* EHUko irakaslea eta  Ekologistak Martxan-eko kidea

Ezkertiarren partetik askotan entzun ohi dugu, ez dakigula etorkizuneko sozialismoa nolakoa izango den, ongi ezagutzen ditugu sozialismoaren adibide endekatu eta zapuztuak, ordea. Aldiz, ekologismoaren baitan, etorkizuneko arkadia sustengarriaz berba egiten denean, nire aburuz, atalka eta modu positiboan, munduan topatzen ditugun adibide edo ispilu ederren bilduma egiten da maiz. Eta bat nator jarduera eredugarrietatik ikasi eta publizitatea egiteko jokamolde horrekin, hots, nahiz eta tokikoa eta partziala izan. Aspaldian gezurtatu da, ekologismoari –batez ere ekologismo antinuklear eta antikapitalistari– erantsi nahi izan zaion negatibismoa, hau da, modernizazio eta aurrerapen teknologiko guztien aurka EZ! ozen batekin erantzutearena.

Azken 30 urteetan esfortzu ikaragarria egin da energia, garraio, nekazaritzan zein ekonomian eredu ekologiko berriak lantzeko. Jakina, nire lagun libertarioek diotenez, ez dago uharte, alternatiba edo irteera posiblerik, bizi dugun kapitalismo global honetatik ateratzeko, ez baldin badago masa mugimendu erraldoi bat gauzak erraietatik iraultzeko. Eta bitartean… zer? Ikas dezagun munduko bizimodu eta praktika ekologikoetatik, eta saia gaitezen ikusi eta ikasitakoa martxan jartzen.

3 milioi pasatxoko herri txikia gara, eta gure erreferentzia eta norabideak egokiak izateko, nolakoak garenari tamainaz, klimaz eta orografiaz, erreparatu beharko diogu. Ekonomiko zein teknologikoki nolako errekurtsoak ditugun eta zertan garen kontsumistak eta dependienteak oso, energia alorrean adibidez. Egia esan, azken urte hauetan, Europako Batasuna izan da gure ispilu eta lider paradigmatikoa. Esaterako, Europako parametroak jarraituz, beste eskualde eta autonomiek baino interes gehiago jarri dugu gure ingurumen adierazleak ezagutzeko. Ongi dakigu uretan, zaraman, energian, lurren zementazioan edo garraioan zenbateko kopuruak ditugun. Ondo legoke hortik abiatuta, munduan dauden irizpide justuak eta ekosistemekiko errespetagarriak direnak kopiatzea. Hori bai, eskalak eta oinarrizko ezaugarriak kontutan hartuta. Ezin dugu gu baino ehun aldiz handiagoak diren herrialdeekin erkatu geure burua, ezta baliabide energetiko fosilen erretserba handiak dituztenekin ere. Gauza franko daukagu ikasteko eta aldatzeko… baina baita zer edo zer erakusteko ere, noski.

Energia, garraioa eta nekazaritza oso alor garrantzitsuak dira gaur egungo mundu globalizatuan, herri baten osasun ekologikoa neurtzeko. Garraioaren hazkundea eta honen ondorioak arazo ekologiko nagusi bihurtu zaizkigu. Abiadura Handiko Trena dugu egun garraio proiektu eztabaidagarriena, baina ez bakarra. Bizkaian eta Gipuzkoan, Araban eta Nafarroan errepide berrien proiektuak ez dira gelditzen. Zergatik ez dugu Suitzatik pixka bat ikasten? 7 milioi biztanleko herri menditsu hartan aspaldi erabaki zuten ez zutela nazioarteko merkantzien trafikoa kamioiez egiterik onartuko, eta derrigorrez trenetan sartzen dituzte kamioiak. Irlandan (3,5 milioi biztanle) enpresetan dauden automobilen aparkalekuen gainean zerga bat sortu berri dute. Hartara, garraio publiko eta kolektiboak indartu nahi dituzte lanerako joan-etorrietan. Danimarkan, eta baita Holandan ere, ia edonora trenez joan daitezke biztanleak eta gainera, bizikletaren erabilera oso hedatua da. Bai, oso lauak eta aldaparik gabeak direla esango didazue, baina klima gogorragoa dute eta hemen duela 100 urte trenbide gehiago ziren gaur baino. Gainera AHT-ren proiektua dela eta, ez da beste tren edo garraio publikoaren garapenik bultzatzen. Noizko Europako adibide horiek jarraitzea?

Iragan mendeko azken hamarkadan, Sobiet Batasuneko laguntza galdu zutenean 11 milioi kubatarrek, behar izanetik bertutea eginez, erakustaldi eredugarria egin zuten nekazaritza biologiko eta tokikoa antolatuz. Gurean, Iparralde zein Hegoaldean, ez dira faltan botatzen gure elikadura subirotasunaren defentsan baserritarren ekimen eredugarriak, baina ez zaie ez laguntza ezta ez kasu nahikorik egiten. Txinatik ekarrita eta kultibo biologikoetan ekoiztutako indabak ikusi ditut hemengo lagun baten dendan. Biologikoak bai baina motxila ekologiko onartezina dakarte. Tokiko nekazal produktuen babesa, etorkizunerako asegurua dugu eta baita bertoko ekonomia eta lanpostuen bultzada ere. Kubatik ere asko ikas dezakegu alor honetan.

Energia alorrean daukagun erronka erraldoia da, baina txarto gabiltza Al Goreri izugarrizko dirutza ordaindu behar badiogu Iberdrola eta Gamesaren dohainak gogoratzeagatik. Energiaren negozioaren gainetik ez baditugu zerbitzu publikoa eta desafio sozio-ekologikoak jartzen, ez goaz inora. Gas naturalaren aukera, teknologikoki egokia izan daiteke, baina gero eta proiektu berri gehiagorekin (Lantaron, Pasaia, Lemoiz, Castejon…) elektrizitatearen exportadoreak bihurtuko gara. Nafarroa izan da eredu garrantzitsua mundu osoan energia berriztagarrien alorrean (eolikoa, fotovoltaikoa, minihidraulikoa, biomasa,…) baina Castejoneko termikekin eta Itoitzeko urtegiarekin sustengagarritasunari kale egin diote. Nafarroan ere nekazal erregaien produkzioa dugu, modu kooperatibistan. Orain berriz, Bilboko superportuan ukondoka dabiltza Eusko Jaurlaritza (EVE) eta multinazionalak nor heldu lehenago nekazal erregaien (diesel/etanol) instalakuntzak eraikitzera, agian Al Goreren aholkua jarraituz.

Antza oraindik ez zaio inori bururatu aldaketa klimatikoari eusteko isurketak etxean gutxitu beharko ditugula eta hori soilik energia gutxiago errez lortzen dela. Asko daukagu munduko ispiluetan ikasteko baina izan gaitezke eredugarri ere eta ibil gaitezke haize, itsaso eta eguzkiaren energia berriztagarrien bidetik. Errekurtso ekonomiko eta teknologikoak gure eskuetan daude. Galdetu bestela, Iberdrola eta Gamesari.