Urre gorria

Gogoaren eta emozioen aldartea dantzatzeko gai dira koloreak. Beharbada horregatik kultura ugaritan dute koloreek duten zama moral eta espirituala. Gorriak Europan boterea adierazten zuen. Eta gorrigaia garesti: Mediterraneo ekialdeko kulturen sasoi gorenetan itsas barraskiloa eta Erdi Aroko garai ilunetan abaritzaren kukurrutxa (Kermes vermilio). Beste kukurrutxa pare bat ere izan da europarron botere gosearen biktima: Porphyrophora polonica poloniarra eta lezkaren Porphyrophora hameli armeniarra.

Antzeko zerbait gertatzen zen Ameriketan. Inkek eta aztekek koloreen kodea ere gogoko zuten eta, arraioa! mundu guztia bat, kukurrutxak zituzten gorrigai. Indipikondoaren –Opuntia ficus-indica– kukurrutxak 1523an ekarri omen zituzten, dagoenerako, Europara. Laster Espainiarentzako diru iturri garrantzitsu bilakatu zen. Bertan egiten zirenen aldean merkea, nonbait, eta urrea eta zilarraren ondoren zubi atlantikoa zeharkatzen zuen gai ugariena zen. Pentsa, metal preziatu horien antzera bidaia gerra-ontzietan egin behar zuela agindu zuen Felipe III.ak. Lapurra lapurren beldur. 1559an kukurrutxa amerikar horiek lantzeko gida argitaratu zen, eta 1572an Europa aldera bidaltzen zen kukurrutxa-orearen kalitatea bermatzeko epaitegi berezia sortu zen Mexikon, grana-epailea deiturikoaren esku zena. Ondoren Filipinetara, Kanarietara, Espainiara... eraman zituzten landarea eta haren bizkarroia. XIX. mendean armada ingeleseko gudarien jakak bezala, pintatutako ezpainetan barrena zihoan Cinzano sonatua, denak gorritzen zituen kukurrutxa hauen odolak. Mende horren erditik atzera asmaturiko anilina sintetikoen industriak laster hondoratu zuen, haatik, kukurrutxagintza.

Azkenak
Telegrameko sortzaile Pavel Durov aske utzi dute, baina zaintza judizialpean eta Frantziatik irtetea debekatuta

Bost milioiko fidantza ordaindu du, eta astean bitan agertu beharko du poliziaren aurrean. Hamabi delitu egotzi dizkiote, eta bere seme-alabetako baten aurkako “indarkeria larriagatik” ikerketa ireki diote Frantzian.


Israelgo armadak sendagile palestinarrak torturatu izana salatu du Human Rights Watch erakundeak

Israelek Gazan atxiloturiko zortzi osasun-langileren eta beste zazpi lekukoren testigantzetan oinarritzen da Human Rights Watch gobernuz kanpoko erakundearen txostena. Nazioarteko Zigor Auzitegiak egoera aztertzea nahi du GKEk. Gazako Osasun ministerioaren datuen arabera,... [+]


Espainiako Gobernuak Talgo erosteko enpresa hungariar baten eskaintza baztertu du, “segurtasun nazionala babesteko”

Adierazi du eragiketa hori baimentzeak “arrisku gaindiezinak” ekarriko lituzkeela. Espainiako Gobernuak eskaintza jakinarazi zenetik kezka zuen enpresak Hungariako lehen ministro Viktor Orbán-ekin eta Errusiarekin izan zitzakeen loturengatik. Espainiako... [+]


Badatoz murrizketak berriz: hala eragingo diote Nafarroako Gobernuari

2025ean sartuko da indarrean Europar Batasuneko politika fiskal berria, eta horien helburu nagusia defizit publikoa murriztea izango da. Horrek erakunde publikoetako aurrekontu guztietan eragingo du eta Nafarroako Gobernuak aurreikusten du sail gehienetan egongo direla... [+]


Elikagai-laguntzarako langileak Gazara bidaltzeari utzi dio NBEk, segurtasun eskasagatik

Agorrilaren 27an, Gazan barna elikadura banatzera zihoazen langileei eraso egin diete, beren autoa tirokatuz. Urriaren 7az geroztik NBEko 200 langile baino gehiago hil ditu Israelek Gazan.


