Kontsultatik “kontsulta”ra

Donostiako nahiz Biarritzeko nazioarteko zinemaldiekin bateratsu abiatu ohi da kurtso politikoa Euskal Herrian, fikzioa eta errealitatea nahastuz nolabait. Alderdi Eguna izan ohi da politikagintzaren lekuko. Ibarretxek hortzetako minez pasa zuen astebete eta EAJk egun horretan, lehendakarigai izendatu ostean, ospitaleratu behar izan zuen lehendakariak. Herri kontsulta etorri ezean, lehendakaria Osakidetzako mediku kontsultara aurkeztu zen. Politikaren aro post-heroiko ei den honetan Juan Jose Ibarretxe da euskal heroi bakarra, bakarra edo nagusia behintzat. Ez da txantxa, begi-bistako errealitatea baizik.

Ekonomia urri eta politika urriago

Espazioak –lurraldetasunak– zedarritu omen du politika gaur egunera arte. Honezkero, espazioaz harago, denbora da politikaren aldagai nagusia. Denborak markatzen ditu politikaren erritmoak. Denbora gero eta urriagoa da ordea eta euskal politikako zikloak gero eta motzagoak. Gainera, politikoek ez bide dute politikaren erritmoa kontrolatzen, botere ekonomikoek, judizialek nahiz mediatikoek baizik. Eta uneon, ekonomiaren ziklo oparoa agortu da eta ziklo urria heldu da munduan, baita ondorioz gurean ere.

Kontsultatik hauteskundeetara

Denbora urritzen denean politikariek iragarritako asmoak ere bai, baita kasurako Eusko Jaurlaritzaren asmoak urritu ere. Ibilbide orria Estrasburgora zabaldu du orain. Espainiako Estatuak ukatzen duena Europak onetsiko duen esperantzan. Bide luzea betiere. Ibarretxeren asmoa herri kontsulta gauzatzea bazen, EAJk Gernika eta Gasteiz lotuko duen ekitaldia iragarri du urriaren 25erako. EAJk Ibarretxe lehendakarigai berretsi badu ere, alderdian ibilbide orriarekin kritikoek hautagai sendoago bat aurkezteko denbora urria zutelako ei da. Alegia, beste lehia elektorala heldu da eta Ibarretxe baino hautagai egokiagorik ezean, bera berretsi dute. Hirukoa osatzen duten EAk eta EBk ere ontzat jo dute hautagaitza. EAk bere hautagaia aurkeztuko duen ikuskizun dago. Osterantzean, EAJrekin koalizioan joango litzateke, Ibarretxe hautagai izaki. Bakarkako esperientzia urria ezagutu ostean, berau da aukera ziurrena, antza. Bestalde, EB-Aralar koalizioa urria izan zen, baina, esaterako, Javier Madrazok “begi onez” ikusten du esperientzia errepikatzea. Orain, alderdietako sektore bakoitzak bere asmoa zertu nahiko du, noski. Etxe bakoitzeko atea itxi eta barne borrokarako unea da, indarrak batzeko garaia da berriz ere alderdietan. Bien bitartean, Lokarrik Gernikan egin nahi duen “Bakearen aldeko” herri kontsultak gizartearen lozorroaren tamaina erakutsiko digu.

Akordioa eta konpromisoa

Horra politikaren bi oinarri. Konfiantza eta gardentasuna ere gehitu dakizkieke mahaiko oinei. Baina ez gaitezen inozoak izan. Krisi ekonomiko garaian gaude eta zer dakigu herritarrok? Ekonomian, eragileen arteko konfiantza oinarri omen da. Gipuzkoan sozietateen zerga finkatzeko EAJren eta EAren arteko akordioa lortzeko hamaika gorabehera izan dira. Iritsi dira akordiora. Alabaina, araua onartu dadin oposizioko laguntza behar du Foru Gobernuak. PPk alde egin lezake. PSE, EB eta Aralar kontrakoak dira. Dena dela ere, EAEko hiru diputazioek ez dute sozietateen zerga armonizatu orainokoan. Artean, alderdi abertzaleak subiranotasunaz mintzo dira. Batentzat autogobernua da funtsezkoa, bestearentzat kontsulta da gatazka konpontzeko giltza. Konpromisoa ei da hitz nagusia politikan, betetzea falta da ordea.

