Petillatik Bidankozera
Baina nafar berezia zen; Nafarroako herri bitxi batean jaio baitzen: Aragoiko Petillan, Zangozako merindadean. Areago: Petilla horrek, halako anti-Trebiño modura, bi uharte baititu: Petilla herriari dagokiona bata, eta Baztanes izenekoari bestea.
Hots, gure nafar Nobel Saria, oso txikitandik aldatu zen Huescara. Eta erro sendoagoak izan zituen geroztik Aragoin, Nafarroan baino.
Esan beharrik ez: medikuntzaz nik ezer ez dakidalarik, beste sargune bat behar nuen.
Hots, aukera ez zitzaidan luzatu: El Mundo visto a los ochenta años (Impresiones de un arterioesclerótico) (1934). Autorea hil baino lehentxeago argitaratua.
Ramón y Cajalek bere buruaz barre egiteko gaitasuna bazuen; eta liburuaren irakurketa arrunt entretenigarri gertatzen da.
Gazte denboran erreparatu ere egiten ez zituen aldapatxoak, adibidez: “Apenas puedo caminar sin fatiga 300 m. La despreciable altura del Cerro de San Blas se me antoja la cumbre de la Maladeta” (39). “La suavísima calle de Alcalá, por ejemplo, se me antoja cuesta imponente”.
Baina, guri dagokigunez, Ramón y Cajal osoki zen euskal abertzaletasunaren kontrakoa: “Hasta en la noble Navarra existe un partido separatista” (136). Euskaldunok eskergabeak izan garela uste zuen: “Nos falta el culto de la Patria grande” (138).
Hots, garai bertsuan, Bidankozeko nafar batek guztiz bestaldera sentitzen zuen; eta gailur gorenak lortu zituen Euskal Herriaren kondairan. Mariano Mendigatxa Ornat gogorazi nahi dugu. Bidankozekoa; Erronkari (1832- 1918). Alor akademikoan maila txikikoa (Bidankozeko eskolan besterik ez izana), baina oso buru argikoa, eta euskal dialektologian benetako zutarri bihurtzekoa.
Mendigatxa Bonaparte famatuak ezagutu zuen 1857an. Eta hortik aurrera hogei urtez izan zen informante bikaina Bonaparterentzat eta Azkuerentzat.
Hots, Mendigatxak ere bazuen “laurogei urteetako kezka”. Bidankozeko erronkariarrak, berak esanik, Mendigatxa bera baino zaharragoak ziren. Zer bilakatuko ote zen Bonapartek eta Azkuek horren zehazki maitatzen irakatsi zioten euskalkiaz? Bai Fontes aldizkariak (FLV 43), bai Alfontso Irigoienek 1957an argitaratu zuten gutuneria (Mendigatxa-Azkue), guztiz balio handiko lanak dira.
Bidankozetik Donibane Lohitzunera joan zen Mendigatxa, mandoz, Bonaparteri erronkariera irakastera.
Elkarren antipoda izanik ere, bikote harrigarria Ramón y Cajal eta Mendigatxa nafarrek osatutakoa.
Nafarroako bi herrixka horiek sinbolo ere bilakatu arte.
Hamas, Iran eta beste hainbat eragilek Israeli egotzi diote erasoa, baina oraingoz ez du egiletza onartu. Horrez gain, Hezbollahko agintari garrantzitsu bat hil du Israelek asteazkenean Beiruten, eta ostegunean Israelgo Armadak ziurtatu du Hamaseko buru militarra hil zuela Gazan... [+]
“Haiengana zuzentzen da eta haiei soilik apuntatzen die”, informatu du Irutxuloko Hitzak. Astearte gaueko 21:30etan atxilotu zuten gizona, Eusko Jaurlaritzaren Segurtasun Sailak jakinarazi duenez.
Emmanuel Macron Frantziako presidenteak Marokoko Mohamed VI erregeari gutun bat bidali dio babesa adierazteko. Pedro Sanchezek ere duela bi urte eman zion babesa Marokoren autonomia planari. Macronek deia egin du alde guztiak biltzeko konponbide politiko bat emateko gatazkari.
Abuztuaren 5ean emango dio domina zentroari Gasteizko Udalak, eta abuztuaren 2rako elkarretaratzea eta prentsaurrekoa deitu du Memoria Osoa plataformak. Martxoak 3 elkarteak salatu du “planteamendu diskriminatzailea” eta “irakurketa partziala” egiten... [+]
Elon Musken proiektuen artean bada adimen artifizialeko bat ere, Grok, eta horretarako Musken jabetzako X edo Twittereeko erabiltzaileen jarduna ari dira baliatzen, LLM edo hizkuntza eredua handitzeko eta entrenatzeko. Izatez, Twitterreko zure ezarpenetan sistema hori... [+]
Bederatzi militar sionista atxilotu dituzte, Sde Teimango kartzelan preso palestinar bati egindako torturengatik; besteak beste, metalezko barrak sartu zizkioten ipurtestetik. Kolono "zibilen" eta soldaduen protestak piztu dira torturatzaileekin elkartasunez, eta... [+]
Eraso LGTBI+fobiko eta matxistak espazio publikoan ematen direla gehien adierazi dute mugimendu hauek urtero ateratzen dituzten txostenen arabera. Gasteizko Mugimendu Feministak eta Lumagorri elkarteak guztien plazera erdigunean jarriko duen jai eredu bat nahi dute, eta neurri... [+]
AEBetako hauteskunde presidentzialetarako hautagaiek Israeli babesa berretsi diote Netanyahuk herrialdera egindako bisita baliatuta, Alderdi Demokratarena barne. Demokraten hautesle ugarik, ordea, genozidioaren inguruko jarrera jarri dute bozka emateko baldintza gisa.
Muturreko lehorteak eta euriteak dira beroketa globalak Pakistanen duen inpaktuaren alde agerikoena. Ez dira hain ezagunak, ordea, hondamendiek piztu eta bizkortzen dituzten gaitz sozialak, eta zenbat eta nola oztopatzen duten azken horiek Asiako herrialdearen garapen oso eta... [+]
Aragoiko Asabón errekak zeharkatzen duen lurraldeak hainbat ustekabe eder gordetzen ditu. Ez naiz historialaria, eta, hortaz, ez dut halako kronika historiko bat eginen. Bereziki mendizale gisa mintzatuko naiz, aspaldi honetan nire gogoak –nire senak– halako... [+]
ARGIAko erredakzioaren eskutik, sei irakurgai proposamen.
Aspaldidanik Saran bizi den arren, goiza Bidasoaren ibarrean pasa behar zuenez gero, Hondarribiko parte zaharrean zitatu gaitu Ruper Ordorikak (Oñati, 1958). Goiz eguzkitsuan, puntual eta irribarretsu agertu da maldan gora, konsistorioaren parera, turista gazte kuadrilla... [+]