Lurraren zaindariak makila eskuan

  • Kolonbiako Cauca barrutiko indigenek lurrak eta burujabetza dituzte helburu. Oztopo berriz, paramilitarrak, armada eta gerrillariak. Haiei aurre egiteko lurraldearen zaindariak dituzte, kiwe theng zas-ak.
The Colombia Solidarity Campaign izeneko Erresuma Batuko blog batetik hartutako argazkia.
Zarata mediatikoz beteriko garai nahasiotan, merkatu logiketatik urrun eta irakurleengandik gertu dagoen kazetaritza beharrezkoa dela uste baduzu, ARGIA bultzatzera animatu nahi zaitugu. Geroz eta gehiago gara, jarrai dezagun txikitik eragiten.
Cauca barrutia, itsasotik Andeetara zabaltzen dena, Kolonbiako lurralderik istilutsuenetakoa da. Kolonbiak jasaten duen gerra zibilaren azpitik, herri xumea eta indigena zigortzen duen beste gatazkarik badago: kañaren jauntxoek, ondasun mineralak ustiatzen dituzten multinazionalek, narkoek eta paramilitarrek indigenen eta laborarien aurka egiten dutena. Gatazkaren erdian, lurraldetasuna eta burujabetza du helburu nasa herriak. Arma bakarra norbere antolakuntza du, bere burua defendatzeko indarrik ez darabil.

Autonomia indigena

Barrutiko Cali hiriburutik 100 kilometrora, Sierra Centralen, Caucako iparraldean nasa herria bizi da. Lurraldeak 190.000 hektarea ditu; horietatik %80 lur-jauntxoen eskuetatik berreskuratu dituzte azken 30 urteotan. Lurren %10ak baino ez du laborantzarako balio. Kafea, banana eta babak ereitea dute ogibide. 1991ko Konstituzioak onetsitako 14 resguardoetako 304 veredetan (herrixkak) 25.000 familia bizi dira, hots, 110.000 biztanle inguru, %85 nasa. Norbere gobernu sistema daukate: resguardoetako zein kabildoetako batzarrek gobernadoreak eta aguazilak aukeratzen dituzte. Konstituzioak gobernu sistema hori bermatzen duen arren, etengabekoak dira armadaren erasoak. 18 kabildoak batzen dituen ACINgo (Cauca Iparraldeko Kabildo Indigenen Elkartea) komunikazio arduradun Manuel Rozentalen aburuz, nasek ez dituzte bereganatu nahi zilegitasunik gabeko estatu erakundeak; horren ordez “batzarretatik jaiotako herri aginte indigenan oinarritzen den zilegitasun berria eraikitzen ari dira. Prozesu horrek demokrazia ofiziala lotsarazten du”. Lurraldetasunari eta burujabetzari eustea helburu du nasa herriak; Kolonbiako Gobernuak zein FARC gerrillak ez dute gogoko.
 
1980ko hamarkadan nasek euren burua defendatzeko Quintin Lame talde armatua sortu bazuten ere, laster aldatuko zen haien politikaren norabidea. Egun, hiru dira dituzten ardatz nagusiak: MAI (Merkataritza Askerako Ituna) eta Kolonbia plana –Kolonbiak eta AEBek drogaren aurka egiteko sortutakoa– borrokatzea, eta Gobernuak onartutako nekazaritza erreforma aldarrikatzea. Tresna nagusiak dira lurrak berreskuratzea eta MAIren inguruko erreferendumak bultzatzea. Garrantzitsuak dira, era berean, beraien osasuna, legeak eta historia indarberritzeko egiten dituzten atelierrak, baita auzolanean eraiki dituzten zuzenbide eta nekazaritza eskolak ere. Bitxia da autonomia indigena babesteko sortu duten guardia indigena, kiwe theng zas izenekoa (lurraldearen zaindariak): nasen banderako berde eta gorri koloreek apaindutako makilak eskuan, hitza ahoan, parean jarriz aurre egiten diote armadari, gerrillariei eta paramilitarrei. Vereda bakoitzak hamabi eta 50 urte arteko hamarna emakume-gizon aukeratzen ditu guardiarako; 3.500 guardiek garatzen dute nasa herriaren defentsa. Armadaren edota gerrillaren eraso larriren bat sumatzen badute, aurretiaz adostutako batzar iraunkorreko guneetan batzen dira. Horrela gertatu da, adibidez, azken bi hilabeteotan, Miranda eta La María resguardoak armadaren, paramilitarren eta FARCen arteko borrokaldien lekuko izan direnean.
 
