamian, eduki erlijiosoak gero eta bakanagoak ziren, 1963ko lehen zenbakiko azalean aita santuaren argazkia eduki arren.
 
Idazleen, musikarien, pentsalarien eta, oro har, euskal kulturari lotutako guztien topaleku eta euskarri zen Zeruko Argia, besterik ezean. Baina 60ko hamarkadako Zeruko Argiako sinaduren artean gutxi ziren kazetari prestakuntza eta estiloa zutenak. Iritzi artikuluen bilduma zen gehiago, kazetaritza-produktua baino.
 
1972an Zenbat Gara izeneko atala sortu zen. Euskal Herriko eta euskal kulturaren inguruko berriak biltzen zituen, bizi-bizi, eta euskal irakurleen erreferente bihurtu zen berehala. Kazetari belaunaldi berria hasi zen aldizkarian idazten, kazetari-estiloa euskarara ekarriz. Edukien bilakaera itxuran ere islatu zen, 1976an, eta egunkari handi moduko hura magazin bihurtu; aurpegi berriko lehen ale horrek pil-pilean zegoen gai polemikoa eraman zuen azalera, Lemoizko zentral nuklearra eraikitzeko lanen koloretako argazkia. Hain zuzen, 1976koa euskal kazetaritzaren urtea izendatu zuten.
 
Baina, itxuraz, euskarazko hedabide bakanen loraldia zirudien horretan, Zeruko Argiaren krisia ereiten ari zen. Frankismo garaiko euskal kultura batua trantsizioan zatitu zen. Halaber, kazetari belaunaldi berri hartan proiektu berriak sortu ziren. 70eko hamarkadaren amaiera aldean, Zeruko Argiako kazetari gehienak sortu berri ziren egunkarietan hasi ziren lanean, Eginen batzuk, Deian besteak.
 
Argiak txineraz daki

Txineraz zeinu bera erabiltzen da krisia eta aukera adierazteko. Bada, dirudienez “argieraz” ere bai. 80ko hamarkada odolustuta hasi zuen astekariak edo, nahi bada, odolberrituta. Kaputxinoek Zeruko Argiaren jabetza astekaria egiten zutenen esku utzi zuten, eta izana aspaldi aldatua zuenak izena aldatu zuen: soilik Argia izango zen handik aurrera. Baina proiektua galzorian zen, 1963tik astez aste etenik gabe kalean izan ondoren, aste batzuetan ez argitaratzeraino. Gutxik aurreikusiko zuten orduan 80ko hamarkada hain oparoa izango zela. Baliabidez urri zen, baina ekimenez gainezka zegoen. Argiako belaunaldi berriak azpiegiturak bildu zituen inguruan, proiektua bideragarri egiteko –Antza inprimategia lehenik, eta Apika informatika enpresa ondoren–. Hamarkada horren emaitza izan ziren, halaber, Larrun pentsamendu aldizkaria, Susa argitaletxea, Argia eguna, Argia Sariak...
 
Hamarkadaren erdialdetik Argiako kide gehienak euskarazko egunkaria sortzeko ekimenean sartu ziren buru-belarri, eta baita lortu ere. 1990ean, Euskaldunon Egunkaria sortuta, Argia hustuta geratu zen. Damaso Intzak aldizkaria sortu baino lehen ere aipatutako egoera “estu samar” ohiko hura, larri bihurtu zen berriro. Baina krisian zaildutakoek hondamena aukera bihurtzen asmatu zuten beste behin eta, euskarazko komunikabideen mundu gero eta anitzagoan, bere tokia egin zuen Argiak, independentziaren bidetik, goitik behera kolorez hornitua, Internet euskarri berria baliatzen aitzindari, eta duela 90 urteko Iruñeko kaputxinoak bezain temoso.
Zeruko Argiaren lehen zenbakia. 1919ko ilbeltza.
Soberano. Gizonen bizigarria! 1967ko ilbeltzak 8
1970etik 1977ra Argiako kide
Mikel Atxaga
“Euskarazko prentsa bakarrenetakoa zen Argia eta euskaraz izateak besteei baino askatasun handiagoa ematen zigun zenbait gauza idazteko, besteek ulertzen ez zutelako. Askatasuna ekarri edo bultzatuko genuen poz eta itxaropen horrekin lan egin genuen. Ez zen aldizkari soila, jende askoren topagune ere bazen, iritzia sendotzeko balio zion zenbait euskaltzale eta abertzaleri”.

ASTEKARIA
2009ko urtarrilaren 20a
Azoka
Azkenak
Bigarren itzulian erabakiko da nor izango den Ekuadorko presidentea

Inkesta gehienen faboritoa Daniel Noboa egungo presidente eskuindarra izan arren, aurreikusitakoa baino tarte txikiagoa atera dio Luisa Gonzalez hautagai correistari. Apirilaren 13an egingo da bigarren itzulia.


