Artikulu honen tituluak bi xede ditu. Lehenik, egungo egoera ekonomiko eta finantzarioa esaldi bakarrean laburtzea. Hain zuzen, krisialdi finantzario larria dugu aurrean, gure ekonomietan eta gure industrian eragina izaten ari dena, mekanismo finantzarioak huts egiten ari direlako. Krisialdi finantzariotik atzeraldi ekonomikora igarotzen ari gara, eta atzeraldi hori depresio ekonomiko bilakatzeko arriskua dago, batak zein besteak dituzten ondorio ilun guztiekin. Bigarrenik, izenburuak beste helburu bat ere badu: gehien erabiltzen diren hainbat termino irudikatzea, artikulu honetan argitzen saiatzeko.

Zabor-hipotekak, krisiaren jatorri

 
Euskal Herrian ere pairatzen ari garen ekonomia eta industria krisiaren jatorria AEBn emandako zabor-hipotekak edo hipoteka toxikoak dira. Baina zer dira hipoteka toxikoak?
 
Ipar Amerikako Bankak oraindik eta gehiago aberastu nahi izan zuen. Horretarako kreditu arriskutsuagoak ematen hasi zen, diru-sarrera iraunkorrik, enplegu finkorik eta ondasunik gabeko bezeroei hipotekak eskainiz. Mota horretako bezeroei “ninja” esaten zaie. Arriskua handiagoa izaki, interes handiagoak kobratzen zizkien, eta merkatu estatubatuarraren higiezinen booma baliatu zuen. Kreditu batzuk etxearen benetako balioaren gainetik ematera iritsi ziren, etxe horrek, hilabete gutxitan, maileguan emandako kopurua baino gehiago balioko zuelako. Amerikar Banka sinetsita zegoen dirurik gabeko zordunek lanpostua lortu eta zorra inolako arazorik gabe ordainduko zutela. Banka kreditu asko ematen ari zenez, dirua agortzen hasi zen. Irtenbide gisa, atzerriko bankuei maileguak eskatu zizkieten, hipoteka toxikoen paketeak salduz. Horrenbestez, hipoteka horiei esker aberasten ari zela uste zuen atzerriko banka zabor-hipoteken negozioan sartu zen. Kutsadura toxikoa hedatzen ari zen.
 
2007ko hasieran etxebizitzen prezioak behea jo zuen AEBn. “Ninja”k beren etxeengatik orain balio zutena baino gehiago ordaintzen ari zirela konturatu ziren, eta hipotekak ez ordaintzea erabaki zuten. Negozioa hondoratzen ari zen. Bankuen arteko mesfidantza hasi zen, inork ez baitzekien zenbat “zabor” sartu zuen bere negozioan, eta, ondorioz, euren artean dirua mailegatzeari eta kredituak emateari utzi zioten. Enpresak itotzen hasi ziren likideziari eusteko krediturik gabe. Kontsumoa ahuldu egin zen. Orduan, ekoizpena jaitsi egin zen eta, ondorioz, langabezia igo. Eta horrela iritsi gara egungo egoerara: burtsaren crack-a, balore gehienen gainbehera bizkorra, kontsumoaren eta ekoizpenaren murrizketa, langabezia, eta abar. Hauxe da atzeraldi ekonomikorako sarbidea, baita depresio ekonomikorako atea ere.

Atzeraldi eta depresio ekonomikoa

 
Analista askoren arabera, dagoeneko atzeraldian gaude. Zer da atzeraldi ekonomikoa? Termino honek krisialdi ekonomikoa aurreikusi baino luzeagoa izan litekeela iragartzen du. Atzeraldia “iragankorra izateko joera duen jarduera ekonomikoen depresioa” da, hiztegiaren arabera. Ekonomia Lankidetza eta Garapenerako Antolakundeak, ELGAk, gehiago zehazten du eta herrialde bat edo herrialde multzo bat, elkarren segidako bi hiruhilekotan BPGren hazkunde negatiboa duenean, atzeraldi ekonomikoan sartu dela dio. Hazkunde negatiboak enpresek beren produktuak eta zerbitzuak saltzen ez dituztela eta gehiegizko eskulana dutela esan nahi du. Ondorioak: ez da enplegurik sortzen eta dagoena deuseztatzen du.
 
Beste analista batzuek, atzeraldia onartuta, depresio ekonomikoaren atarian gaudela ohartarazi dute. Zer da depresio ekonomikoa? Herrialde baten jarduera ekonomikoaren gainbehera da, eta barruko BPGren murrizketa larria du ezaugarri nagusi. Egoera horretan eskaera luzaroan murrizten da, langabezia izugarri altua da. Aldea dago depresioaren eta atzeraldiaren artean. Atzeraldia krisiak eragindako herrialdearen politika monetarioaren ondorioz gertatzen da, eta interes-tipoak jaisteko politikaren bidez lehengoratu daiteke. Depresioa, aldiz, jarduera ekonomikoa asko murrizten denean eta interes-tipoak gehiago jaitsi ezin direnean gertatzen da.