Nasek eragindako Gobernuaren aurkako protestaldiak Kolonbiako historiako handienak izan dira eta herriko hainbat sektoretan sekulako oihartzuna izan dute. Alvaro Uriberen Gobernuaren zoritxarrerako, autonomia indigena hartu dute eredu zutik dirauten beste hainbat sektorek. Erreferendumak, esaterako, ikasleek, sindikalistek eta laborariek zabaldu dituzte Kolonbian zehar. Herritarren %70ak parte hartu du horietan, eta adibidez, AEBekiko Merkataritza Askerako Itunak ezezko borobila jaso du. Uribe presidenteak gogor borrokatu ditu mugimendu indigenak: sei urtetan 1.243 indigena erail dituzte eta 54.000k haien lurretatik alde egin behar izan dute. Testuinguru honetan kokatu beharko genituzke Pa´yumat herri irratiaren –larrialdietan berehalako neurriak hartzeko nasek ezinbestekoa duten hedabidea– kontrako sabotajea eta Edwin Legardaren hilketa abenduaren 16an. Azken hori Caucako Lurralde Batzorde Indigenaren (CRIC) kontseilari Aída Quilcuéren senarra zen.
 
Beste askotan bezala, nasek gerrillarekiko dituzten balizko harremanak hartu ditu aitzakia Uribek erasoak onesteko.

Minga: herri aginte ibiltaria

Nasek zein beste hainbat herrik proposatutakoak duen sostengua argi geratu zen iazko azken hilabeteetan egindako Herrien Minga Ibiltarian. Andeetako ohiko auzolanari erreferentzia egiteko hitza da minga. Helburu komunitarioak lortzeko ahalegin berezia egitea da minga; beste lan guztiak alboratu behar dira minga arrakastatsua izan dadin. Manuel Rozentalek azaldu digunez, “mingaren lorpenak ez dira inorenak. Taldearenak dira, ez da horiek beregana ditzakeen inor. Mingak herrien heldutasuna nabarmentzen du. Diziplina, norberak berea eginez helburu komunitarioei kolektiboki heltzeko gaitasuna da minga”.
 
Hortik datoz Minga Ibiltariaren nondik norakoak. Joan den urteko azaroaren 10ean, guardia indigenak babestuta, 10.000 indigena elkartu ziren La María Piedamó resguardoan Bogotá hiribururaino heltzeko asmoz. Mingak jarraipena eman zien bost urte lehenago Bizitzaren, Alaitasunaren eta Autonomiaren aldeko Batzar Ibiltariak aurreikusitako xedeei; batez ere, MAIri eta Kolonbia planari aurre egitea eta nekazaritza erreforma lortzea. Milaka kilometro hitza eta akordioak hedatuz. Aurrera joan ahala, indigenek ez ezik, sindikalistek, laborariek eta borrokan diren beste taldeek bat egin zuten Mingarekin. Besteak beste, han izan ziren irailean grebari ekin zioten Caucako kaña langile afroamerikarrak –azukreaz ekoiztutako etanolak ordezkatu ditu lehengo kafe soroak–, unibertsitateetako ikasle eta irakasleak, garraiolariak eta krisialdiak zigortutako funtzionarioak. Ibiltariak Piedamón, Panamericana errepide ertzean zeudela, armadak lehenengo erasoak egin zituen. Hildakoak eta zaurituak izan ziren. Mingak gizarte eredu berria eta borrokak elkarlotzeko duen gaitasunaren beldur omen da Alvaro Uribe. “Herriek elkar ikusteko, entzuteko, pairatzen dituzten arazoak aztertzeko eta bakean bizi ahal izateko erresistentzia neurriak hartzeko topagunea da Minga Ibiltaria”, dio Rozentalek.
 
Oztopo oro gaindituta, Bogotáko Unibertsitatera oinez heldu zirenek bestelako Kolonbia abian jartzeko nazio sarea sortu zuten. Han esandakoekin herrietara itzuli dira, tokian tokiko ebazpenak eta ekimenak har daitezen. Aurten, urriaren 12an elkartuko dira. Raul Zibechi ikerlari uruguaiarraren iritziz, “berria da protestak hartu duen sakontasuna eta, batez ere, Uriberen Gobernua hormaren kontra ipini duen eragileen batasuna”.

Azkenak
2025-03-21 | Euskal Irratiak
Iparraldeko euskalgintzak Senpereko Larraldea etxea galduko du

Euskalgintzak Senpereko Larraldea etxea faltan botako du. Uda gabe, Bertsularien lagunak, bertan gelditzen den azken elkarteak, lekuz aldatuko du eta etxea hetsiko dute. Euskararen, euskal kulturaren eta arteen ohantzea izan da Larraldea, urte luzetan Andoni Iturrioz mezenasak... [+]


2025-03-21 | Elhuyar
Autismoak: normaltasuna zabaltzeko aukera bat

Berrogei urte dira Euskal Herrian autismoaren inguruko lehen azterketak eta zerbitzuak hasi zirela. Urte hauetan asko aldatu da autismoaz dakiguna. Uste baino heterogeneoagoa da. Uste baino ohikoagoa. Normalagoa.


Euskal Herriko Filosofia Zaleen Sarea eratzeko prozesua abian da

Txinparta izeneko prozesua Martxoaren 21ean hasiko da eta urte bete iraungo du. "Udaberriaren hasierarekin batera proiektu herritar berri bat" aurkeztu nahi dutela adierazi dute. 


Duero ibaitik gora otsoa berriz ehizatzea onartu du Espainiako Kongresuak

PP, Vox, Junts eta EAJren botoekin Espainiako Kongresuak onartu du otsoa espezie babestuen zerrendatik ateratzea eta, horren ondorioz, berriz ehizatu ahal izango dute Duero ibaitik iparrera.