“EAErentzako ereduak”

Krisi ekonomikoa badago ere, EAEko diputazioen arteko zergen armonizazio urria ezin zaio krisiari egotzi. Gure uste urrian, behintzat. Agian, orain krisi ekonomikoa baliatu ahalko dute beren kudeaketa politiko urria estaltzeko. EAEko hiru ogasunek aurreikuspen txarrak iragarri dituzte 2009rako. Nafarroako Gobernuak 2008ko aurrekontuen %3 jaitsiko duela iragarri du. Sail guztietan urrituko da sosa, baina ziur kultura saileko euskarazko ekimenek nozituko dutela gehien. UPNk PSOErekin ez dauka aurrekontuak hitzartzeko arazorik. Dakigunez, PSNk ez du deus agintzen eta. Raxoiren PP ez dago aurka. EAEn ere, Basagoiti PPko burua eta PSEko Patxi Lopez lehendakarigaia hauteskundeei begirako asmoak bateratzeko bildu dira badaezpada. Abertzaleentzako “otsoa”ren izena aldatu da: Mayor zena Lopez da. EAErentzako bi “eredu” posible baino ez omen dira uneon: EAJrena edo PSErena. Lehenak bakarrik ezin du ordea, ezta bigarrenak ere Estatuko Gobernuaren laguntzarik gabe.

Ezker abertzalea (ofiziala edo)

Batasuna alderdia legez kanpo utzi eta kide gehienak atxilotu ostean, Espainiako Justiziak EHAK, ANV-EAE eta AAM ere legez kanpo utzi ditu, baita kide andana espetxeratu ere. Ezker abertzalea herri honen eskubideen alde hiru hamarkada aritu ostean, bere espresio politikoa inoizko urriena da eta herritarren eskubideak inoiz baino urratuagoak daude. ETAren jarduera anker eta lazgarriak beste herritarren eskubideak murriztu ditu halaber. Estatuaren jarduerak batetik eta ETArenak bestetik euskal herritarron askatasun eremua txikitu dute.

Hauteskundeak datoz berriz ere EAEn. Antza denez, ezker abertzaleak ez du parte hartzeko “aukera”rik izanen. Espainiako Gobernuak zirrikitu guztiak itxiko ei ditu edozein “iruzur” eragozteko. Gure ustean, ezker abertzaleak ezkutuko “aukera”ren bat iragaztea bere ibilbidearen “iruzur” handiena litzateke herri honentzat. Halaber, gainerako alderdi abertzaleei Euskal Herria Bai moduko hautagaitza proposatzea ganoragabekoa litzateke. Argigarriena epe laburrera, agian, EAEko datorren legegintzan ezker abertzalea politikatik at geratzea litzateke. Alderdien indar korrelazio berriak gatazkaren parametroetan aldaketak ekar litzakeelakoan.

Hiru bake saio eta zortzi legealdi

30 urteotan zortzi legealdi izan dira EAEn eta normalizazio politikorako hiru saio egin dira euskal gatazka ebatzi aldera: Aljeriako elkarrizketak, Lizarra-Garaziko Akordioa eta Loiolako negoziazioak. Egindako bidea ez da motza, baina ez da aski. ETAk gatazkaren konponketarako gakoa izaten segitzen badu, politikariek zerbaitetan huts egin duten seinalea da. ETA eragile politikoa da, baina ez du eguneroko politikaren araberako “politika” egiten. Bere jarduerak ezker abertzalearen “mesedean” baino herri honen “mesederako” eragiten du. Esaterako, ETAk ezker abertzalearen aukera politikoa “gutxiagotu” du, baina aldi berean, Frantziako Gobernuari Ipar Euskal Herria existitzen dela gogorarazi dio. Oraingo bidetik jarraituz gero, Frantziako Gobernuak Batasuna legez kanpo utziko du, baina bere demokrazia urritzen doala agerraraziko du mundura. ETA gero eta ahulagoa izan arren, eragile izaten jarraitzen du. Krisi ekonomikoak ez du ETA gehiago ahulduko, alderantziz baizik.

30 urte pasa dira eta aukera abertzale politikoak ez du autodeterminazioa gauzatzerik izan herri honetan. Bere ordez, erabakitzeko eskubidea gizarteratu du alabaina. ETAren jarduera ankerra izanagatik, bera gabe eskubidea mahai gainean ote liteke?, galde dezake edonork. Nola gauzatuko du herri honek bere geroa erabakitzeko eskubidea, aukera politiko abertzaleek ez badute elkar hartzen? Horra gakoa! Euskal politikagintza artikulatzea da alderdien arazoa orain. Hori hasteko, noski. Konstituzionalisten aukerekin artikulatu beharko baita ondoren. 2009ko martxoko hauteskundera bitarte hasiko da ibilbide berriaren orria marrazten. Beste legealdi bat etorriko da ondoren. Aldaketak txikiak izango dira, gizartearen kemena urria baita aldaketa handiagoak izan daitezen. Heldu den krisi ekonomikoak bere lozorrotik ernatuko ahal du gizartea.