Natura bere bakardadean
- Gaubea oso biztanle gutxiko udalerri zabala da, Arabaren mendebaldeko muturrean. Paisaiak berdea eta arrea nahasten ditu, Varonatarren dorrea bezain eraikin ezagunentzat inguru ederra eskainiz. Isiltasun bila doazenentzat.
Lur zati horren erdia, gutxi gorabehera, Valderejoko Parke Naturalak betetzen du, mapek erakutsi ezin duten edertasunaz gainezka egiten duen ingurua. 3.500 hektarea ditu Valderejok, askoz gehiago Gaubea udalerriak: EAEko paraje naturalik handiena, bertako turismo bulegoak argitaratutako propagandak dioenez. Eta egia liteke, bai.
Mila biztanle pasatxo dituen udalean turismo bulegoa egotea bada zerbait. Erakustekorik ez zaie falta, egia aitortzera. Valderejoz gain, Gaubeak baditu bisitariak erakartzeko bestelako argudioak, denak sendoak. Gasteiztik doanak Espejo izango du lehenengo geltokia, Gesaltza-Añanako gatzaga liluragarrietatik lau kilometrora. Gaubea osatzen duten 30 herrietatik handiena da Espejo: 237 biztanle. Txikienek, ezta bakarra ere.
Paraje natural eskerga honetan bada naturaz besterik. Hala erakusten dute Espejoko kaleek. Herri txikien giro berezia, denbora astiroago dabilen leku zaharren berezko xarma daukate. Hango harrizko etxe artetik lasai ibiltzea Gaubea ezagutzen hasteko modu ezin hobea da.
Beren historiaz harro dauden leku guztiek bezala, Gaubeak badu zenbait eraikin esanguratsu. Zerrenda begiratzen hasi eta, ohi denez, elizak dira gehienak. Belloxinek, Karkamuk, Tuestak, Angostok... badute eurena. Aipagarriena, kanpoko itxuragatik ez bada ere, Tobillasekoa da. IX. mendean hasi ziren eraikitzen, eta Arabako zaharrena da beraz.
Varonatarren etxe ospetsua
Erlijioak utzitako ondarearen artean, hala ere, eraikin zibil bat nabarmentzen da: Varonatarren dorretxea, seguruenik bekatu askoren lekuko izandakoa. Villanañen dago, Espejotik kilometro gutxira XIV. mendean altxatutako dorrea du erdigune, eta haren inguruan, XV.eko jauregi dotorea. Dena pelikuletan bezala izan dadin, arrainez betetako ur-hobiak inguratzen du gaztelua, umeen pozerako.
Elezahar ezagun batek azaltzen du Varona abizenaren jatorria. Maria Perez andereak, esku hutsekin, Alfontso I.a Borrokalaria erregea mendean hartzeko gauza izan zen. Erregeak, orduan, “¿quién es el varón que me ha vencido?” (nor da garaitu nauen gizona?) galdetu zion, eta Mariak erantzun: “No soy varón, sino varona”. Harrezkeroztik abizenari eutsi zion familiak.
Villanañetik mendebalderantz segituz, Burgosen sartuko gara tarte batez. Iparraldera joanez, eta espainiar lurretatik irten gabe, Valpuesta herrixka aurkituko dugu. Eliza dotoreak loria handiagoko garaiak dakartza gogora. Valpuesta, izan ere, apezpikutza izan zen bi mendez, 1087ra arte. Hantxe idatzi omen ziren hizkuntza jaioberri baten lehenbiziko hitzak: gaztelaniarenak.
Nagusiki gaztelaniazkoa da, hain zuzen, inguratzen gaituen toponimia gehiena, Burgosen nahiz Araban gaudela. San Millan de San Zadornil herrian, ezkerrerako bideak Lalastrara garamatza. Hogei biztanle, behiak kaleetan aske, nola Indian, eta Valderejoko Nekazal Interpretazio Zentroa. Ondo-ondotik abiatzen dira parkean barrenako txango gehienak.
Eremitoriak
San Millan de San Zadornilera iritsita aurrera eginda, eremiten kobazuloak ikusteko aukera izango dugu, arabar lurretan berriz. Hainbat lekutan daude kobak, baina Corrokoak dira ikusgarrienak. Etxebizitza sektorearen krisi latz honetan, batek baino gehiagok eskertuko luke agian halako bat. Higiezin hitza asmatu baino askoz lehenago, VI. mendean, bazeuden bertan perfekzioa eta gorentasuna hausnarketan eta bakardadean bilatzen zituzten eremitak. Corron, XVIII. mendera arte iraun zuten. Perfekzioa bilatzeko ez bada ere, gomendatzekoak dira hango bakardadeak, Gaubea osokoak bezalaxe. Batzuentzat hausnarketa-eragile akaso, besteentzat begientzako opari huts. Ez da gutxi.