Burlatako gaztetxearen aldeko protesta amaitutzat eman dute Gazte Asanbladako kideek

Protestak 24 ordu bete dituenean, suhiltzaileak bertaratu dira udaletxera eta kateak moztu dizkiete bi gazteei. Bi kateatuek gaua bertan igarotzea "udaletxearen hautua" izan dela adierazi du Gazte Asanbladak, eta udalaren ordezkariek "ekintza deslegitimatzeko eta bi... [+]


Etxegabetzeetara ohitu zaitezke, baina egon, badaude

Ez da gauza berria politikari profesionalak gizarteko arazoak estaltzeko ahaleginetan ibiltzea. Azkenaldian Denis Itxaso -EAEko Etxebizitza sailburua- entzun dugu etxegabetzeei garrantzia kenduz eta aditzera emanez gurean bazterreko fenomenoa direla; eta Begoña Alfaro... [+]


2025-03-20 | ARGIA
“Kateekin ateak hautsi” goiburupean ospatuko da Nafarroaren Eguna apirilaren 27an

Iruñeko Zaldiko Maldiko Elkartean eta Baigorriko Bixentainean aurkeztu da aurtengo Nafarroaren Eguna, egun berean. Ohi bezala, apirileko azken igandearekin bat egingo da festa Baigorrin, eta horrez gain, apirilean hainbat ekitaldi egingo dira eskualdean.


2025-03-20 | Patxi Azparren
Europa eta Euskal Herriaren desmilitarizazioa

Antropozentrismoaren aldaera traketsena eurozentrismoa izan zen. Europako mendebaldea, geografikoki, Kontinente Euroasiarraren penintsula txiki bat besterik ez da, baina lau mende luzez gertaera demografiko, teknologiko eta ideologiko batzuk zirela medio, bazter horretako... [+]


Hezkuntza sistema propioa aldarrikatu dute Hego Euskal Herriko hiriburuetan, Ikamak deitutako ikasle greban

Hezkuntza eredu propioa "ezinbestean" independentziatik etorri behar dela adierazi dute, eta sistema propio hori "publikoa eta komunitarioa" izatea nahi dutela. Ikamak deituta, goizean zehar piketeak egin dituzte Euskal Herriko hainbat hezkuntza zentroetan.


Euskal Pilotan euskal selekzioa aitortzearen alde kokatu da Espainiako Kirol Kontseilu Nagusiko lehendakaria

Euskal Pilotako Nazioarteko Federazioaren eta Espainiako Federazioaren arteko gatazkak bere horretan jarraitzen duen bitartean, Jose Manuel Rodriguez Uribesek euskal selekzioaren aldeko adierazpenak egin ditu. Desadostasunak direla eta, Nazioarteko Pilota Federazioaren eta... [+]


2025-03-20 | Iñaki Inorrez
Euskaraldia ez! Euskal Oldarraldia bai!

Badakizuenok badakizue, beste gauza asko bezala, euskararen aldeko borrokan ere politikoek, eragile batzuek eta hedabideek beraien antzezlana saldu nahi digutela, benetakoa balitz bezala.

Lehen urtean pozik jaso nuen, "Euskaraldi" hau. Zer edo zer zen, ezer ez zegoela... [+]


Euskararen zapalkuntza sistematikoa

Euskarak, mendez mende, zapalkuntza sistematikoa jasan du, eta oraindik ere borrokan dabil egunerokoan bere leku duina aldarrikatzeko. Hizkuntza baten desagerpena ez da inoiz berez gertatzen; planifikazio politiko eta sozialak eragiten du zuzenean. Euskaldunoi ukatu egin izan... [+]


2025-03-20 | Sustatu
‘Eta erasotzailea ni banaiz?’ ziberjazarpena ikuspegi berri batetik

Puntueusek eta Cyberzaintzak elkarlanean ikusentzunezko baliabide pedagogiko bat sortu dute gazteentzat eta haiekin lan egiten duten profesionalentzat: irakasle, guraso eta hezitzaileentzat. Ikusentzunezko honen bidez, ziberjazarpena ezohiko ikuspegi batetik... [+]


BSHko lantokiko sarbidea itxi dute langileek euren etorkizuna negoziatu nahi dutela aldarrikatzeko

Kamioiak ez sartu ez atera. Horrela eman dute goiza BSHko Eskirozko lantokian. Parez-pare langileak aurkitu dituzte protestan. Hilkutxa batekin, elkarretaratze formatuan lehenbizi eta Foruzaingoak esku hartu behar zuela jakin dutenean eserialdia egin dute erresistentzia pasiboa... [+]


Ekologismoaren kontrako oldarraldia AEBetan: Greenpeace 660 milioi euro ordaintzera zigortua

Dakota Access oliobidearen kontrako protestengatik zigortu du Ipar Dakotako epaimahai batek erakunde ekologista, Energy Transfer Partners enpresak salaketa jarri ostean. Standing Rockeko sioux tribuak protesten erantzukizuna bere gain hartu du.


Eguneraketa berriak daude