Azkar doa Nigeriako bideo ekoizpena. Oso azkar. Filma bost edo zazpi egunetan grabatu, digitalki editatu, eta kalean da denbora gutxian. Ez zinema aretoetan ikusteko, ordea, VCD formatuan baizik, etxean edo kalean ikusi ahal izateko. Salmentak ere azkarrak izan behar, filma merkatura atera, eta astebete ondoren pirateria masiboak eraginda, nabarmen egiten baitute behera salmentek. Astebeteko tartea dute, horregatik, pelikulek errentagarri izateko. Azkarra baino gehiago, frenetikoa da ekoizpena, industriala. Hortik datorkio izena: Nollywood.

Egunean hiru film erregistratzen dira, eta 1.200 bat film sortu urtean. Ez da harritzekoa, beraz, Chico Ejiro “Mr. Prolific” goitizeneko zuzendaria zortzi urtetan 80 film grabatu dituela esaten entzutea. Munduko hirugarren pelikula ekoizlerik handiena da Nigeriakoa. Urrun dago, halere, Hollywooden irabaziak lortzetik. 200 milioi euro sortzen ditu Nollywoodek urtean, gutxi gora behera, Hollywoodeko film bakar baten kostua. Dirutza da, ordea, Nigeriako egoera ekonomikoa kontuan hartuz gero.

Hamarkadak daramatza industriak martxan, eta urteak dira AEBtako eta Europako ikus-entzunezkoetako adituak fenomenoa aztertzen hasi zirela. Nigeriarrek nigeriarrentzako, kanpo zein barne diru laguntzarik gabe sortutako industria errentagarria. Arreta handiz segitu dute adituek, horregatik. Valentziako zinemagintzari eskainitako Archivos aldizkariak berehala kaleratuko duen fenomenoari buruzko monografikoa, horren adibide.

Onookome Okome Albertako Unibertsitateko irakasleak dioenez antzekoak dira Hollywood eta Nollywood. “Bakoitzak bere gizartean, ametsak saltzen dizkio ametsik gabe bizitzeari beldurra dion jendeari”. Biak, migrazio mugimendu garrantzitsuaren ondorio gisa sortu dira. Europatik AEBrakoa Hollywooden kasuan, herritik hirirakoa Nollywooden kasuan. Antzekoak, baina ezberdinak. Nollywooden historiak erakusten duenez.

Tradizioa eta digitalizazioa

60ko hamarkadan grabatu zuten Ola Balogunek eta Hurbert Ogunek Nigerian lehen pelikula. Arrakasta handirik gabe, ordea, ekoizpen kostu handia zela-eta. Ez zuen segidarik izan, horregatik. Emisiorako biderik ere ez zegoen, gainera, eta hogei urte baino gehiago itxaron behar izan ziren gaur egun Nollywood deitzen dugunaren aurrekariak ezagutzeko; 1980ko hamarkadara arte.

Urte nahasiak izan ziren. Ekonomian beherakada handia egon zen, eta diru faltak zaildu egin zuen zinemagintza. Kaleetan bortizkeria zen nagusi, gainera, eta horrek zaildu egiten zuen jendea zinemara joatea. Bestelako bideak bilatu zituzten horregatik, eta tradizioaren eskutik heldu zen erantzuna.

Historia luzekoa da Yoruba antzerki ibiltaria Nigerian, eta hari segika egin zituen Nollywoodek bere lehen urratsak. Jonathan Haynes Long Islandeko Unibertsitateko irakasleak dioenez, antzerki horiek izan ziren gaur egun Nollywood denaren aurrekariak. Krisiaren eraginez, jende gutxiago hasi zen antzerki horietara joaten, eta antzerkiko zuzendari batzuk emanaldiak bideoan grabatzen hasi ziren, gero jendeari saltzeko asmoz. Lehen urratsak ziren, herritarrek herritarrentzako eginak.

Lagoseko igbo etniako merkatari baten historiarekin eman zuen industriak bigarren urratsa. Milaka VHS erosi zituen Taiwandik, eta denak ezin salduz zebilenez, istorioak grabatzea erabaki zuen, merkatuan errazago salduko zirelakoan. Baita saldu ere: bidea irekita zegoen.

Digitalizazioa izan zen Nollywood sortzeko azken urratsa; ekoizpen kostuak merkatu, kamerak eskuragarriago egin, eta banaketa erraztu egin zen. VHSetatik VCD formatu digitalera egin zen jauzi, eta, diru pixka batekin, edonoren esku jarri zen film bat egitea. 1990eko hamarkadan heldu zen booma, Kenneth Nnebue zuzendariaren Living in Bondage izeneko filmarekin. Lehen arrakasta handia izan zen hori. Gehiago helduko ziren.

Lehen aldiz filmak ingelesez grabatzen hasi ziren orduan, merkatuak bultzatuta, eta yoruba eta igbo hizkuntzetan egindako ekoizpenak emaitza onak eman zituela ikusita. 30 hizkuntzatik gora hitz egiten diren herrialde batean, asko zabaldu zuen hautu horrek produktuen salmenta eremua. Egun, hizkuntza horretan egiten dira filmik gehienak, eta Afrika frankofonorako frantseserako bikoizketak ere prestatzen dira, maiz. Kongon, aldiz, soinua jaitsita emititzen dira, aktore batek istorioa Lingala edo beste hizkuntza batean kontatzen duen bitartean.

Kuriositatea izatetik, nazioartera

Moradewun A. Adejunmobi Kaliforniako Unibertsitateko irakasleak dioenez, “zinemaren zirkuitu hedatu eta sendorik ez duen herrialdea” da Nigeria, eta horregatik izan da posible Nollywood bezalako fenomeno bat sortzea. Egun, oraindik ere, etxeko gailuetan, horretarako prestatutako eskoletako geletan, edo, txiroenek, kaleko bideoklubetako erakusleihoetan ikusten dituzte filmak.

2000. urtetik aurrera hasi zen Nigeriako bideogintza herrialdeko mugak gainditzen. Orduan hasi ziren lehen filmak nazioarteko afrikar zinemari eskainitako jaialdietan agertzen. Industriari buruzko dokumentalak ere mende berrian hasi dira hedatzen. Datorren urteko AEBko Sundance zinema jaialdi sonatuan parte hartuko duten Ben Addelman eta Samir Mallal zuzendarien Nollywood Babylon da azkena.

Okomek salatu duenez, orain arte “kuriositatetzat” jo dute europarrek eta estatubatuarrek Nigeriako bideogintza, errespetu falta erakutsiz. Gero eta pisu gehiago du, ordea, eta gero eta kalitate hobea ari dira lortzen. Jonathan Haynesek dioenez, “handiegia da fenomenoa jadanik munduaren arretarik ez pizteko. Gelditzeko asmoz etorri da Nollywood nazioartera”.