Marrubien erregea
Hamazazpi urte bete gabe, 1764ko San Fermin bezperan Luis XV.a erregea zenaren aurrera berak ondutako marrubi alez betetako landarea zeraman lorontzi batekin azaldu zen; errege txolinak marrubiak dastatu, lehenaz gain laineza hartu eta bere mahaia hornitzen zuen baratzetan sail ederra landatzeko eta Trianongo landaretegian mundu guztiko marrubiak biltzeko agindu zion. Baita egin ere! Bilduma izugarria osatu zuen han. Garaiko puntako botanikariekin harreman estuak izan zituen, tartean Linneus ezaguna, egundaino landareen erreinua sailkatzeko erabiltzen dugun sistemaren sortzailea. Harreman haiei esker eraiki ahal izan zuen marrubien bilakaeraren historia.
Hemeretzi urte ziztrinekin, marrubi jendeari buruzko liburu bat idatzi eta argitara eman zuen, Histoire naturelle des fraisiers contenant les vues d'économie réunies à la botanique et suivie de remarques particulières sur plusieurs points qui ont rapport à l'histoire naturelle genérale (Paris, 1766). Marrubien historiaz sekula idatzi den izti edo tratatu adituena eta osoena. Liburuaren lehen atalean espezie bakoitzaren azalpen zehatzak, Europan noiz eta nola sartu zen eta bere laborantza eta zabalkundearen historia, loratze eta fruitutzearen oharrak, espezie bakoitzaren gaineko eguraldiaren eraginak eta botanikan sailkapena eta sistematizatzea amets hutsak ziren garai hartarako bereziki harrigarria zena, marrubien bilakaeraren historia osoa –zaharrenak, gazteenak, bakoitzaren jatorria, hibridazioak...– zuhaitz genealogiko batean zehatz-mehatz azaldu zuen. Liburuaren bigarren atalean marrubien laborantza nola gauzatu azaltzen du: ongarriketak, ugalketa, fruituen ontzea nola aurreratu edo atzeratzea... Geroztik inor ez da lan horri gaina hartzera ausartu...
Azpian hartu, 1789ko iraultzak hartu zuen. Errege usain handiegia ibiliko zuen eta zientzian zuen ospea izan ez balu bertan akabatuko omen zuten.
"Pictura est laicorum literatura", utzi zuen Umberto Ecok idatzita, Il nome della rosa eleberrian. Irudien bidez mintzatzen da herria, hitzez baino maizago. Artearen funtzio narratiboa nabarmena da Erdi Aroko irudietan, egungo begiekin zail gerta daitekeen arren haiek... [+]
“eXodoa” gertatzen ari da egunotan sare sozialetan. Erabiltzaile ugarik X plataforma uztea erabaki –Elon Musk enpresariaren eskutik izandako eboluzio “toxikoaz” kokoteraino– eta Mastodon edota Bluesky-ra egin dute jauzi. Proiektu horiei begira... [+]
Ertzain patruila batek hizkuntz tratu desegokia eman diela salatu dute Donostiako bi herritarrek. Isuna jaso zuten, behin eta berriz euskaraz artatuak izateko eskatu ondoren. Arartekoak kargu hartu dio Ertzaintzari.
Interneten Willow hitza bilatzerakoan oraindik txikitan ikusi nuen pelikula baten izenburua agertzen da. Fantasiaz beteriko pelikula hartan, Willow izeneko gizon txiki batek, protagonistak, mundua eraldatu zuen, erresuma zapaltzaile batetik herritarrak askatuta. Google-k Willow... [+]
Araiak esan dit zuei idazteko. Esan dit, utzi baino lehen (aurten egingo dut), nire testu bat eraman nahi dizuela, nik ez dizuedala inoiz eraman, eta merezi duzuela, harro sentituko zaretela nitaz. Ezin da horrelako aukera bat galtzen utzi. Ez dakit jada esan ez dizuedan zer... [+]
Berriki Pierre Carles dokumental egile engaiatuaren azken lana ikusteko aukera izan dut. Guérilla des FARC, l'avenir a une histoire (FARC gerrilla, etorkizunak historia du) du izena eta Kolonbian mende erdi baino gehiago iraun duen gatazka armatuaren kontakizun... [+]
Valentziako tanta hotzaren kudeaketa txarrak aldaketa ekarri du muturreko eguraldiagatik izan daitezkeen alerten inguruan, “neguko” lehenengo denboraldian agerian geratu den bezala. Hego Euskal Herrian ibaiek gainezka egingo zutelako mehatxuaren aurrean, hainbat... [+]
Kaosean sartuak gara. Hori erran digute hedabide frantsesek, legebiltzarrak gobernua erorarazi duelarik abenduaren 4an. Kaos politiko, instituzional, sozial, ekonomikoaren zirimolak infernuko sarabandan bahituko gaituelako izua zainetara isurtzen hasia zaigu denoi. Zer komedian... [+]
2011. urtean M-15eko mugimendu indartsua lehertu zen, Kataluniako Gobernua ataka estuan jarri zuena. Besteak beste, orduko hartan Polizia Bartzelonako Katalunia plazako kanpaldi suminduari oldartu zitzaion, eta parlamentua setiatu zuten ekintzaileek, Artur Mas presidentearen... [+]
Aiaraldea Komunikabidea sortu zuten lehen, eta Faktoria gero. Laudion dute egoitza, eta bertan ari da lanean
Izar Mendiguren. Kazetari, bertsolari, musikari, militante... Ipurdi batez eserleku bi ezin estali litezkeela dio esaerak, baina hori baino handiagoa da Mendigurenen... [+]