Inesa de Gaxen pastoralak beste bi emanaldi eskainiko ditu irailean

Lehen aldiz antzeztu zuten Inesa de Gaxen pastorala ekainean, Bastidan (Nafarroa Beherea). Izan zuen arrakasta ikusita irailean berriz biziberrituko dute Xarnegutarrek Gaxengo Inesaren historia, irailaren 21 eta 22an, Bardozen (Lapurdi). 1000 sarrera jarri dituzte salgai egun... [+]


Erretiro adina atzeratzeak ez du konpentsatzen: lehenago hilko gara eta estatuak dirua galduko du gainera

Espainiako Estatuan egindako ikerketa baten arabera, erretiro-adina atzeratzeak ondorio kaltegarriak dakartza, ez bakarrik lehenago hiltzeko arriskua duen langilearentzat berarentzat, baita diru-kutxa publikoarentzat ere: 8.564 eurotan baloraturiko galera soziala izango luke... [+]


2024-08-29 | Estitxu Eizagirre
Solariak Araban egin nahi dituen eguzki-zentralak 25 dira, ez hiru

Eusko Jaurlaritzako datuen arabera, Solaria Eguzki Sorkuntza SLU-k Araban eguzki-zentralak jartzeko egin dituen eskaerak 25 dira, hamabi herriri eragiten diotenak. Horietatik 24 dira 49,89 MW-ko potentzia edo gehiagokoak: denen artean 1.234 MW baino gehiago batuko lituzkete eta... [+]


2024-08-29 | ARGIA
Hezitzaile lanpostuetarako euskarazko eta gaztelaniazko azterketak ordu berean, Barañainen

Barañaingo EH Bilduk salatu du Barañaingo Udalak haur eskoletarako hezitzaileen deialdian euskarazko eta gaztelaniazko azterketak egun eta ordu berean jarri dituela, eta hala, hautagaiak hizkuntza bat aukeratzera behartzen dituela.

 

 


Sebahat Tuncel
“Ohikoa bihurtu da politikari kurduak espetxeratzea”

Sebahat Tuncel Kurdistango politikaria da, Turkiaren menpeko lurretan. Hainbatetan egon da kartzelan kurduen askapen mugimenduaren parte izateagatik, eta Turkiako Parlamenturako diputatu gisa hautatu zuten lehen presoa izan zen, 2007an. 2016an espetxeratu zuten azkenengoz eta... [+]


2024-08-28 | Onintza Enbeita
Olatz Mercader, Patxi Ezkiagaren sexu abusuen biktima
“Euskal kulturaren mundua erabat isilik gelditu da”

Hil arte bizirik sentitzearen beharraz ari da Olatz Mercader. Gaixorik egon izan delako bere bertsio gutxitua hurbilegi ikusi duenak badaki zein garrantzitsuak diren konpromisoa, grina eta desioa.


2024-08-28 | Nicolas Goñi
Balutxistango laborariek eredu ekologikoa dute muturreko eguraldiei aurre egiteko soluzio

Munduko klima gogorrenetakoa du Balutxistanek: basamortuko klimaren muturreko bero eta lehorteak, eta Arabiako itsasotik ekarritako montzoiaren eurite irregularrak, urte batzuetan eskasak eta bertzeetan uholdeak eragiteko modukoak. Hala eta guztiz ere, bertan laborantza badago,... [+]


Folklore Basque-a

Uda hasiera. EHZ festibalaren biharamuna (atx, buruko mina). Ikasturte kargatu baten ondotik, hatsa hartzeko gogoa. Burua hustu. Funtsezko elementuei berriz konektatu. Familian denbora hartu, aspaldiko lagunak berriz ikusi eta eguneroko borrokak (pixka bat) pausan eman... [+]


Eguneraketa berriak daude