“Beste gauza asko ikastea garrantzitsua den bezala, arlo emozionala lantzeak ere badu bere garrantzia”, dio Marisa Alvarezek. Irurako ikastolako irakaslea da bera, eta zentro horretan egindako Bizikidetza Planean sorreratik aritu da. Iruran, ospatzear dagoen Kilometroak jaia izan da protagonista azken urtean, baina ikastolako kideek ez dute duela urte batzuk garatzen hasitako bizikidetza proiektua baztertu.

2004-2005 ikasturtean eskolako kideen arteko harremanak aztertu zituzten lehenengo aldiz. Hurrengo ikasturtean, 2005-2006an, Anoetako ikastolarekin elkarlanean Bizikidetza taldea sortu zuten. Orduz geroztik bi ikastolek batera garatu dute ikasleen artean errespetuzko giroa indartzea helburu duen proiektua. Aurreko ikasturtean 426 ikaslek hartu zuten parte egitasmo horretan, Anoetako ikastolako 286k eta Irurako 140k.

Bi ikastoletako azterketa burutu ondoren, argi ikusi zuten hiru eremu landu behar zituztela: irakasle eta familien arteko elkarlana, ikasleen arteko harremana, eta gelako enpatiaren eta diziplinaren arteko oreka.

Eguneroko harremanetarako ikasgaiak

Talde barruan elkarrekin harremanean egotea ezinbestekoa izanik, Bizikidetza lan taldeko kideei beharrezkoa iruditu zitzaien gizarte trebeziak lantzea. Hori izan zen aurreko ikasturtean ikasleek landutakoa, beti ere, adin ezberdinetarako jarduera desberdinak egokituz.

Bosgarren mailako ikasleek, esaterako, trebezia oinarrizkoenak landu zituzten aurreko ikasturtearen hasieran. Ingurukoak agurtzen, eskerrak ematen, barkamena eta gauzak mesedez eskatzen, eta gainerakoei pasatzen uzten ikasi zuten, adibidez. Eta egindako ariketen eredu dira ikastolako hormak: “Utzi pasatzen” dio gelako ate aurrean dagoen triangelu batek. “Haurrek badakite goizean irakaslea heltzen denean pasatzen utzi behar diotela, atea ireki dezan”, azaldu du Larraitz Agirrezabala tutoreak.

Gainera, ikasgelan landutakoa herrira zabaldu dute, dendetan liburuxkak banatuz. “Kalean ere badute horren berri eta ikasleek ikusi ahal izan dute ikasitakoa ez dagokiela beraiei bakarrik”, azaldu du Agirrezabalak.

Oinarrizko trebeziak bereganatu ondoren, helburu zehatzagoak lortzeari ekin zion Irura eta Anoetako Bizikidetza taldeak. Horretarako Entzumen aktibo, Ni mezu eta Asertibitate irakaspenak eman zizkieten ikasleei. Lehenengoari esker, besteek esandakoa entzuten eta bakoitzaren hizketarako txandak errespetatzen ikasi zuten. Ni mezuaren bitartez, gertaera zehatz baten aurrean norberak erabakitzearen beharraz aritu ziren, hau da, egin beharrekoak besteen gain ez uzteaz. Azkenik, Asertibitateari esker, kexak izateko eskubideaz, horiek azaltzeko moduaz, gustuko ez den zerbaiten aurrean ezetz esateaz, eskatzen jakiteaz eta norberaren sentimenduak azaltzean besteenak kontuan izateaz jardun ziren, besteak beste.

Adin bakoitzak bere eredua

Eskolako txikienentzat –Haur Hezkuntzako eta Lehen Hezkuntzako laugarren mailara artekoentzat– zaila da halako ariketak burutzea eta beraz, hitz egiten eta entzuten irakasten diete bereziki. “Gelan belarri eta aho handi bana dituzte. Arazo bat dutenean horietako batera hurbiltzen dira eta aukeratzen duten zentzumenaren arabera, entzun edo hitz egingo dute”, azaldu du Agirrezabalak. Hala, txikitatik lantzen dute entzuteko gaitasuna umeekin, “entzuten, beraien arazoak azaltzen eta besteen lekuan jartzen jakin dezaten”. Adostasun gune horien erabilera garatzea da ikasturte berri honetarako asmoetako bat.

Gizarte trebeziak lantzeak eta ikasleei entzuten irakasteak berez sortzen duten onuraz gain, badute bestelako helburu bat: Lehen Hezkuntzako bosgarren mailatik aurrera eta Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzan bitartekaritza martxan jartzea. Pertsonen artean sor litezkeen arazoak konpontzeko bidea da bitartekaritza. “Demagun bi ikaslek arazoren bat dutela eta konpondu ezinik dabiltzala. Bitartekariari laguntza eska diezaiokete eta hura saiatuko da konponbideren bat aurkitzen”, azaldu du Alvarezek.

“Bitartekaritza leku askotan ari da erabiltzen dagoeneko, arazoak dauden tokietan. Gurean, ikastola txikia izanik, oraindik ez dago arazo handirik, baina hobe da aurrez prestatu eta ikasleak ohitzea”, argitu du Alvarezek. “Gainera, ez da ikastolako jarduera bakarrik, hemendik kanpo ere balio baitu”, gaineratu du. Datorren ikasturtera arte bitartekaritza martxan jarriko ez bada ere, irakasleak prestatzen ari dira dagoeneko.

Irakasleez gain, gurasoek ere ikastetxeetan garatzen ari diren ekintzak ezagutu beharko lituzketela uste dute Anoeta eta Irurako ikastoletako Bizikidetza taldekoek. Beraiek saiatu izan dira gurasoentzako hitzaldiak antolatzen, baina erantzuna ez da nahi bezain ona izan. “Zertan ari garen eta zertan lagun dezaketen jakin behar dute”, diote.

Eusko Jaurlaritzak ere, eskoletako indarkeriarekin kezkatuta, elkarbizitzarako planak garatzeko proposamena egin die ikastetxeei. Eredu bat zehaztu du horretarako, baina ez du inor behartzen hori jarraitzera, are gehiago, argi azaltzen du ikastetxe bakoitzak bere baldintza eta funtzionamenduaren araberako plana egin behar duela.

Baldintzen arabera plangintza ezberdinak eginda ere helburu orokorretan bat etorri ohi dira bizikidetza planak. Ikasleek elkarrekin bizitzen ikastea; gatazka egoeretan elkarrizketa eta negoziaziora jotzea; gauzak komunikatzen jakitea; norberaren ideiak adierazi eta besteenak entzutea; gainerako pertsonen lekuan jartzeko gai izatea; eta erabakiak hartzen jakitea. Horiexek dira lortu nahi dituzten helburuak. Hortaz, guztiek desio dute txikienak indarkeriarik gabeko eta errespetuzko ingurunean haztea. Eta horretarako lanean dihardute.