2025-02-10 | ARGIA
Traktoreak Gasteizko, Baionako eta Tafallako kaleetan, azken protesten urtemugan

Gasteizko protestak Trebiñu eta Araba elkarteek deitu dituzte, Tafallakoak Semilla y Belarra elkarteak eta Baionakoak 'Pirinio mendikateko laborariek’. Denek salatu dute Mercosur merkataritza akordioaren ondoriozko konpetentzia, eta erregaien zerga gehiegizkoak.


Goya sariak eta esaten (ez) diren hainbat kontu

Euskal herritar ugari saritu ditu Espainiako zine akademiak pasa den asteburuan banatu diren Goya sarietan. Artikuluaren bigarren partean, zeresana eman duten hainbat kontu aletuko ditugu.


Altzairuari eta aluminioari %25eko muga zergak ezarriko dizkiela iragarri du Trumpek

AEB inportatzen dituen altzairu eta aluminioari %25eko muga zergak ezarriko dizkiola iragarri du Donald Trumpek. Ez du zehaztu noiz sartuko den neurria indarrean.


Bosgarren preso trukea egin dute Hamasek eta Israelek

Bien arteko su-etena indarrean sartu zenetik hiru aste bete direnean, Hamasek guztira 21 bahitu askatu ditu eta Israelek, berriz, 730. Bahitu israeldarren irudiak "gizateriaren aurkako krimen baten adibidea" direla salatu du Israelgo presidente Isaac Herzogek.


Carrefourren kontrako boikot eguna antolatu du larunbaterako BDZk

Gizarte palestinarrarekin elkartasunean luzatutako Boikota, Desinbertsioak eta Zigorrak kanpainak "baterajotze nazionalera" deitu du otsailaren 15erako Carrefourrek Hego Euskal Herrian dituen bost merkataritza zentrotan. 


Mezu “faxistak” zabaltzeagatik ikertutako EHUko irakasleak salatu du sareetan identitatea ordezkatu diotela

"Gaia argitu arte, irakaslea ez da campusera itzuliko", adierazi du Joxerramon Bengoetxea errektoreak, eta gehitu du "bitartekaritza" bat abiatu dutela zer gertatu den ikertzeko eta horren aurrean zer egin ikusteko. EHUko Ikasle Kontseiluko lehendakari... [+]


EH Bilduk zerrenda bateratuak osatzeko eskua luzatu die EAJri eta ezker konfederalari, Espainiara eta Europara begira

"Adostasun zabaleko gutxieneko programa amankomun bat" oinarrian izatea posible da, EH Bilduren esanetan. Zerrenda bateratuak osatzea lehenetsiko du Espainiako eta Europako hauteskundeetan, Frantziako Estatuko Fronte Herritar Berriaren tankera hartuta.


Ibaipeko autobidearen proiektua gelditzea exijitu dute ehunka lagunek Bilbon

Bizkaiko Foru Aldundiak abiatutako proiektuak "herritarren benetako beharrei" erantzuten ez diela salatu dute, Subflubiala EZ! plataformak deituta. Autobideak eraiki ordez, instituzioek garraio publikoa sustatu behar dutela adierazi dute.


Beltrán eta Sololuze oroitu dituzte Zaldibargo hondamendiaren bosgarren urteurrenean

Bi langileak oroitzeaz gain erantzukizunak eskatu dituzte, Zaldibar Argituk igandean Eitzagan eginiko ekitaldian. Justiziaren mantsotasuna salatu dute, sumarioa oraindik instrukzio fasean dagoelako.


“Udala legez kanpo ari da errolda ukatzen gasteiztar behartsuenei”

Erroldarik gabe izaterik ez ekimenak Gasteizko Udalaren bi barne dokumentu eman zituen argitara urtarrilaren 30ean. Udalerrian erroldatzeko irizpide murriztaileak jasotzen dira bertan, “bidegabeak eta ilegalak”, eragilearen esanetan, herritar baztertuenen kaltetan... [+]


2025-02-10 | Behe Banda
Barra warroak
Gaia atera

Batzuetan ez dakit gehiegi ez ote den. Pipa janean gaudela, beste edozer gauzaz hitz egiten gaudela, gaia ateratzea. Ozen hitz egitea gustatzen zaigu guri, ia isilunerik ez uztea, ahotsak teilakatzea, zeinek handiagoa botatzea. Hitz egitea bakoitzak bereaz, bakoitzak... [+]


2025-02-10 | Hala Bedi
Palestinaren aldeko eta Israelen aurkako oihua ozen entzun zen ostiralean Gasteizen

Ehunka pertsona mobilizatu ziren Maccabi Tel Aviv talde israeldarrak Gasteizen jokatu duela gaitzesteko. «Israelgo Estatuaren normalizazioari» ekarpena egiten diola kritikatu diote Baskoniaren zuzendaritzari.


Eguneraketa berriak daude