Europako auzitegian, ahozko bista pasa den otsailaren 28an egin zen, eta bertara joan ziren EAEko administrazioko hainbat ordezkari, baita alderdi bakoitzeko ordezkariak ere, Ezker Abertzalekoak eta EBkoak izan ezik. Halaber, EAEko hiru lurralde historikoetako patronaletako ordezkariak ere bertaratu ziren, EAEko egungo araudi fiskalaren aldeko erabaki judizial honen onuradun nagusiak izango bailirateke.

Aipatutako erakundeko abokatu nagusiaren erabakien ondoren, instituzioak eta eragile sozial, politiko eta enpresarialak Luxenburgoko Auzitegiaren azken erabakia jakiteko zain daude. Europako Auzitegiko abokatu nagusiaren aldeko eta behin-betiko erabakiek ez dute zertan lotesle izan, baina funtsezkoak dira azken erabaki judiziala zer norabidetan joan daitekeen jakiteko. Ezin da ahaztu Luxenburgoko Auzitegiko sententziak eredu fiskal autonomikoaren inguruko zalantzak ezaba ditzakeela edo, alderantziz, neurri handi batean honda dezakeela. Horregatik, interesgarria iruditzen zaigu prozesu honen giltzarriak azaltzea, aipatutako auzitegi europarrak azkenean hartuko duen erabakia ulertzeko.

Zer epaitzen da eta zergatik?

Euskal Autonomia Erkidegoko Justizia Auzitegi Nagusiak Luxenburgoko Auzitegira bideratu duen auzia honako hau da: euskal lurralde hauek indarrean duten sozietate-zerga –enpresek urteko euren etekinengatik ordaintzen dutena–, Espainiako estatuko gainerako lurraldeetakoa baino baxuagoa izaki, bateragarria al da Europako legalitatearekin? Ala, alderantziz, enpresek aurrezten duten dirua estatuko laguntza moduan hartu behar da eta, beraz, ilegala da? EAEko fiskalitatea salatzen dutenen ustez, beren erkidegokoa baino baxuagoa den sozietate-zergak beren enpresen deslokalizazioa bultzatzen du, eta konpetentzia urratzen.

Hau ez da afera Luxenburgoko auzitegira iritsi den lehen aldia. Sozietate-zergaren inguruko dantza judizialak hiru urte iraun zuen, eta 2004ko abenduan iritsi zuen gailurra.

Lehenik, bi enpresa jakinentzako laguntzak bertan behera utzi zituzten: Daewoo eta Ramondin. Ondoren, Europako Batzordeak ilegaltzat jo zituen “opor fiskalak” –sortu berri diren enpresek sozietate-zerga ez ordaintzea–, kopuru horiek itzultzea eskatu zuen eta, azkenean, Foru Diputazioek onartu egin zuten. 1999an, Kontzertu Ekonomikoak jasotzen duen sistema fiskala Europar Batasuneko hitzarmenarekin bateragarria ez dela erabaki zuen EBk, zenbait zergapeko diskriminatzen dituela eta. Lakuako gobernuak ‘bake fiskala’ delakoa sinatu zuen 2000n eta, horrenbestez, enpresentzako pizgarri fiskalak kentzeko konpromisoa hartu zuen, eta Madrilek, beste alde batetik, bere baliabideak.

Uko eginda ere, arau fiskalak auzitegietara itzuli ziren, beste autonomia erkidego batzuek, bereziki EAErekin muga egiten dutenek, jarritako errekurtsoak medio, beti ere sozietate-zergaren aferagatik. Zehazki, Errioxako eta Gaztela eta Leongo erkidegoek, CCOO eta UGTren laguntzaz, uste dute EAEko araudi fiskalen eraginez enpresek beren lurraldeetatik alde egin eta Bizkaia, Araba eta Gipuzkoan kokatzen direla.

Azoreetako sententzia, euskal tesiaren alde

Egungo araudi fiskala mantentzearen alde ari diren EAEko instituzioetako, alderdietako eta enpresetako ordezkariek Luxenburgoko Auzitegiak berak duela bi urte Azore Uharteetako fiskalitatearen gainean eman zuen sententzia baliatzen dute, beren burua defendatzeko eta itxaropena izateko. Sententzia horren arabera, erregioek ezarpen-tipo murriztuak, beren estatukoak baino baxuagoak, ezarri ahal izateko, hiru baldintza bete beharko lituzkete: lehenengoa, estatuaren konstituzioarekin bat etortzea; bigarrena, estatuaren baimenaren beharrik ez izatea; eta, hirugarrena, zergen murrizketa estatuak konpentsatu beharrik ez izatea. EAEko instituzioek baldintza horiek betetzen dituztela uste dute. Aurkakoek, ordea, ukatu egiten dute, estatuarekiko harreman finantzarioak argiak ez direla argudiatuz. Luxenburgoko Auzitegiko abokatu nagusiak ondorioztatu duenez, EAEko fiskalitateak ‘Azoreak kasuaren’ eskakizunak betetzen ditu.

Ondorioak

Luxenburgok EAEko diputazioen kontrako sententzia emango balu, arau fiskalak ezartzeko Kontzertu Ekonomikoak jasotzen duen ahalmen apurra bertan behera gera liteke. EAEko instituzioentzat autogobernuaren aurkako erasoa litzateke. Hala balitz, Errioxako eta Gaztela eta Leongo erkidegoei egingo lieke mesede, horiek izan baitira arau fiskalen aurkako helegiteak aurkeztu dituztenak.

EAEko diputazioen aldeko sententziak zerga ezberdinak onartzeko aukera zabalduko luke behin-betiko, diputazioen aurkako helegiterik gabe.