Susa argitaletxearekin kaleratu du Goikoetxeak liburu berria: Politeismo bastarta. Nobela gisa kalifikatu arren, kronika gozo eta bizia da, irakurlea Goikoetxearen pentsamenduetan barneratuko duena. Donostiako San Jeronimo kaleko sotoan egin du aurkezpena, hamarnaka lagunen... [+]
Araba mendebaldeko Gaubeako proiektu eolikoak ak eskualdeko energia berriztagarrien potentziala areagotzea helburu duela adierazi du Mendia Wind enpresak. Gasteiz eta Arratzua-Ubarrundia udalerrietan hiru parke fotovoltaiko egiteko proiektua aurkeztu du, bere aldetik, San Miguel... [+]
Suhiltzaile Gaindituak Haserre elkarteko kidea da JOSU ARTETXE ESPERANZA (Aiara, 1995) dozenaka suhiltzailerekin batera, ziurgabetasun egoera bizi du 2022ko oposizioetako araudian egin nahi duten aldaketa dela eta.
16 urtez azpikoek laster ezingo dute sare sozialik erabili Australian, eta antzeko neurriak ezarri nahi dituzte Espainiako eta Frantziako gobernuek ere. Neurriaren eraginkortasunaz, sare sozialetako eduki eta dinamikez, pribatutasunaz eta plataforma handiek honetan guztian duten... [+]
Ingurumena kaltetzen duten proiektuen aurrean laguntza tekniko, juridiko eta administratiboa eskaintzen du Sustrai Erakuntza fundazioak Nafarroan. Urteetako ibilbidea dute eta hamaika helegite eta informe osatu dituzte hainbat proiekturi aurka egiteko: AHT, harrobiak, zentral... [+]
“Etsaien nagusitasunaren eguna” Euskal Herriko langileriarentzat “borroka eguna" izatea eskatu du Jarkik. Borrokatzera eta kalera ateratzera animatu dituzte herritarrak, “burgesiaren interes eta jabetza erregimenaren” aurrean.
Geltokiko kafetegi bateko kristalak garbitzen ari zela, hiru metroko altueratik erorita zendu da 55 urteko gizona. Aurten Euskal Herrian lan istrupuengatik hil den 54. langilea izan da.
Mundu mailako inperioaren urbs estatubatuarra –eta haren periferiako lurbira osoa– Donald Trumpen bigarren agintaldirako kontuak ateratzen ahalegintzen ari garenean, tentsioak gorabidean jarraitzen du datozen lau urteetan, zalantzarik gabe, arreta-gune nagusietakoa... [+]
Urtarrilaren 1etik aurrera pentsioak %0,9 handituko ditu Frantziako Gobernuak, hasiera batean iragarri baino lehenago, 2025eko uztailera arte ez baitzuen asmorik pentsioak igotzeko, 4.000 milioi aurreztea helburu.
Azken hamarkadotan euskalgintzan jardun izan dut, dela helduen euskalduntzean AEKn, dela hizkuntza-eskubideen defentsan Behatokian, dela euskararen normalizazioaren alde Euskalgintzaren Kontseiluan. Den-denetan egokitu zait euskalgintza edota herrigintza auzitan jartzen zutenen... [+]
Pasa den urriaren 30ean, Portugaleteko Sastraka Gaztetxeko bederatzi lagun auzipetu zituzten. Handik egun batzuetara Portugaleteko kaleak hartu zituzten hainbat lagunek gaztetxearen defentsan. Bi egun geroago, fiskalak karguak kendu zituen.
Anbulantzien zerbitzua enpresa batetik bestera aldatzeak ez duela egiturazko arazoa konponduko eta “orain arteko pribatizazioaren bidean atzera egin eta anbulantzia zerbitzuaren publifikazioari” ekiteko eskatu diote langileek Eusko Jaurlaritzari, LABek antolaturiko... [+]
Modu iraingarri eta mespretxagarrian, komunismoari loturiko ustezko atxikipen-politikoak egozten zizkion, besteak beste, Guillermo Quindós egungo errektoreordeak eta Eva Ferreiraren hautagaitza zerrendan dagoen kideak hauteskundeetara aurkeztuko den beste taldeari,... [+]